Άρρητα μη λέγε: Νο4 - Σταθερή Αξία ή Σταθερή Απαξία;


Συνεχίζοντας τις προηγούμενες σκέψεις, θέλω να θέσω μια ερώτηση: πώς γίνεται σε έναν κόσμο που καταιγιστικά αλλάζει, που σπάει και ξεπερνά κάθε μέρα τον ίδιο του τον εαυτό, τα ίδια του τα πλαίσια και όρια, τα ίδια του τα νοήματα και τις αλήθειες, πώς γίνεται να ζητούν κάποιοι να παραμείνουν ζωντανές κάποιες σταθερές αξίες; Πώς γίνεται δηλαδή, σε έναν κόσμο που συνεχώς αλλάζει, να μιλάμε και να αναφερόμαστε σε κάτι σταθερό; Πόσο δόκιμο, πόσο λειτουργικό και πόσο τελικά ευεργετικό αλλά και πόσο βασανιστικό είναι κάτι τέτοιο;

Φυσικά, αντιλαμβάνεστε, ότι η έννοια της Αξίας και των Αξιών γενικότερα, εντάσσονται στην σύνθεση της έννοιας της Ηθικής, και ως συνέχεια της συζήτησης περί το "για ποια Ηθική μιλάμε" στη σημερινή εποχή, προκύπτει και η ανωτέρω ερώτηση.

Η Ηθική και οι Αξίες, αν έχουν νόημα και ισχύ είναι γιατί έχουν σταθερότητα και λειτουργούν ως σημεία σταθερής αναφοράς μέσα στις φουρτούνες της σκέψης και στην πλημμύρα των ερεθσμάτων, όπως ακριβώς λειτουργεί ένας Φάρος στη μέση του πουθενά τον οποίο αναζητούν οι επί γης θαλασσοδαρμένοι.

Αυτό που συμβαίνει όμως γύρω μας δεν είναι μια Σταθερή Αξία, αλλά μια Σταθερή Απαξία, μια συνεχής και ακατάλυπτη αποδόμηση και κατακρεούργηση των πιο σπουδαίων νοημάτων, επηρεασμένη ίσως αυτή η κατάσταση από (ή πιο σωστά, υποταγμένη σε αυτήν), την συνεχή αποδόμηση των πιο σπουδαίων νοσημάτων του Ανθρώπου (εδώ η έννοια της Βιοεξουσίας προεξάρχει και μαζί συμπαρασύρει και το πιο πάνω ερωτηματικό, οπότε το μετατρέπει σε ερωτηματικό περί Βιο-Ηθικής...).

Για μένα η Ηθική και η Σταθερή Αξία, είναι κάτι που δεν μπορώ να το πω με λόγια στη σημερινή εποχή που όλοι έχουν λόγο και αντί-λογο για όλα και όλους. Θα το δείξω όμως με δυο εικόνες:

Α] Η μια εικόνα, είναι αυτή που αντικρύζει κανείς όταν βρεθεί για κάποια λεπτά ενός πρωινού, στην -κατά την άποψή μου- πιο πολύβουη διασταύρωση της Αθήνας, αυτήν της Κηφισίας, Αλεξάνδρας, Βασιλίσσης Σοφίας και Φειδιπpίδου. Εκεί, θα δει έναν τροχονόμο, σταθερά στη θέση του τα τελευταία τουλάχιστον 18 χρόνια, να προσπαθεί να ρυθμίσει την κυκλοφορία της περιοχής. Πρόκειται για έναν άνθρωπο που πάντα με χαμόγελο εξηγεί τις ανάγκες της κυκλοφορίας σε οδηγούς αυτοκινήτων, οδηγούς δικύκλων, πεζούς, περαστικούς, σε οδηγούς που τον βρίζουν, σε οδηγούς που του κορνάρουν, σε οδηγούς που δεν ξέρουν να οδηγούν και σε οδηγούς που δεν ξέρουν να καθοδηγούν τις ζωές τους. Πρόκειται για μια μορφή σπάνια, που είναι πάντα γελαστή και απευθύνεται με νεύματα, κινήσεις αλλά και με λόγια στους παρευρισκόμενους σε αυτή την πολυσύχαστη διασταύρωση, με περισσή ευγένεια που πραγματικά ξεχειλίζει. Του έχει ανατεθεί ένα από τα πιο δύσκολα τροχονομικά πόστα, ένα σημείο που συνάδελφοί του θα γαμοσταύριζαν αν τους έλεγαν ότι θα είναι για μια ζωή εκεί σταθεροί. Ο τύπος όμως αυτός, θαρρείς, ότι μιλά σε συγγενείς του και με παραινετικό τρόπο τους εξηγεί ποιο κατά την άποψή του είναι το σωστόξ όσο και αν τον χλευάζουν όλοι εκείνοι οι χρήστες του δρόμου που έχουν σκάσει 50άρικο για να πάρουν το δίπλωμα νύχτα. Ο άνθρωπος αυτός νιώθει τον κόμβο ως το σπίτι του και τους ανθρώπους που περνούν από εκεί, ως επισκέπτες στο σπίτι του. Αν κάποιος αναγκαστεί να μείνει στον κόμβο 5λεπτά παραπάνω και τρελένεται με τη βαβούρα που βλέπει στο σημείο, εκείνος μένει όλη του τη βάρδια στο σημείο, επιμένοντας όμως να βλέπει την ομορφιά του σημείου. Και αν δεν υπάρχει από μόνη της αυτή η ομορφιά, τη δημιουργεί ο ίδιος ανάμεσα σε εκατοντάδες αν όχι χιλιάδες καθημερινούς διερχόμενους συνανθρώπους του. Αυτός ο άνθρωπος, κάνει τη δουλειά του με θαυμαστό τρόπο, εκπέμποντας άπλετο φως, όταν οι περισσότεροι γύρω του εκπέμπουν άπλετους ρύπους και πολύ γκρίζο. Αυτός ο άνθρωπος, δεν κάνει απλά τη δουλειά του σωστά, αλλά την κάνει και συνεχόμενα και μάλιστα για τουλάχιστον 18 χρόνια που τυχαίνει και περνάω από το σημείο. Πρόσφατα, είδα ότι κάποιος του χάρισε μια γλάστρα στη μέση εκεί του δρόμου, και αυτός σαν μικρό παιδί την πήρε και την έβαλε κάτω από το πράσινο φως ενός φαναριού για να την πάρει μαζί του προφανώς μόλις θα τελείωνε τη βάρδιά του. Έλαμπε ολόκληρος μόλις την πήρε τη γλάστρα στα χέρια του. Εγώ, και ευτυχώς και κάποιοι άλλοι -συμπεριλαμβανομένου και εκείνου ή εκείνης που του χάρισε τη γλάστρα- βλέπαμε ότι έλαμπε ο τύπος ολόκληρος και πριν πάρει τη γλάστρα. Ενσάρκωνε το ίδιο το φως. Αυτή είναι λοιπόν, μια Σταθερή Αξία: μια εικόνα που εκπέμπει το ίδιο φως, όποτε και αν την κοιτάξεις, όσα χρόνια και αν περάσουν, ό,τι αλλαγές και αν συμβούν.


