Είναι μια νέα προσπάθεια συνάντησης των πνευμάτων κάτω από το φως του έναστρου βραδινού ουρανού, τις ώρες που βγαίνουν οι νεράιδες και τα παραμύθια φαίνονται αληθινά...
Για να μην χάσουμε όμως και τη γήινη πραγματικότητα, πέρα από τη συμπαντική (βέβαια, η γήινη είναι τμήμα της συμπαντικής), δείτε και το δεύτερο επεισόδιο της σειράς COSMOS:
Και μετά από από όλα αυτά, επίσης αναφωνώ μια κρητική μαντινάδα:
"Μόνο τη φύση ζηλεψα που με εντυπωσιαζει,
ό,τι στον κόσμο γεννηθεί, το ένα τ' άλλου δεν μοιάζει..."
Αυτό, σαν απάντηση στη συστηματική ομογενοποίηση των καιρών μας που τσαλαπατά κάθε τι πραγματικά διαφορετικό, στο όνομα της (απραγματοποίητης) προστασίας της διαφορετικότητας!! Μιλάμε η παράνοια στο έπακρον... ή μάλλον μιλάμε για μια διαφορετική διαφορετικότητα που οφείλουμε από καθαρό σεβασμό να προστατεύσουμε ως συνεχιστές της γήινης ζωής...
Σε μια εποχή που αναρωτιόμαστε τα όρια και τις δυνατότητες του ChatGPT και της Τεχνητής Νοημοσύνης γενικότερα, το καταληκτικό ερώτημα αγγίζει τα σύνορα της ίδιας της έννοιας "Ζωή".
Τι είναι λοιπόν, Ζωή, και τί τη διαφοροποιεί από τα σίδερα ή τις πέτρες;
Μια 7-λεπτη απάντηση είναι η κάτωθι από τον νομπελίστα Βιολόγο Paul Nurse:
Η 22η Απρίλη κάθε έτους, έχει οριστεί για να θυμόμαστε τη μάνα μας και την καταστροφή της. Αυτή την ξερολιθιά που μας γέννησε, μας βύζαξε, μας μπόλιασε έναντι εχθρών και μας αφήνει να ασελγούμε στο κορμί της, όπως ένας γονιός αφήνει το παιδί του να του τραβάει τα μαλλιά, να μπήγει τα νυχάκια του στο δέρμα του προσώπου του γονιού χωρίς να του λέει κουβέντα, θεωρώντας ότι αυτό το παιδί κάποτε θα μεγαλώσει και θα αντιληφθεί το σωστό και το λάθος... Δεν ξέρω αν αυτή η γονεϊκή αντίληψη είναι σωστή ή λάθος, αλλά ξέρω ότι η μάνα Φύση μας αφήνει ακόμα. Δεν ξέρω για πόσο.
Η Φύση όμως, δεν είναι μόνο οι άνθρωποι που κατοικούν πάνω της. Ίσως μάλιστα, οι άνθρωποι να είναι οι παρα-φύσει από όλα τα κατοικίδια του πλανήτη Γη.
Παραθέτω κάποιες φωτογραφίες για σύγκριση:
Τα μυρμήγκια,
έτσι όπως δίκαια και ισορροπημένα μοιράζονται
μια σταγόνα μέλι...
Και οι άνθρωποι,
έτσι όπως άδικα και ανισόρροπα,
βάζουν το δάχτυλο στο μέλι...
Τα πουλιά,
έτσι όπως συντεταγμένα φωλιάζουν
σε μισή σπιθαμή γης
για να ξαποστάσουν
χωρίς να ενοχλεί το ένα πουλί το άλλο
και οι άνθρωποι,
έτσι όπως στιβάζονται
και στριμωγμένα ουρλιάζουν
και πνίγονται σε μια σταγόνα νερό...
Πώς να νιώθει ένας γονιός άραγε
όταν βλέπει τα παιδιά του
να ξεμακραίνουν από κοντά του...
και πώς να νιώθει
όταν τα βλέπει αγκαλιασμένα
να συντροφεύουν την καρδιά του;
Ημέρα της Γης προχτές και Ημέρα της Ανάστασης της σήμερα. Ας θυμόμαστε πιο συχνά τη μέρα που γεννηθήκαμε, ίσως μας κάνει να ξεχάσουμε τη μέρα που θα πεθάνουμε.
