Είναι μια νέα προσπάθεια συνάντησης των πνευμάτων κάτω από το φως του έναστρου βραδινού ουρανού, τις ώρες που βγαίνουν οι νεράιδες και τα παραμύθια φαίνονται αληθινά...
Κάποτε ήταν ο μύθος. Όλοι αυτοί οι ήρωες και θεοί, πχ Προμηθέας, Ηρακλής, Θησέας αποτυπώθηκαν σε έαν μύθο. Λέγεται Μυθοποίηση.
Μετά, ήρθε η απο-μυθοποίηση. Και πέθαναν όλοι αυτοί και το κλέος τους μαζί.
Τον μύθο αντικατέστησε ο Θεός. Πάσης φύσεως, χρώματος και δόγματος Θεός. Λέγεται Επιφοίτηση.
Μετά, ήρθε η απο-καθήλωσή του. Και πέθανε ο Θεός, στην ουσιαστική του εκφορά.
Τον Θεό αντικατέστησε ο Νους. Λέγεται Διαφωτισμός ή Επινόηση και ο Άνθρωπος έκανε τεράστια βήματα.
Μετά, ήρθαν τα απο-νενοημένα δια-βήματα. Και πέθανε η Λογική.
Τότε ήρθε και η απο-ξένωση και η απο-ρρύθμιση. Και εκεί κάπου πεθαίνει και ο Άνθρωπος, αργά, καθημερινά, βασανιστικά.
Με τελικό αποτέλεσμα την απο-πλαισίωση. Και αυτό είναι θαρρώ το πιο συγχυτικό που έχει αντιμετωπίσει η ανθρώπινη κοινωνία διαχρονικά, καθώς παύει πλέον η οριοθέτηση. Το όριο, έχουμε ξαναπεί και παλαιότερα είναι αυτό που χωρίζει αλλά και ενώνει τις έννοιες, τις καταστάσεις, τις ιδέες, τους ανθρώπους. Διαφορετικά γίνεται ένα άμορφο "πλάσμα" (με την έννοια που χρησιμοποιείται ο όρος στη Βιολογία, τη Χημεία ή την Αστροφυσική), δηλαδή ένα συνονθύλευμα ύλης και ενέργειας. Θα μου πείτε αυτό δεν είμαστε σε τελική ανάλυση; Θα σας απαντήσω όχι. Και εδώ είναι ένα από τα μεγάλα μυστικά της Ζωής και του Σύμπαντος. Άλλο Τάξη, άλλο Αταξία και Εντροπία. Άλλο οργανωμένη ύλη και ενέργεια (όπως είναι η Ζωή), άλλο ατάκτως ειρημένα υλικά. Η πρώτη συνιστώσα, η ελάχιστη είναι η παραφωνία μέσα σε ένα Σύμπαν όπου η δεύτερη είναι η συντριπτικότερη. Και όμως, αυτή η παραφωνία είναι αυτή που μας κάνει εγώ να γράφω αυτές τις αράδες και εσείς να τις διαβάζετε...
Άνθρωπος χωρίς πλαίσιο, είναι κάτι άλλο από Άνθρωπος. Θα μου πείτε, ίσως είναι ένας Meta-Άνθρωπος, να το δεχτώ. Αλλά αυτός ο Μετα-Άνθρωπος φαίνεται να έχει νικηθεί από την Εντροπία και την άτακτη και ανοργάνωτη ύλη και ενέργεια. Καμία τάξη, κανένας προσανατολισμός. Απλά, επαναφορά στις εργοστασιακές ρυθμίσεις θα έλεγε κάποιος της τεχνολογίας, που με απλά λόγια αυτές οι ρυθμίσεις μας είναι μια νεκρή και σιωπηλή αστερόσκονη από την οποία τίποτα δεν θυμίζει την κραυγαλέα στιγμή της ύπαρξης μιας άλλοτε ακμάζουσας οργανωμένης τάξης που γέννησε το Μύθο, το Θεό, τη Λογική, την Τέχνη, την Επιστήμη...
Διαβάστε την ενδιαφέρουσα άποψη που κείτεται στον σύνδεσμο που σας παραπέμπω εδώ και θα αντιληφθείτε τι εννοώ περί πλαισίου, (το οποίο εννόησα και εγώ κάποτε σε εκείνη τη σχολή του Παν/μίου Αιγαίου που είχα την τύχη και τη χαρά να διαβώ τις πύλες της και θα είμαι πάντα ευγνώμων για αυτό).
Συμπερασματικά, αν θέλαμε να κάνουμε μια συνοπτικότατη διαδρομή της Ιστορίας σε λίγες γραμμές, θα ήταν η εξής:
Κάποτε εμφανίστηκαν οι Άνρωποι.
Αρχικά ήταν χωρίς δεδομένα.
Μετά ήρθαν τα δεδομένα.
Μαζί ήρθε και η Αλήθεια.
Και Meta δολοφονήθηκε η Αλήθεια από τους ίδιους τους Meta-Ανθρώπους.
Έτσι, χάθηκε και η Αλήθεια και οι Άνθρωποι.
Και δεν έχει Meta. Έχει μόνο Τέλος.
Υ.Γ.: Μην μου ζητήσετε μόνο να δηλώσω απο-ποίηση ευθυνών για όσα λέω ανωτέρω. Αναλαμβάνω πλήρως την ευθύνη, καθώς κάποτε θα έχω γίνει αστερόσκονη, οπότε ποιος θα με βρει για να μου ζητάει ευθύνες και τέτοια ανόητα πράγματα...;
Αυτό που γεννιέται ξαφνικά εκεί που δεν το περιμένεις.
Ειδικά, αν προέρχεται από ένα μικρό παιδί, καθώς έχει τη δύναμη να σε συμπαρασύρει σε κόσμους μαγικούς.
Μια τέτοια στιγμή (ανάμεσα σε πολλές άλλες που νιώθω με τα παιδιά μου), τη μοιράζομαι εδώ. Είναι με το γιο μου, με τον οποίο είχαμε μια εντελώς τυχαία συζήτηση. Δείτε τι απάντησε ο μπόμπιρας και τα λέμε μετά, αφού ακούσετε όλο το ηχητικό ντοκουμέντο...
Τα είπε όλα μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα!!
Απάντησε λες και ήξερε για το υπέροχο βιβλίο του κου Λεμπέση "Η Τεράστια κοινωνική σημασία των βλακών εν τω συγχρόνω βίω" που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1941 με κοινωνιολογικό περιεχόμενο...
Απάντησε λες και ήξερε τη Χριστιανική Ηθική και για το λόγο που ο χριστιανικός Θεός επιτρέπει την ύπαρξη του Κακού...
Απάντησε λες και ήξερε τη δική μου Φιλοσοφική Ματιά, λέγοντας ότι το καλό είναι μια ΕΥΚΑΙΡΙΑ, (ευ-καιρία, καλός καιρός δηλαδή) ανάμεσα στους χαλεπούς καιρούς και στη κακο-καιρία που ζούμε καθημερινά. Το καλό αντιλαμβάνεται το κακό και προσπαθεί να το αλλάξει. Το κακό δεν αντιλαμβάνεται τίποτα και δεν προσπαθεί να αλλάξει τίποτα... Για αυτό το καλό, είναι ένας βαρύς τίτλος τιμής, γιατί είναι τίτλος αντιληπτικής ικανότητας, αξιακού συστήματος, ματιάς προς τον κόσμο που μας περιβάλει. Τι ωραία προσέγγιση ο μπόμπιρας πάντως... Η λέξη "ευκαιρία" που χρησιμοποίησε από το μυαλουδάκι του αυθόρμητα και αυτόματα, είναι νομίζω η πιο ταιριαστή να περιγράψει τη μάχη καλού και κακού... Για αυτό και όταν γυρίσαμε σπίτι (γιατί η ηχογράφηση έγινε στο αυτοκίνητο την ώρα που οδηγούσα), του έδειξα το σήμα του γιν και του γιανγκ και του ζήτησα να το ζωγραφίσει (μάλιστα το ζωγράφισε με το "λιγότερο καλό" -βλέπετε δε λέω κακό- χέρι, καθώς το καλό χέρι το έσπασε πριν λίγες μέρες ο αθεόφοβος...).