Β] Η δεύτερη εικόνα, έχει πάλι πολύ φως. Είναι το Φως των Ονείρων μας, τα οποία γεννιούνται μέσα σε βαθύ σκοτάδι. Πιο συγκεκριμένα, είναι το Φως των Παιδικών μας Ονείρων, το πιο Αγνό, Αμόλυντο, Αψεγάδιαστο, Ανέγγιχτο, Φως που στέκεται ταπεινό μπροστά στο άγνωστο σκότος... Φυσικά, το Φως αυτό, δεν μπορεί να μην έχει σύνδεση με τον Ουρανό, (τουλάχιστον τον δικό μου Ουρανό, αυτόν που βλέπω όταν αντικρύζω την κόρη μου):



Για να συνοψίσουμε λοιπόν, αναζητώντας την έννοια "Αξία" σε μια καθημερινότητα που βρίθει από
"Απαξία", προκύπτει μια και μοναδική Σταθερότητα: σίγουρα όχι αυτή που θεωρούμε ως ιδιοσυστασιακή της έννοιας "Αξία", αλλά μια άλλη Σταθερότητα, εκείνη του διαρκώς επαναλαμβανόμενου και σταθερά ανακύπτοντος αιτήματος περί Αναζήτηση Αξιών σε μια πληθώρα συμπεριφορών Απαξιωτικών απέναντι στο μεγαλείο της Ζωής. Και αν η Ζωή η ίδια γεννιέται με πόνο (κάθε γέννα εμπεριέχει τον "πόνο"), σήμερα που όλα γίνονται με σκοπό να απαλείψουμε τον πόνο, θα μπορούσαμε να πούμε ότι σήμερα όλα θέλουν η Ζωή να είναι μη-Ζωή, το Φυσικό να είναι μη-Φυσικό και η Αξία να είναι μη-Αξία, δηλαδή Απαξία.



Νομίζω, πιο όμορφα απ' όλους, το έχει θέσει το θέμα ο Lewis Mumford στο κάτωθι απόσπασμά του:

«Εαν πρέπει να δημιουργήσουμε ισορροπημένα ανθρώπινα όντα, ικανά να διεισδύσουν σε μία παγκόσμια συνεργασία με άλλα άτομα καλής πίστης, και αυτό είναι το υπέρτατο καθήκον της γενιάς μας και το θεμέλιο όλων των άλλων επιτευγμάτων της, πρέπει να δώσουμε τόση έμφαση στα συναισθήματα και στην έκφραση ηθικών και αισθητικών αξιών όση δίνουμε στην επιστήμη, στις εφευρέσεις και στην πρακτική οργάνωση. Το ένα χωρίς το άλλο δεν έχει καμία αξία. Και οι αξίες δεν έρχονται έτοιμες: πετυχαίνονται από μία αποφασιστική προσπάθεια εξισορρόπησης των γεγονότων της προσωπικής εμπειρίας με τα ιστορικά πρότυπα που διαμορφώθηκαν στο παρελθόν από εκείνους που αφιέρωσαν ολόκληρη τη ζωή τους στην επίτευξη και την έκφραση αξιών. Αν πρέπει να εκφράσουμε την αγάπη στην καρδιά μας, πρέπει να καταλάβουμε τι σήμαινε η αγάπη αυτή για τον Σωκράτη και τον Αγιο Φραγκίσκο, το Δάντη και τον Σαιξπηρ, την Εμιλυ Ντίκινσον και την Κριστίνα Ροσέτι, τον εξερευνητή Shackleton και τους ατρόμητους γιατρούς που σκόπιμα εξέθεσαν τον εαυτό τους στον κίτρινο πυρετό. Αυτές οι ιστορικές εκδηλώσεις της αγάπης δεν καταγράφονται στις ημερήσιες εφημερίδες ή τα τρέχοντα ραδιοφωνικά προγράμματα: είναι κρυμμένες απο τους ανθρώπους που έχουν μυαλά του συρμού. Η αρετή δεν είναι ένα χημικό προϊον, όπως το περιέγραψε κάποτε ο Taine: είναι ένα ιστορικό προϊον, όπως η γλώσσα και η λογοτεχνία. Και αυτό σημαίνει οτι αν πάψουμε να ενδιαφερόμαστε γι’αυτήν, πάψουμε να την καλλιεργούμε, πάψουμε να μεταφέρουμε τις αξίες της, ένα μεγάλο μέρος της θα μείνει χωρίς νόημα, σαν μία νεκρή γλώσσα προς την οποία χάσαμε των κώδικα. Αυτό, καταθέτω, είναι εκείνο που συνέβη στη διάρκεια της ζωής μας... 