Η επιστήμη είναι το πιο αληθινό από τα ψεύτικα που ζούμε... Μόνο αν είσαι πιο τρελός μπορείς να επιβιώσεις από την τρελή πραγματικότητα... Και το άτυχο Άλμπατρος ενέπνευσε τους ανθρώπους και εθράφη με πλαστικές τροφές από αυτούς με αποτέλεσμα ότι εξέπνευσε από εκείνους και ευθραύστη.
Τι να υπάρχει στα εσωτερικά του ανθρώπου με τόσο πλαστικό που υπάρχει στη ζωή του σήμερα; Πλαστικό φαγητό, πλαστικό χρήμα, πλαστικές σακούλες, πλαστικές κουκούλες κεφαλιών ή και πλαστικές κουκούλες για το νερό... πλαστικές σαμπρέλες, πλαστικές ομπρέλες. Πώς αντέχει κανείς έναν τόσο πλασ(μα)τικό κόσμο;
Οι μέρες είναι δύσκολες και πρωτόγνωρες. Και ιστορικά σημαντικές που θα μείνουν ανεξίτηλες στις σελίδες της Δημόσιας Υγείας. Στο νου, πάλι, και τη μνήμη των ανθρώπων του μέλλοντος δεν ξέρω αν θα μείνουν ή για πόσο θα μείνουν. Έχουμε διαβάσει πολλά, έχουμε ακούσει πολλά, έχουμε δει πολλά. Άλλα διασκεδαστικά, άλλα απογοητευτικά, άλλα απαισιόδοξα, άλλα αισιόδοξα, άλλα αδιάφορα, άλλα κακόβουλα και αποπροσανατολιστικά, άλλα αγωνιωδώς διερευνητικά. Σε αυτές τις ιδιαίτερα φορτισμένες στιγμές, νομίζω σημασία έχουν τα δεδομένα, όπως αυτά συλλέγονται από τους επίσημους θεσμούς και φορείς και όπως αυτά ερμηνεύονται από τις πιο ψύχραιμες φωνές του πλανήτη. Μια καλή ανάλυση της Ιστορίας των Πανδημιών του περασμένου αιώνα και της επικινδυνότητας αυτών είναι στη συγκεκριμένη σελίδα, που τα δεδομένα με νούμερα, φανερώνουν μια πρώτη εικόνα της νέας πανδημίας συγκρινόμενης με τις προηγούμενες. Ακόμα και με τα τελευταία, σημερινά δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, δεν αλλάζουν πολύ τα νούμερα -για όσους τους αρέσουν- της θνητότητας (ή φονικότητας αν προτιμάτε) του νέου κορονοϊού. Όλες αυτές τις μέρες θέλω να γράψω άπειρα πράγματα που περνάνε από το κεφάλι μου. Θα τα αφήσω στην άκρη όμως και θα σταθώ μόνο σε ελάχιστες σκέψεις επιγραμματικά: 1. Ο Δυτικός κόσμος φάνηκε ανέτοιμος για μια πανδημία. Οι ταλαντούχοι PhDίδες, διδάκτορες, προφέσορες κλπ της Δημόσιας Υγείας, μόνο θεωρητικά ήξεραν τι θα πει πραγματική πανδημία. Στην πράξη είναι άχρηστοι. Και δεν ξέρω πόσοι από αυτούς θα πληρώσουν πραγματικά, διότι με τις αποφάσεις τους και τις κινήσεις τους καθορίζουν πολιτικές υγείας και ζωές ανθρώπων. Μάλλον κανείς, διότι η ευθύνη διαχέεται και τελικά χάνεται σε μια τέτοια έκταση του προβλήματος. Δεν τους κατηγορώ όμως. Πρόκειται για σπάνια φαινόμενα που έρχονται μια στο τόσο. Φάνηκαν όμως απροετοίμαστοι. Δεν με ξαφνιάζει, καθώς στη μικροκλίμακα του φαινομένου αυτού που μπορεί να λέγεται ανακοπή σε κάποιο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών, οι ειδήμονες μόνο τα πρωτόκολλα δεν είναι ικανοί να ακολουθήσουν και πανικοβάλλονται και προκαλούν χάος στην αντιμετώπιση του ενός ασθενούς. Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για χιλιάδες και εκατομμύρια ασθενείς και μάλιστα χωρίς να υπάρχουν πρωτόκολλα αντιμετώπισης για ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο. Άρα, τι προσφέρουν οι κύριοι της Δημόσιας Υγείας; Λυπούμαι που το λέω (έχοντας και προσωπική εμπειρία από την -πρώην- Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας), αλλά σε μεγάλο ποσοστό, τίποτα! Τουλάχιστον στην Ελλάδα, οι περισσότεροι -πλην λίγων φωτισμένων εξαιρέσεων- είναι χαραμοφάηδες... Φαίνεται ότι μόνο η προηγούμενη εμπειρία τέτοιων πανδημιών και εξάρσεων μπορεί να σε κάνει πιο δυνατό και να προετοιμάσει να ανταποκριθείς εγκαίρως, όπως πχ η Ταϊβάν που θεωρείται υπόδειγμα αντανακλαστικών και αντιμετώπισης, σε αντίθεση με μια Αγγλία ή Σουηδία που ανοήτως και άκρως εγωιστικώς ζουν στον δικό τους κόσμο... 2. Ως προς την Ελλάδα και τους Έλληνες, είναι πράγματι εντυπωσιακό που υπακούν και συμμορφώνονται στην πλειοψηφία τους τουλάχιστον και παρά τις παρεκκλίσεις. Ανέλπιστο, για αυτό θαυμαστό. 3. Ελπίζω μετά από τούτη τη μπόρα ο κόσμος πάνω στον πλανήτη να βγει πιο δυνατός, όπως συνήθως γίνεται όταν κάτι δεν σε σκοτώνει. Και πιο δυνατός είναι αυτός που αντιλαμβάνεται βαθύτερα τη θέση του στο φυσικό περιβάλλον που ζει, ώστε να μπορεί να προσαρμόζεται ασφαλέστερα. Ο καπιταλισμός είναι κακός γιατί τρώει τις ζωές μας και μαζί τις φυσικές-βιωματικές χαρές μας. Και αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι ένα πλήγμα προς το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα το οποίο για πρώτη ίσως φορά έβαλε χειρόφρενο πριν πέσει στον γκρεμό, με κίνδυνο να αφυδατωθεί και να αυτοεξαφανιστεί. Ο καπιταλισμός όμως είναι και καλός, αφού γέννησε το διαδίκτυο και τις εμπορικές και άλλες κοινωνικές συναλλαγές εξ αποστάσεως με θαυμαστή ταχύτητα, εξοικονομώντας χρόνο και χρήμα. Και είναι αυτό που ίσως κρατά ακόμα τον κόσμο στα σπίτια του και έχει εμποδίσει να ανθίσει και να διαλύσει την ψυχολογία των πολιτών η τρέλα, η οποία αναπόφευκτα συνοδεύει τον κάθε είδους εγκλεισμό. Η ψηφιακή ζωή μας, ετούτες τις μέρες, έχει δείξει ένα άλλο πρόσωπο, πολύ πιο φιλικό, ανοίγοντας νέους δρόμους επικοινωνίας και διεκπεραίωσης των καθημερινών μας αναγκών. 4. Για έναν περίεργο λόγο αυτές τις μέρες είμαι εξαιρετικά αισιόδοξος και χαρούμενος. Ζούμε κοσμοϊστορικά γεγονότα, γινόμαστε μάρτυρες αλλαγών και σμιλεύσεων. Όλα αυτά χρειάζονταν να γίνουν κάποια στιγμή διότι ο κόσμος πήγαινε στα βράχια. Δυστυχώς, έρχεται να μας το θυμίσει με σκληρό τρόπο για ακόμα μια φορά η ίδια η μητέρα μας, η Φύση, με τους ανυπέρβλητους κανόνες που γέννησε από τα σπλάγχνα της και με τους οποίους μπόλιασε κάθε φυσική ύπαρξη πάνω στον πλανήτη. Αφού ο άνθρωπος, ο πολιτισμένος, ο τελειότερα εξελιγμένος, δεν μπορούσε να φρενάρει τον φρενήρη ρυθμό αποσύνθεσής του, έρχεται μια πανδημία να του το θυμίσει. Και αυτό είναι το καλό σενάριο, διότι φανταστείτε να ερχόταν ένας νέος παγκόσμιος πόλεμος και να δίχαζε τον πλανήτη. Ενώ τώρα, απέναντι στην κοινή απειλή, (που δεν είναι απειλή, αλλά κοινός κανόνας στη φύση σχετικά με τις συχνές λοιμώξεις των πυκνών πληθυσμών, άσχετα αν εμείς οι Δυτικοί τον είχαμε ξεχάσει ή η αλλαζονία της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας δεν επέτρεπε να τον δούμε), το πιθανότερο σενάριο -και το πιο αισιόδοξο- είναι να βγούμε ενωμένοι όλοι οι άνθρωποι μετά από αυτή τη δοκιμασία. Ενωμένοι όχι μόνο μεταξύ μας και με τον εαυτό μας (η καραντίνα εξάλλου προσφέρεται για πολύ ενδοσκόπηση και προσπάθεια επανένωσης με τον παραγκωνισμένο ευατό μας), αλλά κυρίως, ενωμένοι με τη μητέρα Φύση. Θα μου πει κάποιος, μα καλά χαίρεσαι που πεθαίνει τόσος κόσμος σαν τα κοτόπουλα; Φυσικά και όχι, είναι η απάντησή μου. Αλλά η αισιοδοξία μου πηγάζει από το γεγονός ότι σαν τα κοτόπουλα έχουν πεθάνει και πεθαίνουν αμέτρητοι άλλοι άνθρωποι στη σύντομη ή μακραίωνη Ανθρώπινη Ιστορία, από πολέμους, αρρώστιες, φυσικές καταστροφές, μετανάστες ή πρόσφυγες, τροχαία, ναρκωτικά, όπλα, αμορφωσιά, εθνικά αφηγήματα ψεύτικα, ρατσιμούς, φασισμούς κλπ κλπ. Δηλαδή αυτό που ζούμε, δεν με ξαφνιάζει γιατί δεν είναι επί της ουσίας κάτι καινούργιο, απλά είναι μια νέα έκφραση σταθερών και επαναλαμβανόμενων μοτίβων των ανθρώπινων κοινωνιών. (Η ανάγνωση του βιβλίου "Όπλα, Μικρόβια και Ατσάλι" ίσως σας πείσει). Απεναντίας, αυτό που με κάνει εξαιρετικά αισιόδοξο, είναι η ελπίδα αυτό που ζούμε σήμερα, να είναι το τελευταίο δράμα που ζούμε της ανθρώπινης κυριαρχίας και το έναυσμα για την απαρχή μιας νέας αντίληψης της θέσης μας και του ρόλου μας στο Σύμπαν. Και προς μια τέτοια κατεύθυνση νομίζω οφείλουμε όλοι μας να αρχίσουμε να δουλεύουμε στο μυαλό μας. Σπάνια ο πλανήτης όλος βρίσκεται σε παύση. Ανέλπιστα είναι η γενιά μας που το ζει. Ας είναι η πρώτη λέξη που θα γράψουμε στη νέα σελίδα του ανθρώπου μόλις κοπάσει η μπόρα ετούτη, η λέξη Αγάπη. Μπορεί να είναι μια Ανοησία. Σίγουρα πάντως επιφέρει Ανοσία απέναντι στα Ανόητα που αναπόφευκτα θα έρθουν και στο μέλλον. Αναπόφευκτο και όλοι αυτοί που θα θυσιαστούν, ειδικά οι γέροντες... όπως είπε και ο Ποιητής:
Θέλουν να μας πείσουν κάποιοι ότι τα πράγματα είναι όπως ακριβώς τα κατανοούν αυτοί οι κάποιοι. Διαβάζω τη συγκεκριμένη είδηση και προβληματίζομαι έντονα. Ο προβληματισμός δεν πάει στο αν πραγματικά υπάρχουν τέτοιες συμπεριφορές στις κοινωνίες των ζώων, αλλά πάει στην άνεση με την οποία επεκτείνται μια ανθρώπινη ιδέα ή συμπεριφορά στο υπόλοιπο ζωικό ή ακόμα και φυτικό βασίλειο. Κάποιοι θέλουν ντε και καλά να πιστέψουμε σε ένα ρεύμα που μιλά μεν για τα ζώα, αλλά απευθύνεται μάλλον -και πρωτίστως- σε άλλα ζώα... Και εννοώ τους ανθρώπους-ζώα, αυτούς που ξεφτιλίζουν την έννοια Άνθρωπος.
Το ότι μπαίνει δάκτυλος ανθρώπου για να διαμορφώσει το τελικό μήνυμα το οποίο μάλιστα εκφράζεται και ως επιστημονικό, νομίζω φαίνεται ξεκάθαρα και από την ακόλουθη φωτογραφία.