Έκανε και τη ρίμα του στο τέλος: [όλοι καλοί] και [σας αγαπώ πολύ], άρα είχε και ποιητική ματιά στα γεγονότα...
Τι να πω; Κοινωνιολογία, Ηθική, Φιλοσοφία, Ποίηση... Όλα αυτά τα οποία προσπαθώ να συνδυάσω εγώ δεκαετίες τώρα, τα συνέδεσε μόνος του μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα ο μπαγάσας!!!
Για κάτι τέτοιες στιγμές χαίρεσαι να είσαι πατέρας!
Είμαστε σε ρυθμούς αναζήτησης της αλήθειας, με όχημα την Ιστορία.
Η Ιστορία όμως, έχει έντονο το αποτύπωμα της θρησκείας. Όπως και η θρησκεία έχει τη δική της Ιστορία.
Με αφορμή το σούσουρο των τελευταίων ημερών με την επίμαχη σκηνή των drug queen από την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων, θα ήθελα αβίαστα να παραθέσω κάποιες σκέψεις μάλλον διαχρονικές στη δική μου μικρή ζώσα Ιστορία.
Αν τη συγκεκριμένη διάταξη του σκηνικού από την εν λόγω στιγμή της τελετής έναρξης την εμπνεύστηκαν οι υπεύθυνοι από τον πίνακα του "Μυστικού Δείπνου" του Ντα Βίντσι ή του "Συμποσίου των Θεών" του Jan Hermansz Van Bijlert, δεν έχει τόση σημασία για εμένα καθώς και οι δυο αυτοί πίνακες έχουν συνάφεια θρησκευτική και ιστορική.
Αν το ερώτημα αφορά τα ύστερα του Διόνυσου, θα ήθελα να ξεκινήσω από μια άλλη αφετηρία, αυτήν της γέννεσης του Διόνυσου. Συγκεκριμένα σας καλώ να επισκεφτούμε το μωσαϊκό του Διονύσου-Βάκχου που βρίσκεται στο "σπίτι του Διονύσου" στην Πάφο, λίγα χιλιόμετρα από το δικό μου σπίτι.
Σε αυτήν την αναπαράσταση (που είναι screenshot από το ακόλουθο βίντεο που παραθέτω) βλέπουμε το Διόνυσο μωρό, στην αγκαλιά του Ερμή και τριγύρω του να έχει στηθεί ένα σκηνικό που θυμίζει τη σκηνή των τριών μάγων που πήγαν στη σπηλιά του Χριστού κατά τη γέννησή του. Επίσης, οι ομοιότητες στην αποτύπωση διαχρονικά μεταξύ του Διονύσου-Βάκχου και του Χριστού σε διάφορες κοινωνίες και καιρούς, είναι αρκετά έκδηλες μιας συνάφειας ή πιο σωστά, μιας συνέχειας. Αξίζει επί του θέματος να παρακολουθήσετε, το συγκλονιστικό από πλευράς σύλληψης ντοκιμαντέρ που σας παραθέτω στο πιο κάτω βίντεο (όποιος δεν ξέρει αγγλικά, αξίζει να μάθει μόνο και μόνο για να παρακολουθήσει τα νοήματα) αυτής της ανάρτησης και θα καταλάβετε. Συγκεκριμένα ανατρέξτε στο λεπτό 36:00 και εξής, για να δείτε το σχετικό απόσπασμα σχετικά με το μωσαϊκό της Πάφου.
"Bacchus (Dionysus) Uncovered: Ancient God of Ecstasy"
Τι δείχνουν όλες αυτές οι ομοιότητες και αναλογίες μεταξύ Διονύσου και Χριστού; Ότι αυτά που συμβολίζει ο θεός Διόνυσος διαχρονικά και οι ανάγκες που καλύπτει στις κοινωνίες και τους ανθρώπους, είναι τα ζωώδη μας ένστικτα, η ροπή προς την απόλαυση την άκρατη, την χωρίς φρένο και περιορισμό ηδονή, τη ρήξη των δεσμών που μας βάζει η εκάστοτε κοινωνία, την άρνηση των ορίων και των περιορισμών, την αμετροέπεια, την υπερβολή, τον εκφυλισμό κάθε είδους θεσμικού ρόλου. Προερχόμαστε από το ζωικό βασίλειο, είμαστε ζώα κάπου μέσα μας, ο εγκέφαλός μας λειτουργεί μέχρι το επίπεδο κάτωθεν του φλοιού με τρόπο παρόμοιο με αυτόν των ζώων, καθώς στη διάρκεια της εξέλιξης των ειδών, ο φλοιός προστέθηκε αργότερα και σε ένα επίπεδο πάνω από (δηλαδή σε ανώτερο επίπεδο) την πρωτόγονη βάση της εγκεφαλικής μας λειτουργίας, εκείνης που είναι υπεύθυνη για το θυμικό μας και τον συναισθηματικό μας κόσμο, τα αντανακλαστικά μας, το "φυτικό" με άλλα λόγια σύστημα όπως το αποκαλούμε επιστημονικά.
Τι συμβολίζει όμως ο Χριστός και η νέα θρησκεία που εισαγάγει (και αυτό είναι μια εξήγηση γιατί διεδόθη τόσο έντονα και παγκόσμια η συγκεκριμένη θρησκεία); Συμβολίζει την εγκράτεια, τον περιορισμό στις αχαλίνωτες ανάγκες, το φρένο (ως "φρένα" που προσπαθεί να τα κάνει "σώας"), τη συνετή σκέψη, την μετρημένη αντίδραση, την λελογισμένη συμπεριφορά που εντάσσεται σε κανονιστικά πλαίσια, τη συμμόρφωση σε κοινωνικά πλαίσια, την αναγνώριση των ορίων, το μέτρο. Ο Χριστιανισμός έφερε στις πλάτες του αυτήν την τεράστια καμπή και αλλαγή στην Ιστορία του Ανθρώπου, καθώς μιλά για κάτι συντεταγμένο (σκέψη, λόγος, πράξη) το οποίο είναι απαραίτητο για τη σύνθεση, συγκρότηση και επιβίωση μιας κοινωνίας. Μιλά για κάτι "ανώτερο" υπό την έννοια ότι απαιτείται πολύ μεγαλύτερη προσπάθεια από τον άνθρωπο να βαδίσει σε αυτόν τον δρόμο της συγκρότησης και όλων αυτών που συνεπάγεται η συγκροτημένη σκέψη (ηθική, επιστήμη, πολιτική... καλά, για το τελευταίο δεν είμαι σίγουρος...).
Δυο αντίθετες δυνάμεις λοιπόν; Η πρώτη, η πρωτόγονη, η αντιπροσωπευτική των ζωικών μας εσώτερων γήινων δυνάμεων, οι μη τιθασευόμενες σε πλαίσια, η χωρίς όρια δυναμική που μας εξαγριώνει και μας βγάζει από τα ρούχα μας (να το, εντέχνως αποκεκρυμένο το γυμνό διονυσιακό στοιχείο πάλι) και η άλλη, η δεύτερη, η σύγχρονη, η πολιτισμένη, η αντιπροσωπευτική των υπερ-γειων βλέψεων και στοχασμών μας, εκείνη που μας "ανεβάζει" ως είδος, που μας εξευγενίζει σε κάτι άλλο υπερβατικό, πανανθρώπινο, πνευματικό, που μας ντύνει με λευκό ολόσωμο φόρεμα ή μας λούζει με ολοσωματικό φως (να το, εντέχνως φανερωμένο και δηλωμένο το επενδεδυμένο-προστατευμένο πατερναλιστικό στοιχείο πάλι). Το γυμνό πάει πάντα προς το χώμα και τη γη. Το ενδεδυμένο ανυψώνεται και πάει προς τον ουρανό. Τυχαίο;
Η πρώτη δύναμη, η Διονυσιακή, είναι έκφραση της κοσμικής εντροπίας.
Η δεύτερη, η Χριστιανική, είναι έκφραση της κοσμικής ντροπής.
Και οι δυο δυνάμεις είναι υλικά που μας συνθέτουν, όλους και πάντα.
Η αναλογία τους είναι αυτό που μας διαφοροποιεί και μας καθορίζει, που μας κάνει ξεχωριστούς.
Είναι θέμα ποσοστών τελικώς (να την, πάλι η ποσότητα που διαμορφώνει την τελική ποιότητα...)
Δυνάμεις που Αντιτίθενται ή συντίθενται τελικά; Χρειάζονται θαρρώ και οι δυο. Αν δεν είχαμε την πρωτόγονη αγριάδα το 1821 δεν θα "τρώγαμε" Τούρκους που μας είχαν φάει τα σωθικά για κάποιες εκατοντάδες χρόνια, δεν θα βροντοφωνάζαμε το "Ελευθερία ή Θάνατος" (να το, πάλι το διονυσιακό ζητούμενο, η Ελευθερία...) και δεν θα σήκωνε τη φουστανέλα του για να δείξει τα αρχίδια του ο Διονυσιακός και αθυρόστομος μέγας Καραϊσκάκης . Όμως, παράλληλα, αν δεν υπήρχε αυτή η ανεξέλεκτη αγριάδα, δεν θα υπήρχαν τα αίσχη και η βεβήλωση στη διάρκεια των Σταυροφοριών του 1204 στο όνομα του Χριστιανισμού. Είναι η ίδια ανάγκη που κρατά ακόμα τις Απόκριες και τα Καρναβάλια και όλες εκείνες τις εκδηλώσεις "αναρχίας" ή του τύπου "όλα επιτρέπονται" κατά τις περιόδους των καρναβαλιών παγκοσμίως, με σκοπό να λειτουργεί ως βαλβίδα εκτόνωσης των "συντεταγμένων" κοινωνιών! Είναι τα Μάταλα ή το Φαληράκι ή η Αγία Νάπα που λειτουργούν αποσυμφορητικά για 10ημέρες για τους τυπικούς προτεστάντες Άγγλους και λοιπούς "οργανωμένους" λαούς της εξευγενισμένης Ευρώπης, οι οποίοι έρχονται και "αποδιοργανώνονται" πλήρως σε όλα τα επίπεδα και ποικιλοτρόπως, έχοντας βιώσει όμως (365-10) ημέρες καθημερινής καταπίεσης και αποδοχής ενός κοινωνικού-εργασιακού-οικονομικού-πολιτικού πλαισίου.
Κάπως έτσι, προχώρησε η Ιστορία αγαπητοί μου, τόσους αιώνες. Μέσα από προσπάθειες και πισωγυρίσματα, άλματα και απονενοημένα διαβήματα, κατάφερε να βρει και να διεκδικήσει τις μεγάλες ελευθερίες και τα τεράστια ανθρώπινα δικαιώματα. Για να φτάσει ένα βήμα παραπέρα, στην άκρατη ελευθερία ή αλλώς ασυδοσία. Ήδη όμως, και μόνο ο όρος "άκρατη" έβαλε το σπόρο του Διονύσου στη νοηματοδότηση της ελευθερίας, καθώς η μάχη των "πρωτόγονων" και των "νεώτερων" δυνάμεων, βλέπετε είναι διαρκής και αέναη και με την παραμικρή ευκαιρία ο Διόνυσος υπεισέρχεται στη ζωή μας, παρυσφρύει και διαμορφώνει, όπως ακριβώς ο καταραμένος όφις... (να πάλι η θρησκεία στην Ιστορία).
Και κάπως έτσι φτάνουμε στο σήμερα. Σήμερα, η παγκόσμια κοινωνία φαίνεται να στρέφεται εκ νέου στα πιο ενδόμυχα, εσώψυχα, πρωτόγονα ένστικτα μας. Ενδεικτικό απο-κοινωνικοποίησης ή αλλιώς απο-μόνωσης; Φαίνεται ότι ο Διόνυσος έχει πάλι το πάνω χέρι, ο εκφυλισμός ανεβαίνει, η αναρχία, η απόλυτη αδιαφορία για την άποψη του άλλου, η απόλυτη επίδειξη, το απόλυτο απαστράπτον σύστημα που προωθεί εκλεκτικά την αψεγάδιαστη εξωτερική εμφάνιση (ακόμα και αν είναι παραφουσκωμένη με υαλουρονικό ή πλαστικό ή botox), κυριαρχούν. Η απόλυτη υπερκατανάλωση στα-φυλιών, ψεύτικων φιλιών και υποσχέσεων, σαρκικών απολαύσεων της στιγμής (όπως οι στιγμιαίοι καφέδες ένα πράμα), είναι η πανεύκολη καθημερινότητα για την οποία πληρώνεις αντί να πληρώνεσαι (=να γεμίζεις) από αυτήν...
Με άλλα λόγια, σήμερα πληρώνουμε διαρκώς για να μας αδειάζουν (σε ενέργεια, σε χρήμα, σε αξίες).
Ο Διόνυσος είναι παντού και συνεχώς και χορεύει στους δικούς του ξέφρενους ρυθμούς, μας κλείνει το μάτι, κρατά ένα τσαμπί από σταφύλι και ξέρει ότι πλέον είναι η εποχή του (έχει ο καιρός γυρίσματα φίλοι μου...).
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο λοιπόν, κατανοώ τις πιθανές νύξεις της γαλλικής επιτροπής περί διονυσιακού στοιχείου, καθώς "εύλογα" (κατά τη νοημοσύνη των υπεύθυνων) θέλει να αποτυπώσει το παράλογο των καιρών μας σε μια αφελή διονυσιακή συμπεριφορά χωρίς περιορισμούς, χωρίς δεύτερες σκέψεις, χωρίς να αντιληφθεί ότι ίσως ενοχληθούν κάποιοι "άλλοι", πιιο εγκρατείς. Δεν μπαίνουν απλά, οι άνθρωποι στον κόπο να το σκεφτούν από πριν, να προ-νοήσουν, καθώς διακατέχονται από τη μέθη του κρασιού του Διονύσου. Τίποτε άλλο δεν μετρά όταν ο άνθρωπος μεθά! Κατανοώ όμως και τους "άλλους" που παρεξηγήθηκαν και παρεξηγούνται και θίγονται όταν βάλλεται ο Μυστικός τους Δείπνος και όταν θεωρούν με τη δική τους νοημοσύνη ότι τους επιβάλλεται να τρώνε"αποφάγια και σάπια φαγητά" της σημερινής εποχής και ότι δεν αφήνουν τίποτα να ντυθεί από ένα πέπλο μυστικότητας, όταν όλα είναι στα φώτα της δημοσιότητας (υπό το άπλετο φως του star system...).
