Μεταφορά υπολοίπου.

Υπάρχει μια πάθηση λένε οι ψυχίατροι, που λέγεται συναισθηματική μεταφορά. Κάτι σαν τη μεταφορά υπολοίπου... Ένας σύντομος ορισμός θα μπορούσε να είναι ο εξής:

"Είναι το σύνολο εκείνων των τρόπων με τους οποίους αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και αντιδρούμε σ' αυτόν έτσι όπως αναπτύσσεται κατά την παιδική μας ηλικία και που συνήθως προσιδιάζουν εξ ολοκλήρου στο περιβάλλον της παιδικής ηλικίας (συχνά είναι μάλιστα σωτήριοι), αλλά που μεταφέρονται ακατάλληλα στο περιβάλλον του ενηλίκου. Οι τρόποι που η μεταφορά εκδηλώνεται, αν και πάντοτε διεισδυτικοί και βλαβεροί, είναι συχνά δυσδιάκριτοι.

...αν θέλουμε να είναι οι χάρτες μας ακριβείς, θα χρειαστεί να τους αναθεωρούμε συνεχώς. Ο ίδιος ο κόσμος διαρκώς αλλάζει. [...] Ακόμα πιο δραματικά, η σκοπιά από όπου θεωρούμε τον κόσμο αλλάζει διαρκώς και πολύ γρήγορα. Όταν είμαστε παιδιά είμαστε εξαρτημένοι και αδύναμοι. Όταν γίνουμε ενήλικοι, μπορούμε να είμαστε δυνατοί. Ωστόσο, σε περίπτωση αρρώστιας ή γεροντικής αναπηρίας μπορεί να ξαναγίνουμε αδύναμοι και εξαρτημένοι. Όταν έχουμε παιδιά που πρέπει να φροντίσουμε, ο κόσμος φαίνεται διαφορετικός απ' όταν δεν έχουμε κανένα παιδί. Όταν ανατρέφουμε μικρά, ο κόσμος φαίνεται διαφορετικός απ' όταν ανατρέφουμε εφήβους. Όταν είμαστε φτωχοί, ο κόσμος φαίνεται διαφορετικός απ' όταν είμαστε πλούσιοι. Καθημερινά βομβαρδιζόμαστε με νέες πληροφορίες για τη φύση της πραγματικότητας. Αν θέλουμε να αφομοιώσουμε αυτές τις πληροφορίες, πρέπει συνεχώς να αναθεωρούμε τους χάρτες μας, και μερικές φορές όταν αρκετές νέες πληροφορίες έχουν συσσωρευτεί, πρέπει να κάνουμε πολύ σημαντικές αναθεωρήσεις. Η διεργασία της αναθεώρησης, και ιδιαίτερα της σημαντικής αναθεώρησης, είναι επίμοχθη, μερικές φορές μάλιστα βασανιστική. και εδώ ακριβώς βρίσκεται η μεγαλύτερη πηγή πολλών από τα κακά του ανθρώπινου γένους. 

Τι συμβαίνει όταν ένας έχει μοχθήσει πολύ και για μακρόχρονο διάστημα για να σχηματίσει μιαν ικανοποιητική κοσμοαντίληψη, έναν φαινομενικά χρήσιμο και πρακτικό χάρτη, και ξαφνικά βρίσκεται μπροστά σε μια νέα πληροφορία που δείχνει πως η αντίληψη αυτή είναι λαθεμένη και πως ο χάρτης χρειάζεται σε ένα μεγάλο μέρος του να ξανασχεδιαστεί; Η απαιτούμενη οδυνηρή προσπάθεια φαίνεται τρομερή, σχεδόν συντριπτική. Εκείνο που κάνουμε πιο συχνά και συνήθως ασυνείδητα, είναι να αγνοούμε το νέο στοιχείο.

Είναι λυπηρό το γεγονός ότι ένα τέτοιο άτομο μπορεί να ξοδεύει πολύ περισσότερη ενέργεια υπερασπίζοντας μια απαρχαιωμένη κοσμοθεωρία από ό,τι θα χρειαζόταν για να την αναθεωρήσει ή να την διορθώσει."


