Αναδημοσίευση από το φύλλο της 9ης Δεκεμβρίου της "Καθημερινής" στη στήλη "Γράμματα Αναγνωστών":
"Εχουμε ανάγκη από στρατιώτες
Κύριε διευθυντά,
Στους σημερινούς ζοφερούς καιρούς που ο κόσμος αναζητεί απεγνωσμένα κομμάτι τόπου σταθερού για να «γαντζώσει» την ελπίδα του, δεν είναι λίγες οι φωνές που ακούγονται από παντού για την ευθύνη που βαραίνει την «πνευματική ηγεσία» του τόπου, να δώσει χέρι βοήθειας για την έξοδο από το αδιέξοδο.
Το κακό είναι ότι η κοινωνία περιμένει αυτή τη βοήθεια να έλθει υπό τη μορφή κάποιου οργανωμένου σχήματος, που θα ενσαρκώσει ένα νέο «αφήγημα» (μια λέξη που ταιριάζει σ' έναν λαό που είναι εθισμένος στο «παραμύθιασμα»), όπως είναι σήμερα του συρμού να ονοματίζεται το «όραμα» μιας κοινωνίας. Αυτού του τύπου η προσδοκία έχει σύμφυτο μέσα της το σπέρμα της ουτοπίας. Ποιος γνωστικός άνθρωπος σ' αυτόν τον τόπο, με αυτή την ιστορία και αυτό το παρελθόν αγνωμοσύνης και αχαριστίας από μέρους των πολλών και αρχομανίας και αλαζονείας από μέρους των ολίγων, θα θελήσει να μπει σε τέτοιου είδους περιπέτειες;
Με αυτό το σκεπτικό η «πνευματική ηγεσία» καλώς ποιεί και ουδέν πράττει.
Αυτό μπορεί να απαλλάσσει από τις ευθύνες τη συλλογικότητα αλλά όχι και την ατομικότητα. Και όσο και αν ακούγεται αντιφατικό, η κοινωνία μας έχει ανάγκη σήμερα από άτομα (προσωπικότητες) και όχι από φορείς (συνδικαλιστικού τύπου). Εις την απλήν ελληνικήν έχει ανάγκη από στρατιώτες - οπλίτες και όχι από στρατηγούς - επιτελείς. Πολλοί (και πολλές) είπαν ότι θα υπηρετήσουν τον τόπο ως στρατιώτες (αν εκεί τους τοποθετήσουν τα δημοκρατικά θέσμια), αλλά με τη στάση τους απλώς απέδειξαν την αλήθεια της σοφίας του λαού που λέει ότι «είναι βαριά η καλογερική».
Είναι κοινή η αντίληψη ότι η «Διανόηση» είναι κάτι το ιδεατό και αφηρημένο που θεωρεί τον κόσμο από τη δική της θεωρητική σκοπιά. Ανάμεσα στην «αυθόρμητη διακύμανση του τίποτα» της φυσιοκρατίας και στο «αδιανόητο τίποτα» του ησυχασμού πού να βρεθεί χώρος για την αναζήτηση του προσώπου του «πλησίον»;
Ενας βαθύς στοχαστής, αλλά και αυστηρός τιμητής των πάντων, προσδοκά κάποια αναθεώρηση του Συντάγματος που θα φέρει ως διά μαγείας την άνοιξη στη χειμαζόμενη Ελλάδα. Και όμως, υπάρχουν Ελληνες που παίρνουν το ζήτημα προσωπικά και πρακτικά.
Σίγουρα θα ήταν μεγάλη χαρά όταν μαθαίναμε ότι κάποιος από αυτούς είναι απλό αλλά ενεργό μέλος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, της Unicef, της Διεθνούς Αμνηστίας, της Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες ή όποιας άλλης οργάνωσης που υπηρετεί τον πόνο και τη δυστυχία των συνανθρώπων μας (όπως έκανε για παράδειγμα ο αείμνηστος Αντώνης Σαμαράκης).
Ποιος θα μπορούσε να μην αναγνωρίσει αφενός τη δυναμική συμβολή της συμμετοχής αυτής στο κύρος του φορέα που θα υπηρετούσε και αφετέρου την τεράστια δύναμη του παραδείγματος που θα έσπευδαν να μιμηθούν πλειάδα όση προσώπων, που έχουν τη διάθεση να συστρατευθούν για το καλό της χώρας; Τι πιο τρανταχτή απάντηση στους ντόπιους και ξένους καλοθελητές που με μοχθηρία ψιθυρίζουν ότι «στην Ελλάδα όλοι τα παίρνουν»; Μήπως η άνθηση και η πρόοδος αυτών των επιμέρους οργανισμών θα είχε αντίκτυπο και στη λειτουργία του μεγάλου Οργανισμού, της Ελληνικής Κοινωνίας;
Πολύ πιθανόν ναι. Αλλά αυτό προϋποθέτει, όχι αναθεώρηση του Συντάγματος, αλλά της «καθεστηκυίας» λογικής μας: «Τι παραπάνω μπορεί να κάνει ένας πνευματικός άνθρωπος, παρά να μιλάει και να γράφει», διερωτήθηκε ένας σύγχρονος στοχαστής. Απλούστατα, να παράγει «ποιήματα». Αλλά αυτά να είναι αποτελέσματα όχι μόνον του «λέγειν» αλλά και του «ποιείν»."
Ανδρεας Κ. Ντεληθεος - Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
Και ρωτάω εγώ, για να συνεχίσουμε την συζήτηση:
- Πώς θα επέλθει το πολυπόθητο ποιείν; Πώς ο άπραγος θα κάνει κίνηση; Ωραίο και εύκολο θεωρητικά, αλλά πώς πραγματώνεται κοινωνικά; Πώς θα κλείσουμε αυτήν την έρημη τηλεόραση (είναι ένα μόνο κουμπί ξέρετε, αλλά κανείς δεν το πατά το γαμημένο...) για να βγούμε μια βόλτα στη βροχή και στο κρύο; Μην ξεχνάμε, ο άνθρωπος, φυγόπονο όν...