Υπάρχει διέξοδος από αυτό το δίπολο;
Υπάρχει. Για να δούμε όμως συνοπτικά, τι έχουμε πει έως τώρα. Είπαμε ότι η μια γνώση είναι αυτή των πρωτόγονων ενστίκτων μας που καθορίζουν τη μισή μας ύπαρξη. Η άλλη γνώση είναι αυτή των "ανώτερων" και πιο εκλεπτυσμένων σκέψεων μας που καθορίζουν την άλλη μισή μας ύπαρξη. Υπάρχει όμως και μια τρίτη γνώση, η οποία βρίσκεται πάνω από ("επί-") των δυο προηγούμενων γνώσεων και ονομάζεται γι' αυτό "Επίγνωση". Είναι ένα άλλο επίπεδο ολοκλήρωσης των γνώσεων, είναι εκείνη η γνώση (η Υπεργνώση, αν θέλετε) που μας βοηθά να αποφασίσουμε ποια γνώση να χρησιμοποιήσουμε ανάλογα της περίστασης, των συνθηκών και των καταστάσεων που ζούμε κάθε φορά, κάθε στιγμή, σε κάθε εναλλασσόμενο περιβάλλον της καθημερινότητάς μας. Με λίγα λόγια, άλλο "γνωρίζω", άλλο "κατανοώ" και "αντιλαμβάνομαι". Σήμερα η γνώση είναι άπλετη και πολλαπλασιάζεται, μα η επίγνωση (η συνειδητή κατανόηση και αντίληψη) όλο και μειώνεται, με αποτέλεσμα να ατροφεί. Και νομίζω, η επίγνωση είναι αυτή που μας ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα είδη έως τώρα (φυσικά ή τεχνητά). Είναι αυτή που θα μας κάνει να απελευθερωθεί το διονυσιακό στοιχείο όταν βρισκόμαστε σε ένα γλέντι ή ένα πανηγύρι και είναι η ίδια ικανότητα που θα προστατεύσει την ευγένεια, την αξιοσύνη και την σοβαρότητα όταν ανακοινώνεις τον θάνατο ενός ασθενούς στους συγγενείς τους.
Είναι εκείνη η γνώση-αντίληψη που ξέρει πότε να λέει στο Διόνυσο (τις καταβολές μας δηλαδή) ότι μας παίρνει η ζωή μας και πότε να του λέει ότι μας δίνει τη ζωή μας, κάτι που αποτυπώνεται εξαιρετικά στο σπουδαίο για τη φιλοσοφία του παρακάτω τραγούδι του Ξυλούρη που κατορθώνει και χωρά τον Διόνυσο του καλοκαιριού, τον Αρχάγγελο, την Παναγιά, τον Γαβριήλ... Τίποτε άλλο δεν έχω να πω μετά από αυτό.
Μέχρι πρόσφατα η ζωή μας (όπως και τα Μαθηματικά και κατ' επέκταση η Φυσική, η Χημεία κλπ) στηριζόταν σε αξιώματα και σε δυισμούς.
Σε αξιώματα όπως:
το "Όλον είναι μεγαλύτερο του Μερικού"
και σε δυισμούς όπως:
Ζωή - Θάνατος
Άσπρο - Μαύρο
Θετικό - Αρνητικό
Ελευθερία - Θάνατος (από την Ιστορία)
Αρσενικό - Θηλυκό
Μικρό - Μεγάλο
Λίγο - Πολύ
Παρελθόν - Μέλλον
Το μυαλό μας είναι φτιαγμένο να αντιλαμβάνεται με δυαδικό τρόπο.
Ο ψηφιακός μας κόσμος είναι φτιαγμένος να λειτουργεί με δυαδικό τρόπο και ψηφία.
Με αυτόν τον τρόπο πορεύτηκαν ιστορικά για χιλιάδες χρόνια οι Αυτοκρατορίες που ήθελαν να γίνουν μεγαλύτερες και όλο και μεγαλύτερες, μέχρι που το κατάφεραν και εξαπλώθηκαν σε όλον τον πλανήτη και δόμησαν μια Παγκοσμιοποίηση, μια τεράστια δηλαδή αυτοκρατορία όπου το Όλον ήταν πράγματι πολύ μεγαλύτερο του Μερικού, για να (κατα)λήξουν τελικά οι άνθρωποι ότι ούτε αυτός ο τρόπος εκφράζει τις σύγχρονες ανάγκες τους και τότε να αρχίσει το παραμύθι με την "αλήθεια του καθενός"... Τότε, άρχισε η τμηματοποίηση, η κατακερμάτιση, η αποδόμηση. Τότε, άρχισε ένας tik toker, ένας youtuber, ένας opinion leader, μια fashion blogger, από το τίποτα και από το πουθενά, να διαμορφώνουν το κοινωνικό περιβάλλον, να επηρεάζουν συνειδήσεις και συμπεριφορές.
Τότε ήρθε και το Nemo της Eurovision, το non-binary ουδέτερο άτομο.
Τότε ήρθαν και τα Φοιτητά στις σχολές, τα ουδέτερα άτομα.
Ποια αξιώματα λοιπόν μνημονεύουμε σήμερα, όταν έρχεται άνω κάτω ο κόσμος μας;
Το ειρωνικό της υπόθεσης είναι ότι όσο εμβαθύνει στη Φύση η ίδια η Φυσική και ανακαλύπτει τους βαθύτερους κανόνες της, τόσο ερχόμαστε ποιο κοντά σε αυτό το γκρέμισμα της διχοτόμησης και δυαδικότητας. Δυο παραδείγματα μόνο θα παραθέσω από την Επιστήμη της Φυσικής:
1. Τον δυϊσμός σωματιδίου και κύματος, που σύμφωνα με τη κβαντική θεωρία αφορά όλα τα όντα της φύσης, και με απλά λόγια προτείνει ότι τα όντα εκδηλώνουν ταυτόχρονα και ιδιότητες σωματιδίου και ιδιότητες κύματος, κάτι ανάμεικτο με απλά λόγια.
2. Το ηλεκτρόνιο, αυτό το περίεργο υποατομικό σωματίδιο, μπορεί να είναι ταυτόχρονα σε δυο περιοχές του χώρου οι οποίες δεν έχουν καμία επικοινωνία, σύνδεση ή συνοχή μεταξύ τους, θέτοντας το ερώτημα μα πώς πέρασε από τη μια περιοχή στην άλλη... και πώς μπορεί να είναι ταυτόχρονα σε δυο περιοχές άσχετες μεταξύ τους.
Θα φέρω και ένα ακόμη παράδειγμα από την Εκκλησία αυτή τη φορά:
Αναφέρει "το ανδρόγυνο" και ότι "έσονται οι δυο εις σάρκα μίαν..." Περιέργως, τα non-binary άτομα κινούνται κάπου μεταξύ του ανδρός και της γυναικός και πραγματικά φαίνονται σαν να είναι ουσιαστικά δυο φύσεις σε μια σάρκα και ένα σώμα... Η ίδια η Εκκλησία λοιπόν που πολεμά αυτή την οντότητα της μη προσδιορίσιμης σεξουαλικότητας, πρώτη εκείνη έχει περιγράψει τα χαρακτηριστικά της μέσα από τη διαχρονική αφήγησή της...
Αν λοιπόν, αυτός ο κόσμος καταρρέει, είναι γιατί αναζητούνται νέα υλικά για την κατασκευή του. Τα παλιά υλικά σιγά σιγά αποδυναμώνονται και μαζί και ο ανθρώπινος νους. Ίσως αυτό το κενό να έρθουν να αντιμετωπίσουν τα ρομπότ και η τεχνητή νοημοσύνη σύντομα...
Όσο σοκαριστικό όμως και αν είναι ότι πρέπει η ανθρωπότητα να ξαναγνωρίσει τον εαυτό της, τα εξ ων συνετέθη και να ξαναχαράξει νέους δρόμους, άλλο τόσο σοκαριστικό είναι να αντιλαμβάνεται κανείς ότι η ίδια η Φύση με την κβαντική της θεωρία, υπονοεί ότι όλες οι οντότητες που υπάρχουν τριγύρω μας ουσιαστικά διαφοροποιούνται σε ένα μόνο πράγμα: το πόση ποσότητα έχουν μέσα τους από μια συγκεκριμένη ενέργεια. Μένει να θέσουν οι άνθρωποι με την κάθε εποχής νοημοσύνη τους σε κάθε εποχής κοινωνία, εκείνο το όριο που διαχωρίζει το "λίγο" από το "πολύ" και άλλοτε να απορρίψουν έννοιες αφήνοντας τες εκτός συνόρων ή άλλοτε ενσωματώνοντας (πάντα με τη δύναμη του ισχυρού και του νικητή) όρους μέχρι πρότινος περιθωριακούς. To "πόσο" περιεχόμενο δεχόμαστε κάθε φορά στην έννοια που μελετάμε, καθορίζει και την "ταυτότητα" αυτής της οντότητας. Το γεγονός ότι στα λατινικά το "πόσο" λέγεται quantus (κβάντους), και από εκεί προέρχεται η λέξη quantum (κβάντουμ) από όπου τελικά προκύπτει η κβαντική μηχανική, δεν πρέπει να αποκαλεί έκπληξη συνεπώς... Ξανά λοιπόν, η Φύση μας μιλά με όρους non-binary δηλαδή μη διχοτόμησης, μη συνόρων.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ένα είναι το χωροχρονικό συνεχές, μια η ζωή, μα άπειρες οι αλήθειες που προσεγγίζουν αυτές τις συμπαντικές έννοιες.