Lewis Mumford - “Values for Survival”, 1946


Άρρητα μη λέγε: Νο3 - Υποδείγματα και Υπολείμματα



Θα αναφέρω δυο παραδείγματα που δεν μπορώ να ξεχωρίσω αν είναι υποδείγματα αξιοπρέπειας ή υπολείμματα αναξιοπρέπειας:

1] Μιας και αναφέραμε στην προηγούμενη ανάρτηση τον Κωνσταντίνο Καβάφη, να θυμηθούμε τις παραινέσεις του μέσα από το ακόλουθο ποίημά του "Όσο μπορείς", και να τις κρίνουμε όχι σε ένα ιδεατό θεωρητικό πλαίσιο ποιητικής εξιδανίκευσης, αλλά στο καθημερινό πλαίσιο της ανθρώπινης σωματικής ανάγκης του ποιητή για ερωτική συνεύρεση και της βασάνου που διήρχετο αυτή η προσωπική του αναζήτηση όταν ήταν αντιμέτωπος με μια εντελώς αντίθετη κοινωνική (και ακολούθως ηθική) επιταγή: τη σύνθλιψη της ομοφυλοφιλίας:



Όσο μπορείς
Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.

Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κι εκθέτοντάς την
στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ως που να γίνει σα μια ξένη φορτική.


Το ποίημα αυτό θα μπορούσε να είναι ένα υπόδειγμα ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Θα μπορούσε όμως να είναι και κάτι άλλο: μια εσωτερική προσπάθεια του ίδιου του ποιητή να δαμάσει τον "αμαρτωλό" εαυτό του, μια φωνή της λογικής και της κοινωνικής αιδούς που επιτάσσει η εποχή του. Όταν λέει "εκθέτοντάς την στων σχέσεων και των συναναστροφών την καθημερινήν ανοησία, ως που να γίνει σα μια ξένη φορτική" μπορεί να μαστιγώνει τον εαυτό του εκείνη τη στιγμή και να προσπαθεί να σώσει την ψυχή του από τα τελευταία υπολείμματα της δικής του (κοινωνικής) αναξιοπρέπειας ώστε να μην γίνει η ζωή του, φορτική. 

Τελικά, δεν ξέρω λοιπόν, αν αυτό το ποίημα είναι ένα υψίστης έντασης υπόδειγμα ανθρώπινης αξιοπρέπειας που αντιμάχεται την ευτέλεια μιας καθημερινής ανόητης ζωής ή αν είναι ένα εναπομείναν χαμηλής έντασης υπόλειμμα της κεκαθαρμένης αναξιοπρέπειας και του αμαρτωλού εαυτού του ποιητή μετά από εφαρμογή λελογισμένων κοινωνικών μέτρων και σταθμών. Και κάτι ακόμα: αν ζούσε σήμερα ένας τύπος σαν τον Καβάφη, τι θα λέγατε, θα συμμετείχε στα διάφορα Gay Pride;

2] Είναι ένα θεώρημα, του κυρίου Grossman, που είναι κεφαλαιώδους σημασίας στον τομέα των Οικονομικών της Υγείας αλλά και της Υγείας γενικότερα, καθώς θεωρεί ότι γεννιόμαστε με ένα ποσοστό υγείας (είναι το κεφάλαιο υγείας που έχει έκαστος από εμάς κατά τη γέννησή του, όπως καθορίζεται από τα γονίδιά του κατά βάση), το οποίο στην πορεία του χρόνου ενισχύεται από παρεμβάσεις και συμπεριφορές υγείας του ατόμου ή/και της κοινωνίας (όπως πχ οι εμβολιασμοί, οι καλές συμπεριφορές υγείας, η περίθαλψη της υγείας) ή αποσβένει και απαξιώνεται από το ίδιο το άτομο ή/και την κοινωνία στην οποία ζει (πχ κακές συνήθειες όπως κάπνισμα, κακή οδική συμπεριφορά, αλλά και νόμοι που δεν εφαρμόζονται ώστε να αποτραπεί το κάπνισμα ή κακή εκπαίδευση που εφαρμόζεται ως προς την οδική συμπεριφορά κλπ κλπ). Με λίγα λόγια, το υπόδειγμα του Grossman, λέει ότι ξεκινάς από ένα επίπεδο υγείας που καθορίζει μόνο η τύχη και τα γονίδιά σου και μετά αναλόγως τύχης (όπως πχ σε ποια χώρα ζεις, ποιο κόμμα την κυβερνά) αλλά και της δικής σου συμπεριφοράς και lifestyle, προστίθεται ή αφαιρείται τμήμα υγείας και ανολόγως πορεύεται διαγράφοντας τη δική του πορεία υγείας έκαστος, μέχρι το σημείο μηδέν που είναι ο θάνατος. 