(απόσπασμα χωρίς άδεια αναδημοσίευσης από το έργο του Σκοτ Πεκ, "Ο Δρόμος ο λιγότερο ταξιδεμένος", εκδ. ΚΕΔΡΟΣ 1988, σελ. 46)


Τι μας λέει αυτή η πάθηση συνεπώς; Ότι συνεχίζουμε να βλέπουμε τον κόσμο με τα παιδικά μας μάτια. Ο κόσμος του ενήλικα απαιτεί άλλα προσόντα και άλλα κριτήρια για να ζεις μέσα στον κόσμο και όχι εκείνα τα κριτήρια που απόκτησες σαν παιδί. Αυτό, δεν ξέρω αν λέγεται ωριμότητα ή προσαρμοστικότητα. Το πρόβλημα όμως ξεκινά, όταν ένα παιδί μεγαλώνει με τέτοια αξιώματα και με τέτοια κοσμοθεωρία, κατά τα οποία γαλουχείται να παραμένει συνεπής, σταθερός, αμετάβλητος και συμπαγής, ως στοιχεία μιας καθαρής, άμεμπτης, ειλικρινούς και χωρίς κρυφά σημεία, προσωπικότητας. Αντιλαμβάνεστε, αν το φυσιολογικό είναι οι άνθρωποι να αλλάζουν και να αναθεωρούν τη ζωή τους, πόσο τραγικές φιγούρες είναι εκείνοι οι φερέλπιδες νέοι που αναγκάζονται να συνειδητοποιήσουν ότι όλο το οικοδόμημα περί σταθερότητας χαρακτήρα που χρόνια έκαναν για να χτίσουν, είναι σε εντελώς λάθος κατεύθυνση: και ο Ερωτόκριτος ψεύτικος, και η Αρετούσα μόνο στη φαντασία, και ο Πλατωνικός Έρως ανύπαρκτος και ο Ιπποτισμός ουτοπικός και το φεγγαράκι χάρτινο... Πώς αλλάζεις τη ζωή σου όμως, όταν από μικρός έμαθες να αντιστέκεσαι και να παραμένεις αμετάβλητος στα όνειρά σου και τους στόχους σου, κόντρα στον καιρό και στη φθήνια των ανθρώπων και πώς γίνεται να πρέπει να αλλάξεις όταν σκληραγωγήθηκες  από μικρός στο να μην αλλάζεις παρά τα τόσα ρεύματα που προσπάθησαν να σε τραβολογήσουν από εδώ και από εκεί και που προσπάθησαν να σε αποπροσανατολίσουν από το στόχο σου; 

Το ερώτημα είναι πολύ πιο απλό: πώς γίνεται να παραδεχτείς ότι η ζωή που έχτισες σαν παιδί και έβαλες τα θεμέλιά της για την ενήλική ζωή σου, θυσιάζοντας πολλά πράγματα στο διάβα ειδικά της νεανικής σου ηλικίας, είναι μια ζωή ουτοπική, χωρίς κανένα πρακτικό νόημα όταν πια φτάσεις να είσαι ενήλικας... Πώς γίνεται να αποδεχτείς ότι το "να αλλάζει" κάποιος είναι θεραπευτικό, όταν όλη σου τη ζωή ολόκληρο το "είναι" σου χτιζόταν γύρω από την ακλόνητη πεποίθηση ότι ικανός και άξιος είναι αυτός που "δεν αλλάζει" και που αντιστέκεται στις μη-αξίες της ζωής; 

Πώς θα νοιώθατε αν σας έλεγε κάποιος πως το νερό που πίνατε από όταν γεννηθήκατε δεν είναι τίποτε άλλο από ένα δηλητήριο...; Μπορείτε να αντιληφθείτε το μέγεθος του βασανισμού της ψυχής και τη συντριβή της;

"Τι λάθος κάνω;"

Στίχοι, Μουσική: Πορτοκάλογλου Νίκος

Ερμηνεία: Χαρούλης Γιάννης

Και ο μέγας ποιητής αυτού του μικρού κόσμου, ο κύριος Σεφέρης, το έχει αποτυπώσει ανεξίτηλα αυτό το τραγικό ταξίδι της ψυχής...

"Άρνηση"

Ποίηση: Γιώργος Σεφέρης

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Ερμηνεία: Γρηγόρης Μπιθικώτσης

διψάσαμε, μα το νερό γλυφό...
σχεδόν δηλητήριο...

Έι, ΕΣΥ τέρας!

Αντιμετωπίζεις ένα δαχτυλάκι του τέρατος. Ούτε καν ολόκληρο το τέρας.

Βλέπεις πόσο δυσκίνητο και βαριεστημένο είναι.

Βλέπεις πόσο πολύπλοκο είναι.

Αρχίζεις και αντιλαμβάνεσαι (κατά το δικό σου σύστημα αντίληψης πάντα!) γιατί δυσλειτουργεί. Για 2 κυρίως λόγους:

α) υπάρχουν άτομα ακατάλληλα για τις θέσεις που κατέχουν.