Μια παρένθεση στην ιστορική μας διαδρομή που ετοιμαζόμαστε να διαγράψουμε, είναι και η βάση αυτής της διαδρομής, που αποτυπώνεται σε λίγες σκέψεις που συνειδητοποιώ καθώς μεγαλώνω:
Η μόνη Αλήθεια τελικά, είναι
ότι η Αλήθεια είναι το μεγαλύτερο Ψέμα,
το οποίο όμως αξίζει να ζήσει κανείς
σαν να ήταν η μεγαλύτερη του Αλήθεια.
by astromonos
"I still haven't found what I'm looking for"
from Sing 2
(ταινιάρα κινουμένων σχεδίων, όπως και το Sing 1)
Where the Truth lies...?
(διαβάστε προσεκτικά ακόμη μια φορά την ανωτέρω πρόταση...
με παύση αυτή τη φορά ανάμεσα στο truth και το lies
και θα διαπιστώσετε ότι η ίδια ακριβώς ερώτηση είναι ταυτόχρονα και απάντηση)
(δείτε πρώτα όλο το βίντεο πριν προχωρήσετε στην ανάγνωση)
Το διαρκώς επανερχόμενο ερώτημα:
τι είναι η Φύσις;
Μια Κατασκευή την οποία προσπαθούμε ανά τους αιώνες να διαμορφώσουμε και να αναθεωρήσουμε;
ή
Μια προαιώνια Οντολογία την οποία προσπαθούμε να προσεγγίσουμε και τελικά να αποτυπώσουμε;
Υπάρχει ή Φτιάχνεται;
Ο Καζαντζάκης λέει:
"Έχεις τα πινέλα, έχεις τα χρώματα, ζωγράφισε τον παράδεισο και μπες μέσα."
Η σύγχρονη Κοσμολογία συμφωνεί μαζί του.
Χρειάζεται αρκετή υπομονή όμως ώστε να κατορθώσεις να δεις την τελική εικόνα, ώστε να περάσεις όλη αυτή τη διαδρομή του ασύνδετου, όλη αυτή τη φαινομενικά ακαταλαβίστικη πορεία προς την Αλήθεια, μέχρι να καταλήξεις στο ότι αυτό που λες Αλήθεια ή αυτό που εννοείς ως Φυσικό, δεν είναι παρά μια Τυχαιότητα και κάτι Κατασκευαστικό.
Η βιωματική εμπειρία όμως, αντιδρά σε όλο αυτό. Το ανθρώπινο μυαλό αυτοεγκλωβίζεται σε αυτά που έχει κατασκευαστεί να αισθάνεται και νιώθει, και σε αυτά που φαντασιώνεται και προσπαθεί να οραματιστεί. Το μυαλό υπακούοντας στην κανονιστική τυχαιότητα του Χάους, ξέρει μόνο τους δικούς του κανόνες, τα δικά του προγράμματα και το δικό του λειτουργικό σύστημα.
Μια εποχή που το Ανθρώπινο Φύλο τείνει να αντικατασταθεί από πλάσματα χωρίς φύλο και η ίδια η Ανθρώπινη Φυλή τείνει να αντικατασταθεί από πλάσματα μη ανθρώπινα (τα Ρομπότ), τα οποία όμως είναι κατασκευάσματα του ίδιου του Ανθρώπου, όπως και ο ίδιος Άνθρωπος είναι ένα κατασκεύασμα άλλων προηγούμενων διαδικασιών, αντιλαμβάνεται κανείς ότι η συμβατική, παραδοσιακή και αναγεννησιακή έννοια του Ανθρώπου Universalis, πλέον αλλάζει.
Ή, ίσως, η έννοια του Ανθρώπου Universalis, να βρίσκει τελικά, τα ορθά της πλαίσια, καθώς όσο προσεγγίζουμε το Universal πρότυπο της Οντολογίας, σε μια προσπάθεια Ενοποίησης των Θεωριών, να φτάνουμε στο συμπέρασμα ότι:
Η μοναδική και πραγματική Αλήθεια είναι μια: όλα είναι ένα Ψέμα.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν, έχουμε την ευκαιρία όλοι μας να ζήσουμε και να ακολουθήσουμε τις δικές μας περιπέτειες. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο όλοι μπορούμε να χωρέσουμε:
-Δυο μικρά παιδιά, που τους κολλήσαμε την ταμπέλα "το άρρεν", "το θήλυ" και την άλλη ταμπέλα των "αδελφών",
-Ένα κουκλάκι-μωρό που δίνει την ευκαιρία στο "θήλυ" να βρει (ή να διαμορφώσει;) την ταυτότητά της ως μελλοντική μητέρα,
-Ένα κουκλάκι-πιθηκάκι απροσδιόριστου φύλου, αχώριστου όμως φίλου του "άρρενος" παιδιού,
-Δυο ζωάκια, ένας σκύλος και μια γάτα, με αδελφική όμως αγάπη και συνύπαρξη που αντιδιαστέλλεται ως προς τον κανόνα των φαινομενικά αντίθετων φύσεων,
-Μια κουκουβάγια-μαξιλάρι, εκπρόσωπος της Λογικής και της Σοφίας ως αποκούμπι στα δύσκολα της καθημερινότητας,
-Και ένας μονόκερος-μαξιλάρι, εκπρόσωπος της Φαντασίας και των Ονείρων, ως αποκούμπι στα ακατόρθωτα της διαχρονικότητας.
-Και όλα αυτά υπό τη σκιά του λιγοστού Φωτός που πλαισιώνεται από τη λάμψη του αέναου Σκότους που επισκιάζει τα πάντα ως πέπλο ανάπαυσης.
Φυσικά, κάπου εκεί, αργά-αργά, χωρίς να βιάζεται (ούτε να βια-ζεται από κανέναν και από τίποτα) η καινούργια παρέα του σπιτιού μας, ως εκπρόσωπος της Ιώβειου Υπομονής και Επιμονής, το (ουδέτερου γένους πλάσμα), το σαλιγκάρι μας. Ίσως ξέρει την Αλήθεια για αυτό δεν βιάζεται. Ή, ίσως, ξέρει τη σημασία της βραδύτητας σε μια εποχή που αναζητά την ταχύτητα του φωτός (της λάμψης, της δόξας κλπ).
Το μεγαλύτερο ερώτημα όλων, όμως, είναι άλλο: με ποιούς κανόνες μπορούμε όλοι να χωρέσουμε σε αυτό το Σύμπαν; Ποιος θα καθίσει δεξιά, ποιος αριστερά, ποιος από τη μέσα πλευρά, ποιος από την έξω, ποιος με το κεφάλι προς τα πάνω και ποιος με τα πόδια προς τα κάτω. Ξέρετε... όλα αυτά για τα οποία τσακώνονται τα μικρά παιδιά συνεχώς... ως μια φυσική, προαιώνια πεπατημένη, που δεν είναι άλλη, από μια απατημένη (και δι(α)όλου απαντημένη) πορεία από και προς το Χάος.
Υ.Γ.: Μετά από λίγη ώρα, περνάς ξανά από την ίδια γωνιά του Σύμπαντος και αντικρίζεις μια άλλη μεγάλη Αλήθεια:
"Την Εντροπίαν Φυγείν Αδύνατον!"
(ή αλλιώς, ποτέ μια στιγμή δεν μένει σταθερή σε αυτό το Σύμπαν...)