Πώς όμως αυτό το υπόδειγμα υγείας, τείνει να γίνει υπόλειμμα υγείας μέσα σε μια κοινωνία άκρως καταναλωτική και αποπροσανατολιστική, που οι περισσότεροι ή για κοινωνικούς λόγους δεν θα έχουν να φάνε, ή πάλι για κοινωνικούς λόγους θα τρώνε ό,τι τους πλασάρει η κάθε εποχή. Δείτε ας πούμε το συγκεκριμένο άρθρο που μιλά για 3 παρεμβάσεις Δημόσιας Υγείας που θα μπορούσαν να σώσουν 94 εκατομμύρια ζωές στα επόμενα 25 χρόνια. Και μετά, ξαναμιλάμε για υποδείγματα και υπολείμματα υγείας.


Άρρητα μη λέγε: Νο2 - Θα σε μαδήσω τρίχα-τρίχα!


Σε συνέχεια της προηγούμενης ανάρτησης και περί ισότητας των δυο φύλων, όπως αυτή διατυπώνεται, διεκδικείται και προστατεύεται μέσα από τα Gay Pride, ήθελα να παραθέσω κάποια δεδομένα:

1. Κάποτε, γυναίκες και άντρες ήταν γεμάτοι τρίχες στο σώμα τους. Όπως ακριβώς τους πρωτοέφτιαξε ο Θεός. Μετά, οι γυναίκες άρχισαν να απολεπίζονται και έγινα άτριχες (μήπως γιατί άρχισαν να απελπίζονται ότι δεν τις θέλει κανένας άντρας και έτσι στα πλαίσια του ερωτικού ανταγωνισμού βρήκαν ένα καινούργιο χαρακτηριστικό, επιλέγοντας να κάνουν μόδα την άτριχη επιδερμίδα τους σε κρυφά και απόκρυφα μέρη;). Πιο μετά, άρχισαν και οι άντρες να απολεπίζονται και να γίνονται και εκείνοι άτριχοι (μήπως τώρα γιατί και εκείνοι άρχισαν να απελπίζονται ότι δεν θα βρίσκουν γυναίκα στα πλαίσια του παγκοσμιοποιημένου ερωτικού ανταγωνισμού;). Πλέον, σχεδόν όλοι, γυναίκες και άντρες είναι άτριχοι. Το αντίθετο ακριβώς από ό,τι τους έφτιαξε ο Θεός. Αν το φυσιολογικό είναι αυτό που επιλέγει ο Θεός για να μας φτιάξει, τότε σήμερα οι περισσότεροι είναι άθεοι και αφύσικοι. Ισχύει πράγματι αυτό άραγε; Αναλογιστείτε κάτι τελευταίο: ο Ερμής του Πραξιτέλους είχε επιτέλους τρίχες ή είχε αποτυπωθεί σε μια εξιδανικευμένη του εκδοχή, δηλαδή... άτριχος;!

Δυο σχόλια επί των ανωτέρω σκέψεων: 

Πρώτον, το τι είναι φυσιολογικό ή όχι, καθορίζεται διαχρονικά από τη δύναμη της συνήθειας, της μόδας και τις επιλογές των πολλών. Αν σήμερα, οι επιλογές των πολλών, είναι το ακριβώς αντίθετο με τις επιλογές των πολλών χτες, δεν ξέρω αν λέγεται εξέλιξη, πρόοδος ή οπισθοδρόμηση, ξέρω ότι λέγεται πολύ απλά, "κοινωνία". Και για να δείτε ότι το ίδιο ακριβώς συμβαίνει όχι μόνο στις σεξουαλικές συνήθειες, στις μόδες ερωτικών προτύπων, αλλά και στις μόδες των επιστημονικών επιλογών, σας παραθέτω ένα παράδειγμα τρανταχτό από την Καρδιολογία που το βίωσα ενόσω ήμουν φοιτητής. Πριν κάποια χρόνια αν έλεγες στις εξετάσεις Φαρμακολογίας ότι σε καρδιακή ανεπάρκεια θα δώσεις μια κατηγορία φαρμάκων που λέγονται β-αναστολείς, κοβόσουν και πήγαινες σπίτι σου άκλαυτος. Ξαφνικά, μέσα σε ένα χρόνο, μετά από κάποιες νέες μελέτες που δημοσιεύτηκαν (και έλεγαν ότι όσοι ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια παίρνουν β-αναστολείς έχουν αυξημένη επιβίωση συγκριτικά με όσους δεν παίρνουν), άλλαξαν τα πάνω κάτω και πλέον οι ίδιοι καθηγητές που την προηγούμενη χρονιά θα σε έκοβαν στο μάθημα αν έλεγες ότι θα έδινες β-αναστολείς στην καρδιακή ανεπάρκεια, τώρα θα σε έκοβαν αν έλεγες ότι θα τολμήσεις να μην δώσεις β-αναστολείς στην καρδιακή ανεπάρκεια, καθώς πλέον είναι από τα βασικότερα φάρμακα που διαθέτουμε στη φαρέτρα θεραπείας της καρδιακής ανεπάρκειας. Άρα, οι μόδες είναι μόδες και παραμένουν ζωντανές μέχρι η επόμενη μόδα να πάρει τη θέση τους. Και κάπως έτσι προχωρά η κοινωνία. 