β) υπάρχουν άλλα άτομα που απέναντι σε εκείνα τα ακατάλληλα άτομα (τα οποία σχεδόν πάντα, σαν τον διάλο, τυγχάνει να είναι προϊστάμενοι), δεν έχουν την πρόθεση και την προθυμία να αντισταθούν, οπότε θέτουν τους εαυτούς τους στους συμβιβασμένους και βολεμένους.

Κουράζεσαι όταν πρέπει να καταναλώσεις τόση ενέργεια για να παλέψεις με το ένα δαχτυλάκι. Αναρωτιέσαι: πόση άραγε ενέργεια χρειάζεται για να πολεμήσεις ολόκληρο το τέρας;

Απογοητεύεσαι με την τόσο διαφορετική αντίληψη που έχει ο συνάδερφός σου για την ίδια εργασιακή εμπειρία (καλά είπαμε, ανοχή στη διαφορετικότητα, αλλά πόσο πια;!).

Λες, αν δεν μπορούμε 10 νοματέοι να συνεννοηθούμε, πόσο μάλλον 10 εκατομμύρια Έλληνες νοματέοι... Άρα μην μας φαίνεται παράξενο που η χώρα οδεύει για φούντο!


Κύριοι, αυτό το τέρας έχει ονόματα πολλά:

- Εθνικό Σύστημα Υγείας
- Υπουργείο Υγείας
- Υπουργείο Οικονομικών
- Βουλευτές
- Κράτος
- Παρακράτος
- Διαφθορά
- Συμφορά
- Παραφθορά
- Ο φυγόπονος εαυτός μας
- Η εγωιστική μας φύση


Πώς θα ξεφύγουμε από εδώ; Μόνο μέσω της πειθούς και του διαλόγου. Να πείσουμε ποιούς και τι; Να πείσουμε όλους τους ανθρώπους για το δικαίωμα που έχουν όλοι οι υπόλοιποι εκτός από αυτούς, να ζουν αξιοπρεπώς και να τους σέβονται. Απαραίτητη προϋπόθεση όλων αυτών; Η παιδεία.

"Οι μοιραίοι"
Ποίηση: Κώστας Βάρναλης
Σύνθεση: Μίκης Θεοδωράκης
Ερμηνεία: Γρηγόρης Μπιθικώτσης

Αν(α)ρωτηθείτε

Παραθέτω δύο link που έλαβα πρόσφατα:

Το ένα είναι το "Δείξον την πίστη σου εκ των έργων σου" από τα γράμματα αναγνωστών της Καθημερινής (25.06.10) του καθηγητή κ. Αντρέα Ντεληθέου και το άλλο είναι από την -ιδιωτικής πρωτοβουλίας- κίνηση no money no debt .

Και τα δυο αφορούν την κατάσταση που βιώνουμε στις μέρες μας.


Επιτρέψτε μου όμως να εστιάσω με τον δικό μου φακό σε κάτι ακόμα πιο βαθύ, θεωρώντας το ως την πιθανότερη αιτία που εξηγεί το πώς φτάσαμε ως εδώ:

Όλα περνούν από το δικό μας νοητικό σύστημα επεξεργασίας και αντίληψης των πραγμάτων και των πληροφοριών (σιγά το νέο ρε μεγάλε, θα πει κάποιος...). Ναι, αλλά εκεί ακριβώς κρύβεται η ικανότητα ή ανικανότητα να διαχειριστούμε την καθημερινότητά μας. Αυτό κινεί τα πάντα στη ζωή μας, κάθε μας κίνηση και αντίδραση. Δύο είναι τα βασικότερα στοιχεία που συνθέτουν αυτό το νοητικό σύστημα επεξεργασίας του αντιληπτού "κόσμου": α) οι γνώσεις μας και β) οι ίδιες οι πληροφορίες με τις οποίες θα έρθουμε αντιμέτωποι κάθε φορά. Οι γνώσεις μας είναι πληροφορίες που αποκτήθηκαν αφού επεξεργάστηκαν από τις τότε υπάρχουσες γνώσεις μας και αυτές με τη σειρά τους αποκτήθηκαν από προηγούμενες επεξεργασμένες πληροφορίες κοκ, καταλήγοντας τελικά να μιλήσουμε για ένα πρωτογενές σύστημα ικανοτήτων ή ανικανοτήτων που λέγεται γενετικό υπόβαθρο και καθορίζει εν πολλοίς το εύρος ανάπτυξης των νοητικών μας εργαλείων, πάνω στο οποίο θα έρθουν να καθίσουν και να μας διαμορφώσουν νέες κάθε φορά πληροφορίες. Από την άλλη οι πληροφορίες μας έρχονται ανεξέλεγκτα και τυχαία εν πολλοίς.