Χαρακτικό του Ισπανού ζωγράφου Φρανσίσκο Γκόγια, περίπου το 1797-1799, έργο από μια σειρά 80 χαρακτικών του ιδίου ζωγράφου με γενικό τίτλο "Καπρίτσια", στην εισαγωγή των οποίων γράφει: "Η φαντασία που εγκαταλείπεται από τη λογική δημιουργεί ανυπόφορα τέρατα, ενώ όταν ενώνεται μαζί της, είναι η μητέρα όλων των τεχνών και η πηγή όλων των θαυμάτων".
Κεντρικό μήνυμα: τι συμβαίνει με το πάντρεμα της λογικής και της φαντασίας (ναι, δυο θηλυκά μαζί, γιατί υπάρχει κάποιο πρόβλημα;). Της προσγείωσης και της υπέρβασης. Της σταθερότητας και του άλματος. Και όταν χωρίζουν αυτά τα δυο; Γεννιούνται οι "κουκουβάγιες της ανοησίας και οι νυχτερίδες της αμάθειας" όπως αναγράφεται εύστοχα εδώ.
Το θέμα σήμερα, είναι γιατί δεν αντέχει αυτή η λογική και πέφτει κατάκοπη, νικημένη, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στα τέρατα να ξεπηδήσουν; Είναι η υπερβολική εκλογίκευση (άρα, απομάγευση;) του κόσμου που απωθεί τη φαντασία από μπροστά της; Είναι η υπερβολικά φαντασιόπληκτη (άρα, παράλογη;) κοινωνία που απεχθάνεται και τελικά σκοτώνει κάθετι ορθολογικό; Σε ένα διαζύγιο, μήπως φταίνει και οι δυο;
Το σίγουρο είναι ένα: από αυτόν τον χωρισμό, τα παιδιά που γεννιούνται κάπου μεταξύ λογικής και φαντασίας, αλητεύουν ανεξέλεγκτα και μεγαλώνοντας διαμορφώνουν μια τερατώδη μορφή και ακολουθούν μια κατεύθυνση δίχως νόημα ή προσανατολισμό.
Κάπου εκεί, έρχεται ο ρόλος του Ιατρού:
«Ο Γκόγια δεχόμενος τις πρώτες βοήθειες από το γιατρό Arrieta»
Είναι μια ελαιογραφία σε μουσαμά την οποία φιλοτέχνησε ο Γκόγια το 1820. Το έργο απεικονίζει τον ίδιο τον Γκόγια να δέχεται τη φροντίδα του γιατρού του σε μια πολύ δύσκολη περίοδο για τον ίδιο.
Δηλαδή, πάλι ένας ιατρός πρέπει να σταθεί ανάμεσα στη λογική και τη φαντασία και να γεφυρώσει αυτά τα δυο εργαλεία, ώστε να επέλθει σύζευξις και τελικά αναπαραγωγή, εμπλουτισμός, διασταύρωση.
Μα ένας ιατρός πού στέκεται πιο πολύ; Που πατά; Οι βάσεις του ποιες είναι;
Μόνο εκείνος ξέρει.
Μόνο εκείνος φαντάζεται τις σκέψεις του και λογίζεται τη φαντασία του.
Η αγγλική γλώσσα έχει πιστεύω κάποιες φορές μια οικονομία και μια συμπύκωνση στα νοήματά της σπουδαία. Οφείλουμε να το παραδεχτούμε και να το αναγνωρίσουμε.
Βρήκα τις παρακάτω σκέψεις (αμφιβόλου πατρότητος προς το παρόν, άλλοι λένε του Σαίξπηρ, άλλοι του Πικάσο, άλλοι του ψυχίατρου David Viscot), ως μια φοβερή συμπύκνωση νοημάτων της ανθρωπότητος. Κάτι σαν έναν αστέρα νετρονίων, ένα φιλοσοφικό πάλσαρ, που εκτοξεύει ενέργεια διάχυτα και παλλόμενα, σχεδόν καρδιακά θα λέγαμε (όπως ένας φίλος καρδιακός):
"The meaning of life is to discover your gift.
The work of life is to develop it.
The purpose of life is to give your gift away."
Σε ελεύθερη (δική μου) μετάφραση θα λέγαμε:
"Το νόημα της ζωής σου είναι να ανακαλύψεις το δώρο σου.
Το έργο της ζωής σου είναι να το αναπτύξεις.
Ο σκοπός της ζωής σου είναι να το χαρίσεις στους υπόλοιπους."
Και για αυτούς που δυσκολεύονται ειδικά σήμερα με τη δεύτερη πρόταση, αυτή της δουλειάς και του έργου (για τους Έλληνες μιλώ, με ιδιαίτερες επιδόσεις στην α-εργία), θα τους πρότεινα κάτι άλλο, πιο απλό, δια στόματος ενός μεγάλου Έλληνα ποιητή με τεράστιο έργο στα ψυχογραφήματα και δη του ελληνισμού, ο οποίος πριν από 110 χρόνια, το 1913 έγραφε ετούτους εδώ τους στίχους, τους οποίους αξίζει να βλέπουμε, για να μην τους ξεχνούμε, ζωγραφισμένους σε όλους τους τοίχους της ζωής μας (ορατούς και αόρατους...):
Όσο μπορείς
Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
Για να μην χάσουμε όμως και τη γήινη πραγματικότητα, πέρα από τη συμπαντική (βέβαια, η γήινη είναι τμήμα της συμπαντικής), δείτε και το δεύτερο επεισόδιο της σειράς COSMOS:
Και μετά από από όλα αυτά, επίσης αναφωνώ μια κρητική μαντινάδα:
"Μόνο τη φύση ζηλεψα που με εντυπωσιαζει,
ό,τι στον κόσμο γεννηθεί, το ένα τ' άλλου δεν μοιάζει..."
Αυτό, σαν απάντηση στη συστηματική ομογενοποίηση των καιρών μας που τσαλαπατά κάθε τι πραγματικά διαφορετικό, στο όνομα της (απραγματοποίητης) προστασίας της διαφορετικότητας!! Μιλάμε η παράνοια στο έπακρον... ή μάλλον μιλάμε για μια διαφορετική διαφορετικότητα που οφείλουμε από καθαρό σεβασμό να προστατεύσουμε ως συνεχιστές της γήινης ζωής...
Είναι τα μικρά ανθρώπινα, καθημερινά χαρακτηριστικά τους, δηλωτικά όμως μιας μεγάλης αγωνίας. Μικροί Άνθρωποι, Μεγάλες Αναζητήσεις. Όπως λέμε, Μικροί Τόποι, Μεγάλα Ζητήματα (για να θυμηθώ ένα υπέροχο βιβλίο ανθρωπολογίας).
Μιας αγωνίας για αλλαγή. Για νέα Ζωή. Για επανάσταση με το τότε κατεστημένο. Μιας κάποιας επανάστασης απέναντι σε ένα κάποιο κατεστημένο.
Και έρχεται μετά ο καλλιτέχνης Γκαίτε και σχολιάζει:
"Όπου υπάρχει πολύ φως, η σκιά είναι εντονότερη", για να περιγράψει ακριβώς αυτό που συμβαίνει σήμερα, δηλαδή, το τόσο "φως" που πιστεύουμε ότι έχουμε ρίξει σε όλες τις πλευρές της ζωής μας (επιστημονικά, ψυχολογικά, πολιτικά) ενώ ταυτόχρονα και παραλλήλως, ο σκοταδισμός που μας επισκιάζει γύρω μας είναι τόσο βαθύς, η άγνοια και η ανεγκεφαλιά του κόσμου τόσο απύθμενη...
Συνεχίζουμε να σκοτώνουμε ανθρώπους, συνειδήσεις, όνειρα, ταλέντα. Είτε από υπερβολική αφυδάτωση ευκαιριών (στις πολύ φτωχές χώρες), είτε από υπερβολική ενυδάτωση - υπερβολικό βομβαρδισμό πληροφοριών (στις πολύ πλούσιες χώρες).