Δεύτερο σχόλιο, υπάρχουν άνθρωποι παρά ταύτα, που τολμούν να επιμένουν στις παραδεδομένες-παραδοσιακές αρχές και αξίες. Αυτοί, διαχρονικά έχουν αποκτήσει πολλά ονόματα: οπισθοδρομικοί, συντηρητικοί, πουριτανοί, μέχρι και ήρωες, συνεπείς, ακλώνητοι, βράχοι κλπ κλπ. Τι από τα δυο ισχύει; Ουδείς δεν μπορεί να ξεκαθαρίσει το σκοτεινό τοπίο.

2. Γεγονός με τις σημερινές οικογένειες είναι ότι τη θέση της γυναίκας δούλας και κυράς που πλένει, σιδερώνει, σκουπίζει και κυνηγάει τα παιδιά να φάνε, τείνει να την αποκτήσει εξολοκλήρου ο άντρας, καθώς στα πλαίσια της ισχυριζόμενης και προστατευόμενης ισότητας των δυο φύλων, που θέλει και η γυναίκα και ο άντρας να δουλεύουν, θέλει ταυτόχρονα και οι δυο να μοιράζονται και τα οικογενειακά βάρη. Επειδή όμως, οι γυναίκες έχουν το άλλοθι του ασθενούς φύλου, καταλαβαίνετε ότι αυτή η μοιρασιά δεν μπορεί να είναι ακριβώς στη μέση. Αρκεί να πάτε σε μια παιδική χαρά της γειτονιάς σας και να δείτε ότι οι μπαμπάδες κατά πλειοψηφία κουβαλάνε τα καρότσια, αυτοί είναι που κυνηγάνε τα παιδιά τους για να τα βάλουν στις κούνιες, αυτοί έχουν τα τάπερ παραμάσχαλα και προσπαθούν να ταΐσουν τα μικρά ζιζάνιά τους. Οι μαμάδες, θα είναι συνήθως με άλλες μαμάδες σε κάποιο παγκάκι ή στο πλησιέστερο καφέ (η μετεξέλιξη του παλαιότερου καφενέ) και θα μιλάνε μέσω κινητού τηλεφώνου μεταξύ τους, στο viber ή στο facebook. 

Ένα σχόλιο επί αυτών των σκέψεων: ο μεγάλος ποιητής Καβάφης, είχε πει το κάτωθι:



οπότε, λογικό βλέπω τους παντρεμένους να τραβάνε αυτά που τραβάνε, ειδικά στη σημερινή εποχή της γυναικείας ισότητας. Απλά, δεν μπορώ εύκολα να ξεκαθαρίσω από ποια πλευρά το έλεγε αυτό ο Καβάφης, την αντρική ή τη γυναικεία, καθώς είναι πασίγνωστο ότι ο μεγάλος αυτός ποιητής, αγαπούσε το άρρεν φύλο. Άρα, τα λόγια του αυτά ως ανύπαντρου ανθρώπου και ομοφιλόφυλου, δεν ξέρω αν είναι παρηγορητικά για τους παντρεμένους άντρες ή ενθαρρυντικά για τους ανύπαντρους. Βλέπετε λοιπόν, ξανά, ότι κάθε ρήση και άποψη, πρέπει να διαβάζετε στο αντίστοιχο πλαίσιο διατύπωσης.

3. Κάποτε, στο χωριό μου, όταν ήμουν μικρός, ήταν μια κοπέλα που της άρεσε πολύ το ποδόσφαιρο και ήταν η μόνη που έπαιζε μαζί με τα αγόρια σε εκδρομές, στην ώρα της γυμναστικής, στη γειτονιά της. Αυτή η μόνη κοπέλα και όλα τα υπόλοιπα αγόρια. Σίγουρα, μου είχε προκαλέσει απορίες για την ορμονική της κατάσταση, αλλά δεν ήξερα με σιγουριά αν αυτό που έβλεπα όταν την κοιτούσα να κοντρολάρει με πάθος την μπάλα ποδοσφαίρου, να κάνει τάκλιν και τακουνάκια, ήταν ένα παιδί απλά με μεγάλη αγάπη για το ποδόσφαιρο ή ήταν ένα παιδί που αναζητούσε την ταυτότητα του φύλου του. Και αν οι γυναίκες ήταν δύσκολο να παίζουν μπάλα προ παγκοσμιοποίησης εποχή, για τον εξής λόγο,



πλέον, οι γυναίκες όχι μόνο παίζουν μπάλα στα γήπεδα, αλλά παίζουν μπάλα γενικότερα και η μπάλα βρίσκεται στα πόδια τους, έχοντας τον πρώτο λόγο στις κοινωνίες σήμερα, όπως αυτό το αγαπημένο ζευγαράκι:



Ουδέν σχόλιο, επί των ανωτέρω.


4. Και κάτι τελευταίο, για την κυριαρχία των γυναικών στη σημερινή εποχή. Μέχρι πρότινος, υπήρχε η γιορτή της μάνας, επειδή όπως περιγράψαμε, αυτή ήταν που δεινοπαθούσε στην οικογένεια. Αναρωτηθήκατε γιατί τα τελευταία 1-2 χρόνια τονίζουν και τη γιορτή του πατέρα; Γιατί είναι αυτός που πλέον έχει πάρει τη θέση της μάνας σε μια οικογένεια, μήπως; Οπότε, η γιορτή του πατέρα, είναι για να μην ξεχνάμε και αυτόν τον καψερό που δεινοπαθεί όπως άλλοτε συνέβαινε με τη μάνα.