Συμπέρασμα: το γενετικό μας υπόβαθρο δεν μπορούμε να το αλλάξουμε. Με αυτό γεννηθήκαμε και αυτό θα μας συνοδεύει εφ'όρου ζωής. Αυτό που μπορούμε να κυνηγήσουμε και να ελέγξουμε ως ένα σημείο, (σε ένα ατέρμονο παιχνίδι κρυφτού και φτου ξελευθερίας) είναι η τύχη που μας στέλνει τις πληροφορίες της. Το να μας τύχει ένας καλός δάσκαλος να μας ανοίξει τα μάτια, να μας τύχει ένας ορθολογιστής καθηγητής και να μας γεμίσει προβληματισμούς, να μας τύχει ένα ωραίο ποίημα ή μια ωραία συγκινητική μελωδία και να μας δείξει μια άλλη οπτική της ζωής, να μας τύχει ένας ωραίος σύντροφος που θα μας δείξει τα πράγματα μέσα από τα μάτια του, να μας τύχει να διαβάσουμε ένα βιβλίο που θα μας αλλάξει τη ζωή, να μας τύχει μια συναρπαστική δουλειά που θα μας γεμίζει εμπειρίες, όλα αυτά και ατελείωτα άλλα μπορούμε να τα επιδιώξουμε. Πώς; Τους δασκάλους και τους καθηγητές μπορεί ένας οργανισμός που λέγεται φακεν πολιτεία και πανεπιστήμιο να τους κάνει ικανούς, να τους εμπνεύσει και να τους δώσει κίνητρα να δημιουργήσουν. Αυτό όμως με τη σειρά του απαιτεί ικανούς και φωτεινούς δασκάλους και καθηγητές στα πανεπιστήμια, εμπνευσμένους πολιτικούς στα πολιτικά έδρανα. Αυτά όμως με τη σειρά τους απαιτούν βαθειά καλλιέργεια και όραμα από τους κατά τόπους αρμόδιους, οράματα τα οποία έχουν φυσικά να κάνουν με το οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσαν και με τα ερεθίσματα που είχαν ως τώρα στη ζωή τους (άρα καταλήγουμε ξανά στη συζήτηση περί γονιδίων και γνώσεων που αποκτήθηκαν με βάση τα ερεθίσματα στη ζωή του καθενός... φαύλος κύκλος). Το ποίημα, οι μελωδίες και τα βιβλία που θα διαβάσουμε έχουν να κάνουν με τους γονείς μας, τους συγγενείς μας, το οικείο περιβάλλον που θα μας δείξει -τυχαία πάντα- το δρόμο και εμείς θα τολμήσουμε να ακολουθήσουμε. Όσο για τον σύντροφο και τη δουλειά, πρόκειται για δυο συναρπαστικότατες κονίστρες το βασικό στοιχείο των οποίων είναι ένα: να τολμήσουμε να εισέλθουμε. Πάλι όμως όλες οι κινήσεις των ατόμων του οικείου περιβάλλοντός μας αλλά και οι δικές μας, στηρίζονται στο γενετικό υπόβαθρο του καθενός και τις μέχρι τώρα αποκτηθείσες γνώσεις του καθενός. Αυτά τα δυο επαναλαμβάνω, καθορίζουν την κάθε μας κίνηση και επιλογή.

Ίσως σκεφτεί κανείς ότι όλο αυτό το θεωρητικό οικοδόμημα που σχεδίασα άνωθεν, περιέχει την έννοια του φαύλου κύκλου (πολλών βασικά που αλληλοδιαπλέκονται και αλληλοτέμνονται) και δεν οδηγεί πουθενά, παρά μόνο στην απογοήτευση. Θα κάνει λάθος όμως, καθώς αφήνω χώρο για πιθανές λύσεις:

1. Ισχυροποίηση του θεσμού των "διδασκάλων" σε όλα τα επίπεδα, από το νηπιαγωγείο ως το πανεπιστήμιο, ώστε να ανατραπούν τα ρητά "δάσκαλε που δίδασκες και λόγο δεν εκράτης" ή το "ουδείς μωρότερος των ιατρών αν δεν υπήρχαν οι δάσκαλοι"... Αυτό θα προκύψει από τους ίδιους τους κάθε φορά "μαθητές" αλλά και τους "ελεγκτές" των διδασκάλων.
2. Μελέτη ενδελεχής και ψάξιμο ατομικό. Διάβασμα, προβληματισμός και ένα διαρκές ερώτημα απέναντι σε κάθε νέο που μας πλασσάρεται ως "κατεστημένο". Λένε ότι "η γνώση είναι δύναμη" και ισχύει. Εγώ λέω ότι μπορούμε να ασκήσουμε πίεση στην τύχη μας ως προς μια κατεύθυνση (αυτή που ο καθείς θεωρεί πιο ταιριαστή στα γούστα του) απόκτησης γνώσης. Και αυτό μπορούμε να το κάνουμε με το να μην ξημεροβραδιαζόμαστε στα στασίδια των καφετεριών, να μην περνάμε ατελείωτες ώρες παίζοντας Φάρμα στο Facebook, να μην παθιαζόμαστε τόσο πολύ με το Μουντιάλ και την τεσσάρα που έριξε η Γερμανία όταν η κοινωνία μας έχει τόσα προβλήματα (στο κάτω κάτω τον μόνο παραλληλισμό που μπορώ να βρω είναι ότι η χώρα μας είναι κάτι σαν την μπάλα που την κλωτσάνε οι γερμανικές τράπεζες...), να μην συνεχίζουμε να σπαταλάμε άλλο από τον χρόνο μας και την ενέργειά μας σε εφήμερες ικανοποιήσεις όταν όλα γύρω μας σμπαραλιάζονται.
3. Να εμπιστευτούμε κύριοι! Δεν βλάπει (συνήθως). Να δείξουμε στον άλλον, τον γείτονα, αυτό το πρόσωπο που θα θέλαμε να μας δείξει και εκείνος. Είναι μια καλή ευκαιρία να ξεκινήσουμε εμείς πρώτοι και να κάνουμε ένα βήμα προς την κατεύθυνση που θα θέλαμε να βαδίσουμε, συμπαρασέρνοντας τους γύρω μας. Κουραστικό; Ωχαδελφικό; Ριψοκίνδυνο; Ποιός κάνει τέτοια πράγματα τώρα, άραξε να κοιμηθούμε και άνοιξε την τηλεόραση να αποχαυνωθούμε...; Επιλογή μας.
4. Να φιλοσοφήσουμε κύριοι. Να ερωτήσουμε τον εαυτό μας, σε μια διαδικασία αυτοενδοσκόπησης, αν με το ισχύον σύστημα αντίληψης του κόσμου μας (εσωτερικού και εξωτερικού) και με τις ισχύουσες γνώσεις μας, είμαστε ικανοποιημένοι με τον εαυτό μας; Μήπως θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι περισσότερο; Μπορούμε να προσπαθήσουμε λίγο ακόμα; Έχουμε φτάσει τα όριά μας; Και αν ναι, μπορούμε να τα ξεπεράσουμε; Το σύστημα αξιών που ακολουθούμε βοηθά την κοινωνία μας να αλλάξει προς το καλύτερο ή βοηθά μόνο τον εγωτικό ατομισμό μας να επιβιώσει σε αυτήν την ζούγκλα; Θέλουμε να ζήσουμε σε μια καλύτερη κοινωνία ή να επιβιώσουμε σε μια κοινωνία αντικαταθλιπτικών; Είμαστε έτοιμοι να ρισκάρουμε, να βγούμε από την ασφαλή φωλίτσα μας και να κινδυνεύσουμε να γραντζουνιστούμε στην ανθρώπινη ζουγκλα; Είμαστε έτοιμοι να τα χάσουμε όλα για μια ιδέα;

Είμαστε έτοιμοι να θυσιαστούμε για ένα όνειρο που ίσως ποτέ να μην πραγματοποιηθεί;

Αν αυτό το τελευταίο ερώτημα δεν είχε ιστορικά τεθεί, σήμερα θα ήμασταν υπόδουλοι ακόμα των Τούρκων ή των Γερμανών ή των Ιταλών... Προκύπτει εκ νέου αυτό το ερώτημα, μόνο που αυτή τη φορά είναι ακόμα πιο βαθύ και αφορά έναν ακόμα πιο ισχυρό εχθρό: τον ίδιο μας τον κατακερματισμένο και καλοπερασάκια εαυτό που του αρέσει η μαγκιά, η κλανιά και το κωλοφιλιστρίνι...

Είσαστε έτοιμοι να δώσετε ακόμη και το αίμα σας; Αναρωτηθείτε φίλοι μου τι θα απαντούσατε αν ρωτηθείτε κάποια στιγμή από τη συνείδησή σας...


Υ.Γ.: Ευχαριστώ τους φίλους Αντρέα και Νίκο για τα δυο link που παραθέτω στην αρχή.

"Ένα το χελιδόνι"
Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Ερμηνεία: Γρηγόρης Μπιθικώτσης