Αλήθεια, τι έχουμε μάθει από την Ιστορία ως τώρα;
Και κάπου εδώ έρχεται ένας άλλος ποιητής ο Ναζίμ Χικμέτ για να απαντήσει με το ποίημα του:
"Το κορίτσι της Χιροσίμα"
“Εγώ είμαι που χτυπώ την πόρτα σας
Εδώ ή αλλού χτυπάω όλες τις πόρτες
Ω μην τρομάζετε καθόλου που ‘μαι αθώρητη
κανένας μια μικρή νεκρή δεν μπορεί να δει
Εδώ και δέκα χρόνια εδώ καθόμουνα
στη Χιροσίμα ο θάνατος με βρήκε
κι είμαι παιδί τα εφτά δεν τα καλόκλεισα
μα τα νεκρά παιδιά δεν μεγαλώνουν.
Πήραν πρώτα φωτιά οι μακριές πλεξούδες μου
μου καήκανε τα χέρια και τα μάτια
Όλη όλη μια χουφτίτσα στάχτη απόμεινα
την πήρε ο άνεμος
κι αυτή σ’ ένα ουρανό συννεφιασμένο
Ω μη θαρείτε πως ζητάω για μένα τίποτα
Κανείς εμένα δεν μπορεί να με γλυκάνει
γιατί το παιδί που σαν εφημερίδα κάηκε
δεν μπορεί πια τις καραμέλες σας να φάει
Εγώ είμαι που χτυπώ την πόρτα σας, ακούστε
με
φιλέψτε με μονάχα την υπογραφή σας
έτσι που τα παιδάκια πια να μην σκοτώνονται
και να μπορούν να τρων τις καραμέλες.”
(απόδοση στα ελληνικά Γιάννης Ρίτσος)
Για να μελοποιηθεί και να αποδοθεί στα αγγλικά ως το παρακάτω γνωστό τραγούδι:
"I come and stand at every door"
Απόψε, κάλεσα εδώ στο blog μου σπουδαίες προσωπικότητες:
έναν Ρώσο (Λένιν) που όντας άνθρωπος μετά θάνατον θεοποιήθηκε από τους ανθρώπους ως ίσως ο πιο σπουδαίος κομμουνιστής,
έναν Εβραίο (Χριστό) που όντας θεός ανθρωποποιήθηκε για να φτάσει ως τους ανθρώπους και να πεθάνει για αυτούς,
έναν Άραβα (Μωάμεθ) που όντας άνθρωπος έγινε προφήτης ενός θεού που συνεχώς εξαπλώνεται,
έναν Τούρκο (Χικμέτ) που οι Τούρκοι τον εκδίωξαν,
έναν Γερμανό (Γκαίτε) που ήταν φιλέλληνας και ελάχιστοι έλληνες τον έχουν διαβάσει,
έναν Έλληνα μεταφραστή (Ρίτσο) που ήταν κομμουνιστής.
Όλοι τους με κάποιον περίεργο τρόπο, συγγενεύουν και τις λέξεις αυτοπροσδιορισμού τους ανακατεύουν...
Για το τέλος, αποφάσισα να καλέσω και ένα ουγγρικό πρόσωπο που έχει κάτι να μας πει επαυτού (και επαυτών των προσωπικοτήτων) και να μας περιπλέξει περαιτέρω την κατάσταση της ακαταστασίας μέσα στο μυαλό μας περί τίτλων και αυτοπροσδιορισμών.
Μα για το πολύ τέλος, θέλω να καλέσω στο βήμα έναν Αμερικανό καθητητή, τον Ίρβιν Γιάλομ που πιστεύει ότι:
"Η Ζωή δεν έρχεται με νόημα. Πρέπει να εφεύρουμε εμείς το νόημα και μετά να... ξεχάσουμε ότι το έχουμε εφεύρει!"
Τα είπε όλα ο παίκτης... Τα διέλυσε και τα συνέθεσε όλα σε δυο προστάσεις.
Τι να πεις τώρα στο 7χρονο κορίτσι του τραγουδιού, που στέκεται άγρυπνο και σε ρωτά για τα όνειρά σου...;
Δεν αναφέρομαι στο χρώμα των προσώπων ή του δέρματος.
Μα στο χρώμα της ζωής.
Της ανθρώπινης.
Της ζώσας εμπειρίας.
Και μην μου πείτε ότι το κυρίαρχο χρώμα γύρω μας είναι άλλο, από εκείνο το σκούρο, το σκοτεινό...
Φυσικά, υπάρχουν οι αναλαμπές.
Φυσικά, υπάρχει το φως.
Μα το φως, ιστορικά, φυσικά, αστροφυσικά και κοσμολογικά, ΠΑΝΤΑ ήταν ελάχιστο και το ζοφερό σκοτάδι ήταν το κυρίαρχο.
Γιατί να γίνεται κάτι διαφορετικό εντός και εκτός του ανθρώπου; Από πού πηγάζει αυτή η ψευδαίσθηση;
Πάντα το φως ελάχιστο και το σκοτάδι απύθμενο. Μα αυτό το ελάχιστο φώτιζε το απύθμενο και το έκανε πιο φιλικό, λιγότερο φοβιστικό, πιο βελούδινο μαύρο θα έλεγε κανείς...
Μέσα από αυτό το ελάχιστο, είδαν και διέπρεψαν οι μέγιστοι των ανθρώπων.
Μέσα από αυτό το ελάχιστο, εμπνεύστηκαν και πραγματοποιήθηκαν τα μέγιστα των ανθρώπων.
Δεν εκπλήσσομαι λοιπόν, που τα πάντα γύρω μας είναι σκοτεινά. Πάντα έτσι ήταν. Μια φίλη, αναρωτιέται γιατί μένουμε έτσι απαθείς, τι θα πούμε στα παιδιά μας μελλοντικά για αυτήν τη σιωπηλή συνενοχή στην καταστροφή της ζωής μας... Πιστέψτε με, η Γη ιστορικά έχει γνωρίσει πολύ μεγαλύτερες ξεριζώσεις κάθε έννοιας ζωής από τους ίδιους τους ανθρώπους και έχει επιβιώσει. Μην σας πω ότι βλέποντας την Ιστορία γίνομαι λίγο πιο αισιόδοξος... Όχι αισιόδοξος ότι θα αλλάξουν πολλά και σύντομα, αλλά ότι όσο υπάρχουν αυτές οι μικρές, οι ελάχιστες φλογίτσες στα στήθη των ανθρώπων (και είναι εντυπωσιακό όταν τις ανακαλύπτεις μέσα σου ή μέσα στον συνάνθρωπό σου), τότε αυτός ο κόσμος μπορεί να συνεχιστεί, αργά και βασανιστικά όπως κάνει μέχρι τώρα.
Και αυτή η διαδρομή είναι που μας έχει δώσει σπουδαία στολίδια ως παραδείγματα ζωής για να διαβάσουμε, να γνωρίσουμε, να ξεστραβωθούμε και να εμπνευστούμε.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι και ο Σωκράτης, που αν θυμηθούμε ότι είχε πει πως:
"Η εκπαίδευση δεν είναι το γέμισμα ενός δοχείου, αλλά το άναμμα μιας φλόγας"
καταλαβαίνετε ότι αυτό το άναμμα μιας φλόγας είναι που πρέπει να συνεχίσει να συμβαίνει ώστε να συνεχίσει να φωτίζει τα σκοτάδια μας. Αυτή η έμπνευση, αυτή η ενέργεια της μεταλαμπάδευσης, της μεταδοτικής (πανδεμικής σχεδόν) ασθένειας να είσαι φάρος μέσα στο ζόφος (γιατί πρόκειται για αληθινή ασθένεια που σου τρώει τα σωθικά, σε συν-θλίβει, σε λιώνει και σε καίει πρώτα απ' όλους εσένα που με το φλεγόμενο σου σώμα φωτίζεις τους γύρω σου), αυτή η έμπνευση λοιπόν, είναι που πρέπει να διαφυλαχτεί σαν φυλαχτό στο στήθος μπροστά από το μέρος της καρδιάς...