Συμπερασματικό σχόλιο επί όλων των ανωτέρω: τα διάφορα Gay Pride, είναι μια μόνο εκδήλωση της γενικότερης αλλαγής που έχει ήδη επέλθει (και θα συνεχίσει καταιγιστική) στη σύνθεση της κοινωνίας μας ως προς τα δυο φύλα. Έχουν, έρθει νέα φύλα, νέοι φίλοι και νέου είδους φιλιά. Όλα καινούργια, που αν συγκριθούν με τα παραδεδομένα θα κριθούν ως αφύσικα και αποτρόπαια. Είναι όμως, αδιαμφισβήτητα τα τρόπαια ενός αγώνα που συντελείται τριγύρω μας και δεν παίρνουμε χαμπάρι: ενός αγώνα να σπάσει το πλαίσιο σκέψης και το πλαίσιο της κοινωνίας. Έτσι, νέοι κοινωνικοί θεσμοί δημιουργούνται και το πράγμα προχωρά προς άγνωστους δρόμους. 

Έτσι, δεν γινόταν όμως πάντα;


Άρρητα μη λέγε: Νο1 - ΑποΤύπωμα Από Τίποτα


Με αφορμή το 54ο Summer School στο ΕΚΦΕ "Δημόκριτος" που συμβαίνει αυτές τις μέρες, είπα να οργανώσω και εγώ ένα mini summer school σε αυτό εδώ το blog. Τίτλος του μικρού αριθμού μαθημάτων είναι το "Άρρητα μη λέγε" (δηλαδή, "να μην λες αυτά που δεν πρέπει"), που είναι μια ρύση του Χίλωνα του Λακεδαιμόνιου, ενός από τους 7 σοφούς της αρχαίας Ελλάδας.

Πρώτη ημέρα του προγράμματος έχει τίτλο "Αποτύπωμα από τίποτα". 

Ο τίτλος δεν είναι δικός μου, αλλά ενός ποιήματος του Δημήτρη Βασιλάκη, ενός διεθνούς φήμης σαξοφωνίστα και μουσικού της τζαζ, ο οποίος μίλησε σήμερα στο Summer School του Δημόκριτου με θέμα "τζαζ και τεχνολογία". Μετά, ακολούθησε session με θέμα την "Τεχνητή Νοημοσύνη και Ηθική" οπότε κάπου εκεί κάψαμε εγκέφαλο και αφήσαμε στην καρέκλα μόνο τα ίχνη του σώματός μας...

Αναλογιζόμενος όμως, τα κάθε λογής αποτυπώματα που έχει αφήσει η Ανθρωπότητα πάνω στη Γη, στο Χρόνο και στην Ηθική, έρχομαι αντιμέτωπος (ξανά και ξανά) με τη διαπίστωση ότι τελικά Τίποτα δεν υπάρχει αυθύπαρκτο και Όλα νοηματοδοτούνται μέσα σε συγκεκριμένα πλαίσια. Μιλάμε για Ηθική μιας Κοινωνίας ή μιας Εποχής, μιλάμε για Ηθική της Τεχνολογίας και των Ρομπότ, φοβόμαστε το facebook ή το GDPR, εμπιστευόμαστε τις Τράπεζες όπου έχουμε εναποθέσει κάθε λογής ελπίδα (υλική ή άυλη) και τελικά ξεχνάμε ότι η συζήτηση περί Ηθικής της Τεχνητής Νοημοσύνης και γενικά κάθε προϊόντος της Ανθρώπινης τέχνης και δημιουργίας, προσκρούει στο προγενέστερο και ακόμα πιο πρωτόλειο ερώτημα τί ορίζουμε ως Ηθική του Ανθρώπου, πριν καν το προβάλουμε (και το προβάρουμε) στην Ηθική μιας Μηχανής. Η ανθρώπινη Ηθική δεν έχει όρια, δεν έχει ορισμούς, δεν έχει προσδιορισμούς, έχει μόνο βίωμα και παραδειγματισμό. Δεν επιβάλλεται, δεν καταδιώκεται, αλλά εκπροσωπείται, υπερασπίζεται ή απαξιώνεται δια της συμπεριφοράς. Μόνο με τη συμπεριφορά δηλαδή αγιάζει κανείς ή αμαρτάνει; Και η σκέψη, πάει περίπατο; Μια κακή σκέψη δεν σε κάνει αμαρτωλό ή μια καλή σκέψη δεν αρκεί για να σου προσφέρει ευεξία; Στη σημερινή καθημερινή πραγματικότητα οφείλω να παραδεχτώ πως όχι. Η σκέψη είναι για εσωτερική κατανάλωση. Η πράξη και η συμπεριφορά καθοδηγεί τα πράγματα. Η σκέψη είναι για να γράφεται στα blog, ως βαλβίδα εκτόνωσης για να μην σαλτάρει ο νους. Όλοι προσμετρούν τις συμπεριφορές και τις αξιολογούν ως να επρόκειτο για τη Σκέψη. Μα, δεν συνδέονται έστω και λίγο η συμπεριφορά με τη σκέψη; Σήμερα, σε πολλούς από εμάς -τα έχουν καταφέρει έτσι οι μάγκες που ζητούν ψηφουλάκια προσεχώς- ώστε δυστυχώς να μην συνδέονται και τελικά να συμπερι-αγόμαστε και να συμπερι-φερόμαστε με τις μόδες και τα πρότυπα κάθε μέρας. Και η Σκέψη...; Η Σκέψη, πάει περίπατο.