Τις προάλλες, σκεφτόμουν, μετά από μια πολύ σύντομη ιστορική ανασκόπηση της πορείας του ανθρώπου, ότι σχεδόν πάντα ίσχυε το ίδιο μοτίβο: γύρω στο 95% του πληθυσμού αποτελούσε τη μάζα, τον όχλο, που στην ουσία ανήκε σε αυτούς που δεν ποιούσαν τίποτα, παρά μόνο κουράδες και εμπόδια, και το υπόλοιπο 5% αποτελούσε τους γραφικούς εκείνους τύπους που ήταν οι δακτυολοδεικτούμενοι, τα μαύρα πρόβατα, αυτοί που ποιούσαν πραγματικά ποιήματα και αυτοί που ενέπνεαν άλλους να συνθέσουν ποιήματα ("...οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά..."). Το ερώτημα πάντως παραμένει: πώς θα αυξήσει τα ποσοστά του αυτό το 5%;
Αν θέλετε την απάντησή μου: είναι καθαρά θέμα συγκυριών και τύχης, και τίποτε άλλο! Το αν οι μικρές φωτίτσες που διάσπαρτα σιγοκαίνε στην κοινωνία εδώ και εκεί, γίνουν μεγάλη φωτιά-πυρκαγιά που θα καθαρίσει όλα τα ξερόχορτα, εξαρτάται καθαρά από συγκυρίες. Να απαριθμήσω μερικές;
- η προσωπική φιλοσοφική θεώρηση του καθενός, που σχετίζεται με την παιδεία του καθενός, που με τη σειρά της σχετίζεται με την εκπαίδευση του ατόμου, που με τη σειρά της σχετίζεται με τους καθηγητές που έτυχε να έχει αυτό το άτομο, με τα βιβλία που έτυχε να διαβάσει, με τις εμπειρίες που έτυχε να βιώσει, με το οικογενεικό περιβάλλον που έτυχε να τον περιφρουρήσει, με τα γονίδια που έτυχε να φέρει...
- η προσωπική φιλοσοφική θεώρηση του γείτονα του καθενός, που σχετίζεται... κλπ κλπ
- η προσωπική φιλοσοφική θεώρηση του προϊστάμενου του καθενός, που σχετίζεται... κλπ κλπ
- η προσωπική θεώρηση τελικά του καθενός από εμάς που ζούμε τώρα στον πλανήτη, που ζήσαν μέχρι τώρα στον πλανήτη και που θα θελήσουν να ζήσουν αύριο στον πλανήτη. Κοινώς... χάος, αυτά τα κοινωνικά δίκτυα, αγαπητοί μου! Και κανείς δεν ξέρει τη δυναμική τους.
Και αν κρίνω από την αναλογία 95%-5% των κοινωνικών συμπεριφορών, δεν δυσκολεύομαι να πώ ότι μάλλον περίπου η ίδια αναλογία θα ισχύει και στη γονιδιακή μας δεξαμενή... Δεν ξέρω πόσα χρόνια χρειάζονται να περάσουν εξελικτικά για να αλλάξουμε κοινωνική συμπεριφορά και αν αυτό τελικά επιτευχθεί, αλλά μέχρι τότε, ο άνθρωπος, αυτό το κοινωνικό ζώο, θα κρύβεται πίσω από τη μάζα και τον όχλο και αυτός που θα παραστρατεί, δεν θα βαφτίζεται ως καλός στρατιώτης (ευ-στράτιος), κύριε Ντεληθέο, αλλά ως το μαύρο πρόβατο που είναι εκτός ομάδος. Και ξέρετε, είναι πολύ σκληρό να είσαι εκτός ομάδος, είναι μια εξορία... Ο Αριστοτέλης το έχει περιγράψει καταπληκτικά αυτό στο κάτωθι ρητό του:
"...και εκείνος που δεν μπορεί να είναι μέλος μιας κοινωνίας ή λόγω της αυτάρκειάς του δεν τη χρειάζεται την κοινωνία, αυτός δεν είναι μέρος της πόλης και είναι κατά συνέπεια είτε θηρίο είτε θεός..."
(Αριστοτέλης, "Πολιτικά" Α)
Ως ότου λοιπόν αναθεωρήσουμε (βασικά η τύχη, όχι εμείς...) τι ορί-ζουμε ως κοινωνία και ως πόλιν και πάνω σε τι βάσεις θέλουμε να ζούμε, θα ταλανιζόμαστε μεταξύ ευχολογίων και αντιρρήσεων, συγκρούσεων και παρανομιών, νομοθετημάτων και εγκλημάτων, εξοριών και καταδικάσεων των μαύρων προβάτων της λευκής μας χαριτωμένης ζωούλας...
Μέχρι την ανατροπή μέσα μας λοιπόν, ας αρκεστούμε στην ποιητική καταγραφή και κατανόηση αυτού του χαώδους ταλανίσματος μέσα στα κοινωνικά δίχτυα...
"Το δίχτυ"
Στίχοι: Νίκος Γκάτσος
Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος
Ερμηνεία: Σωτηρία Λεονάρδου
Μέχρι την ανατροπή μέσα μας λοιπόν, ας αρκεστούμε στην ποιητική καταγραφή και κατανόηση αυτού του χαώδους ταλανίσματος μέσα στα κοινωνικά δίχτυα...
"Το δίχτυ"
Στίχοι: Νίκος Γκάτσος
Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος
Ερμηνεία: Σωτηρία Λεονάρδου