Αν συνεχίζει αυτή η φωτίτσα και αν μεταλαμπαδευτεί, τότε θα επέλθει αυτό που ένας άλλος μεγάλος της ανθρώπινης ιστορίας ο Ναζίμ Χικμέτ (δια στόματος του άλλου μεγάλου Γιάννη Ρίτσου μέσα από τις μελωδίες και τη φωνή του άλλου μεγάλου Μάνου Λοΐζου...) είχε πει:
"Όπως ο Κερέμ"
Στίχοι: Ναζίμ Χικμέτ - Γιάννης Ρίτσος
Μελωδία, Φωνή: Μάνος Λοΐζος
"Αν δεν καώ εγώ, αν δεν καείς εσύ, αν δεν καούμε εμείς, πώς θα γινούν τα σκοτάδια λάμψη;"
Βοηθήστε λοιπόν στο άναμμα και το μοίρασμα του φωτός. Έστω μια φλογίτσα ακόμα αρκεί. Γίνε εσύ μικρέ άνθρωπάκο στη μικρή καθημερινότητά σου ένα μεγάλο παράδειγμα. Τα άλλα θα ακολουθήσουν νομοτελειακά...
Σε μια επίσκεψη αστραπή στου βορρά τα μέρη, πριν λίγες μέρες, σε τόπους ενταφιασμένους ανάμεσα σε "ξανθά μαλλιά" (όπως έλεγε και η αλεπού στον μικρό πρίγκιπα, αναφερόμενη στα στάχυα...), αφού πήρα μια βαθιά ανάσα σαν οξυγόνο απαραίτητη για τα σπλάγχνα μου, αντίκρυσα ανθρώπους - φίλους, με εμφανή του χρόνου τα περάσματα σμιλευμένα στο δέρμα τους σαν χαράγματα - σπαράγματα ονείρου...
Στραπατσαρίσματα κοινώς,
που αφορούν φυσικά το ευρύ κοινό,
καθώς πρόκειται για κάτι πολύ κοινό...
Πόσο πονάει να ακούω το κάτωθι τραγούδι...
Ο χρόνος αδυσώπητος.
Κακούργος.
Πανούργος.
Και το τραγούδι, αποκούμπι...
"Συβαρίτισσα"
Στίχοι, Μουσική, Ερμηνεία:
Μίλτος Πασχαλίδης
Τι και αν προσπαθήσεις να ξαναστήσεις (αναστήσεις) το τραγούδι από την αρχή,
τα συναισθήματα από τη γέννα τους,
τα χάδια από τις άκρες των δακτύλων,
τα δάκρυα από των ματιών τις κόγχες,
τα μυρωδικά της σάρκας από τις φύτρες των μαλλιών ως τις τρυφερές λαγόνες...
Μάταια.
Ο χρόνος σε έχει προλάβει.
Και η κούραση από το βαρύ του πέρασμα, σε έχει προλάβει.
Σε μια εποχή που αναρωτιόμαστε τα όρια και τις δυνατότητες του ChatGPT και της Τεχνητής Νοημοσύνης γενικότερα, το καταληκτικό ερώτημα αγγίζει τα σύνορα της ίδιας της έννοιας "Ζωή".
Τι είναι λοιπόν, Ζωή, και τί τη διαφοροποιεί από τα σίδερα ή τις πέτρες;
Μια 7-λεπτη απάντηση είναι η κάτωθι από τον νομπελίστα Βιολόγο Paul Nurse:
Η προηγούμενη ανάρτηση ήταν αφιερωμένη στην κόρη μου. Αυτή, είναι αφιερωμένη στον γιο μου. Αν κάποτε τη δει, του εύχομαι να αντέξει το βάρος αυτών των λόγων του Καζαντάκη που τόσο με ταλαιπώρησαν κατά καιρούς στη ζωή μου και άλλο τόσο με εξέφρασαν βαθιά. Είτε αποδεχτεί τη μεγάλη εντολή να ξεπεράσει τον πατέρα του είτε όχι, αξίζουν αυτά τα λόγια έστω κάποια προσοχή...
«όσα πρέπει να κάνουμε, αφού τα μάθουμε, αυτά τα μαθαίνουμε κάνοντάς τα»
(το οποίο άργησα πολύ να αντιληφθώ και να κατανοήσω και εγώ ο ίδιος. Και αν ποτέ διαβάσει αυτό το blog η ξανθομαλλούσα μου, ελπίζω να με συγχωρήσει για όλα τα λάθη μου ως γονέας που τα έμαθα πάνω στην ψυχούλα της)
1η ερώτηση από την κόρη μου (σε ανείπωπτο χρόνο πάντα, έτσι είναι τα παιδιά...!):
- Μπαμπά, όταν πεθάνεις πού θα πας;
(απάντηση, χωρίς καν να βάλω το μυαλό μου να δουλέψει, αντανακλαστικά):
- Στον ουρανό φυσικά, εκεί που πάνε όλοι. Έχει τόσους πολλούς φίλους μου εκεί, έχει παιχνίδια, έχει τεράστιο χώρο για τρέξιμο. Δεν θα βαρεθώ ποτέ εκεί ψηλά. Άσε, που θα μπορώ να βλέπω από εκεί και ολόκληρη τη Γη, όλες τις χώρες...
(σιωπή για λίγη ώρα...)
2η ερώτηση από την κόρη μου (ακόμα πιο αιφνιδιαστική):
- Μπαμπά, μπορώ να σε παντρευτώ;
(απάντηση διπλωματική για να κερδίσω χρόνο να σκεφτώ...):
- Η δική μας η σχέση αγάπη μου, η σχέση πατέρα-κόρης, είναι πιο σημαντική από όλες τις σχέσεις, δεν χρειάζεται να παντρευτούμε.
- Ναι ρε μπαμπά, αλλά σε ρωτάω αν μια κόρη μπορεί να παντρευτεί τον πατέρα της.
(ο χρόνος μου πέρασε, έπρεπε πλέον να απαντήσω κάτι... μα από πού πήρε τέτοιο πείσμα αυτό το πλάσμα;):
- Παντρεύονται άτομα ίδιας ηλικίας συνήθως αγάπη μου... Αλλά αν θες, μπορούμε να παντρευτούμε και αύριο κιόλας!
3η σκέψη. Αυτή τη φορά, άρνηση:
- Μπαμπά δεν θέλω να πεθάνω.
- Καλά κάνεις αγάπη μου...
- Καληνύχτα μπαμπά.
- Καληνύχτα ματάκια μου...
Τι ερωτήσεις και τούτες;
Θυμάμαι όταν ήμουν κάπου στην ηλικία της και έκλαιγα κάθε βράδυ στη διαπίστωση ότι θα πεθάνω. Περνάει την ίδια φάση και το μικρούλι μου;
Είναι πολλά που πρέπει το τελευταίο διάστημα να φέρω βόλτα. Και οι ερωτήσεις της μικρής πέφτουν βροχή. Και τα άσχημα νέα για διάφορους φίλους επίσης πέφτουν βροχή. Και οι αρνητικές σκέψεις πάλι βροχή. Μέχρι και ο καιρός άλλαξε και λέει ότι θα ρίξει βροχή αυτές τις μέρες...
Και πώς να τα παλέψεις όλα;
Πού να βρεθεί η δύναμη;
Όταν το μυαλό διαρκώς ξενυχτά
και η καρδιά οριακά ακόμα χτυπά,
τρέχα γύρευε απαντήσεις
στις αναπάντεχες ερωτήσεις...
Στην κόρη μου αφιερώνω το παρακάτω τραγουδάκι. Περιμένω πώς και πώς να μεγαλώσει λιγάκι ακόμα γιατί νιώθω ότι έχουμε να πούμε ακόμα πολλά. Πάρα πολλά. Και κυρίως ερωτήσεις. Πολλές ερωτήσεις...