Αν πάμε πιο πίσω όμως, και διατρέξουμε αναδρομικά την Ιστορία της Ανθρωπότητας για να φτάσουμε και στους αρχαίους και τον Χίλωνα που συμβουλεύει να μην μιλάς για αυτά που δεν πρέπει να μιλάς (προφανώς θέτοντας το πλαίσιο ενός νομοταγούς πολίτη;), θα διαπιστώσουμε ότι δεν υπήρχε ουσία αυθύπαρκτη στα γενόμενα και πεπραγμένα των κοινωνιών - κατ'επέκταση ούτε Ηθική ή Ανηθικότητα. Υπήρξαν μόνο επιχειρήματα, δοξασίες, φόβοι και προκαταλήψεις ένθεν και ένθεν, και φυσικά υπήρξε διαχρονικά πολύ αίμα. 

Για παράδειγμα, τα όρια της ποιότητας και της ποσότητας (φαινομενικά δυο πολύ διαφορετικοί όροι), είναι τεχνητά. Εμείς, διαχρονικά θέτουμε εκείνο το επίπεδο ποσότητας πληροφορίας που μπορούμε είτε να μετρήσουμε είτε να αντιληφθούμε είτε τελικά να χρησιμοποιήσουμε για όφελος, το οποίο κάνει κάποια διαφορά στην καθημερινότητά μας και έτσι το βαφτίζουμε τελικά ποιοτικό. Να μια πρώτη εκδήλωση της Τεχνητής Νοημοσύνης. Η Νοημοσύνη μας ως Τεχνίτης (χτίζει, κατασκευάζει, οριοθετεί, διαμορφώνει).

Άλλο παράδειγμα: δείτε πώς η ανθρωπότητα κατατρόπωσε έναν από τους μεγαλύτερους εχθρούς της διαχρονικά (βάλτε και ελληνικούς υπότιτλους), πριν εκφραστείτε την επόμενη φορά ως υπέρμαχοι ή αντίμαχοι του αντι-εμβολιαστικού κινήματος. Και αντίστοιχα, προσπαθήστε να οριοθετήσετε κάθε κίνημα που ακούτε σήμερα υπερ ή εναντίον κάποιας πράξης, συμπεριφοράς ή ηθικής (πχ Gay Pride). Φανταστείτε ας πούμε ένα μουστακαλή δίμετρο Κρητίκαρο 65 χρονών που μεγάλωσε στα Ανώγεια να βρισκόταν ξαφνικά στο Μανχάταν πριν 2 μέρες που εκατομμύρια συνάνθρωποι του διαδήλωναν υπερ της... ισότητας. Και άντε τώρα να βγάλεις άκρη ποιος είναι ο φυσιολογικός και ποιος όχι (κάποιος θα μπορούσε να πει ότι και οι δυο πλευρές είναι φυσιολογικές και γενικά ότι όλες οι απόψεις δεκτές κλπ κλπ), αποδεικνύοντας ότι η πρόσληψη της έννοιας "Ηθική" διαμορφώνεται στον κόσμο και τις κοινωνίες όπως το αυλάκι που δημιουργείται από το νερό της βροχής που πέφτει και σκάει στο χώμα, δηλαδή... εντελώς τυχαία! Άλλοτε θα πάει προς τη μια κατεύθυνση, άλλοτε προς την άλλη, ακολουθώντας μια Τυχαιότητα και όχι μια Κανονικότητα. Και αν κάποιοι, όπως ο τζαζίστας Δημήτρης Βασιλάκης που αναφέραμε πιο πριν, πρεσβεύουν ότι αυτή η πολυφωνία, αυτή η ελευθερία και η γόνιμη συνύπαρξη αυτοσχεδιασμού και εκφραστικότητας μέσα από κώδικες πολυσυλλεκτικότητας, αποτελούν τα βασικά στηρίγματα της έννοιας της Δημοκρατίας, δεν ξέρω αν έχουν αναλογιστεί σε επίπεδο κοινωνίας και όχι μιας απλής παρτιτούρας, το προς τα πού βγάζει αυτός ο δρόμος (μουσικός και μη). Να πω πάντως, ότι τη τζαζ δεν την καταλαβαίνω και ότι με κουράζει -για να μην μω ότι με εκνευρίζει κιόλας. Σίγουρα έχει να κάνει και με εμένα και τον τρόπο που λειτουργεί ο εαυτός μου (από το αισθητηριακό μου σύστημα - βλέπε κοχλιακό νεύρο, έως τον εγκέφαλό μου και τα βασικά μου ακούσματα - βλέπε ακουστικό φλοιό εγκεφάλου), όσο και την ίδια τη τζαζ ως τρόπος μετάδοσης ενός μηνύματος. Ίσως πάλι, το μήνυμα που μπορεί να πρεσβεύει η τζαζ είναι ότι δεν υπάρχει ή δεν χρειάζεται να υπάρχει μήνυμα στη μουσική - παρά μόνο έκφραση και αυτοσχεδιασμός μέσα απλά σε ένα πλαίσιο, μόνο αλληλεπίδραση της στιγμής. Ένα τέτοιο μήνυμα απέναντι σε ένα αποδέκτη όπως εγώ που ίσως αναζητώ τριγύρω μου άλλα μηνύματα και πληροφορίες, άλλες εμπειρίες και βιώματα, αντιλαμβάνεστε ότι πέφτει στο κενό, αδυνατώντας να γεφυρώσει τη ζήτηση και την προσφορά επικοινωνίας. Και έτσι, αποκόπτεται η επικοινωνία. Έτσι, η τζαζ παρ' ότι μια παγκόσμια μουσική γλώσσα έκφρασης κατά τον κύριο Βασιλάκη, εμένα μου μοιάζει απλά μια γλώσσα φλυαρίας και όχι μια γλώσσα διάλεξης με ειρμό, σαφή και ξεκάθαρα νοήματα. Μια γλώσσα με βερμπαλισμούς και όχι μια γλώσσα με εννοιολογικούς προσδιορισμούς και προσανατολισμούς. Αν αναζητάς το δεύτερο και σου έρχεται το πρώτο ή αν είσαι το πρώτο και πέφτεις πάνω σε ακροατές που ψάχνουν το δεύτερο, τότε είναι αναπόφευκτο να μην επιτευχθεί ούτε καν το ελάχιστο της επικοινωίας. Με τον ίδιο τρόπο θα λειτουργούσε κάπως και η έλλειψη επικοινωνίας του Κρητίκαρου με έναν κάτοικο του Μανχάταν που διαδηλώνει περήφανα στην 50η επετειακή εκδήλωση ισότητας του Gay Pride. Με τον ίδιο τρόπο λειτουργεί και η έλλειψη επικοινωνίας και σε πολλά άλλα καθημερινά σενάρια που βιώνουμε τριγύρω μας, που όμως έχουν κάτι κοινό: απευθύνονται σε συγκεκριμένο κοινό, το οποίο έχει κάποια πρώτη ιδέα ή θέλει να δοκιμάσει αυτήν την ιδέα. Και τούτο, άλλοι το μαθαίνουν από μικροί να το κάνουν ενώ άλλοι, επίσης από μικροί, μαθαίνουν να το αποφεύγουν. Και αν πάμε πιο πίσω, οι γονείς των γονέων τους, από πού μάθανε τη δική τους συμπεριφορά; Για να πάμε γενιές πίσω και να αναρωτηθούμε οι άνθρωποι των σπηλαίων πώς κάνανε ό,τι κάνανε; Και να πάμε τελικά πολύ πιο πίσω, μέχρι τις εσχατιές του σύμπαντός μας και να αναρωτηθούμε ποιος έφτιαξε τελικά τους Φυσικούς Νόμους, τους οποίους προσπαθούν σήμερα κάποιοι Φυσικοί και Ατομικοί Επιστήμονες στον "Δημόκριτο" να τους αποκρυπτογραφήσουν και μαζί να ανακαλύψουν και εκείνα τα άτομα που συνθέτουν μια ευρύτερη επικοινωνιακή διαδικασία;

Παραδείγματα θα μπορούσα να φέρω πολλά, αλλά νομίζω ότι έγινα αντιληπτός: αν η Ηθική είναι τόσο δύσκολο να προσδιοριστεί σε ένα "φυσικό προϊόν" όπως ο Άνθρωπος, φανταστείτε για τί πράγμα μιλάμε σήμερα, όταν αναφερμόαστε στην Ηθική της Μηχανής (ενός τεχνητού κατασκευάσματος του Ανθρώπου). Το πιο δύσκολο βέβαια δεν είναι η απροσδιοριστία του όρου "Ηθική της Τεχνητής Νοημοσύνης", αλλά η παντοδυναμία του! Η Ηθική της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι σήμερα μόδα και καθορίζει τα πάντα. Ανατρέπει τα μέχρι τώρα γνωστά στην Ιστορία του Ανθρώπου και δημιουργεί τον πιο μεγάλο φόβο που έχει υπάρξει ποτέ (πιο μεγάλος ακόμα και από τις πανδημίες της ευλογιάς) και δεν είναι άλλος μέσα από την (οικειοθελώς μη συνειδητή) παραχώρηση του Αυτεξούσιου του Ανθρώπου, σε μια άλλη δύναμη, της Μηχανής. Το περίεργο όμως, είναι ότι αυτή η παραχώρηση έχει ήδη γίνει πάνω στον πλανήτη μια φορά, όταν κάποτε άρχισε μια πρώτη μηχανή πριν δισεκατομμύρια χρόνια να αναπαράγεται, να αυτοελέγχεται και να αυτοδιορθώνεται: ήταν το πρώτο τμήμα γενετικού υλικού, ένα πρώτο RNA, που ανασύρθηκε από τα εξ ων συνετέθη συστατικά του, για να πάρει "πνοή" και να μετασχηματιστεί σε αυτό που αργότερα θα ονομάζαμε -συμβατικά για μια ακόμη φορά- ως "Έμβιο Όν".

Η συζήτηση λοιπόν, δύσκολη και μας εξαντλεί. Έτσι, όμως είναι τα summer schools, όπως το καλοκαίρι εξάλλου: το θέλουμε και μας αρέσει, αλλά μας ιδρώνει και μας κουράζει! Ευτυχώς, όμως που έχουμε μηχανές με Τεχνητή Νοημοσύνη, όπως τα air condition που τα βάζουμε στην επιλογή AUTO και ξενοιά-ζουμε!!!