Αν ήμουν πάντως πινγκουίνος και άκουγα όλον αυτόν τον ντόρο περί της σεξουαλικής μου συμπεριφοράς, θα αναφωνούσα:
all these are for "us all" or "for asshole"?
δηλαδή, όλα αυτά που λέγονται είναι για όλους εμάς (μπορούν δηλαδή να γενικευτούν) ή είναι για τους μαλάκες...; Ή μήπως ακόμα-ακόμα, είναι για όλους εμάς τους μαλάκες;
Κάτι πινγκουινίστικο, μου λέει μέσα μου, ότι πρόκειται μάλλον για το τελευταίο.
Ήταν Δευτέρα 13 Αυγούστου του 1849, κάτι τέτοιες μέρες, όταν ο Δαρβίνος βίωνε μια ακόμα εξαντλητική κρίση πανικού στο σώμα του, ενώ βρισκόταν στο σπίτι του, κάπου στην Βικτωριανή Αγγλία της εποχής του. Ιδρώτας, αίσθημα επικείμενου θανάτου, τρόμος, αβεβαιότητα, φόβος... Δεν θα μάθει κανείς, αν όλες αυτές οι κρίσεις πανικού ξεκίνησαν από τη διαπίστωση του, ότι στο φαινόμενο της ζωής δεν υπάρχει χώρος για τον Φιλάνθρωπο και Φιλεύσπλαγχνο Θεό, όπως έγινε αντιληπτό και αποτυπώθηκε μέσα από τη θεωρία του περί Εξέλιξης και Φυσικής Επιλογής. Αυτό που θα γίνει αντιληπτό όμως, από την εποχή του και ύστερα, είναι η διαπίστωση ότι δεν εξουσιάζει τη Ζωή κάποιος Θεός, αλλά ο πιο δυνατός. Αυτή η καθαίρεση του Θεού ήταν που ώθησε τον Άνθρωπο, να αναλάβει δράση και να γίνει ο νέος Θεός επί Γης, ο νέος Δημιουργός, ο νέος Εξουσιαστής. Για κακή τύχη του Ανθρώπου, άρχισε να εξουσιάζει τις υπόλοιπες μορφές ζωής - φυσικά δεν ξέφυγαν και οι συνάνθρωποί του, οι οποίοι θεωρήθηκαν και εκείνοι "ζώα" ικανά προς εκμετάλλευση. Δεν άργησε να εξαπλωθεί το αίτημα αλλαγής της εξουσίας και σε άλλες μορφές της κοινωνικής ζωής, έτσι ο Διαφωτισμός ως ιδέα, ως συμπεριφορά και ως νέος τρόπος ζωής, ρίζωσε για τα καλά στις επερχόμενες κοινωνίες, με βασικό κορμό ανάπτυξης, τις νέες επιστήμες που αναδύονταν: Βιολογία, Γεωλογία, Αστρονομία, Ιατρική. Σήμερα, όμως είμαστε δυο βήματα παραπέρα. Το πρώτο βήμα ήταν οι άνθρωποι, (πιστοί στην τροχιά που χάραξε ο παππούς Δαρβίνος, που θέλει τον ανταγωνισμό μέχρι θανάτου να κινεί τα νήματα της ύπαρξης), να ανταγωνίζονται όχι μόνο ποιος θα επιβιώσει ανάμεσα στα υπόλοιπα είδη -αυτό έχει ήδη επιτελεστεί- αλλά ανάμεσα κυρίως στο ίδιο είδος, το ανθρώπινο. Και το δεύτερο, (το ακόμα πιο εντυπωσιακό) βήμα, είναι ότι οι άνθρωποι, άρχισαν να πλήττουν με αυτό το παιχνίδι εξουσίας απέναντι στους συνανθρώπους τους και πλέον εκφράζουν μια συμπεριφορά επιπολαιότητας, υπερβολικής ικανότητας και άνεσης στην "αντίληψη και διαχείριση" του κόσμου ετούτου... Οι σημερινοί άνθρωποι, μέσω της επιστήμης, του Διαφωτισμού, της Φυσικής Επιλογής, είναι οι καλύτεροι πάνω στη Γη, που κατέχουν τα πάντα και το ξέρουν. Αλλά το έχουν βαρεθεί. Έχουν χάσει το νόημά τους. Τα κατέκτησαν όλα, δεν υπάρχει κανένα κίνητρο για κάτι παραπέρα. Μπορεί να ενθουσιάζονται πρόσκαιρα με κάτι καινούργιο που βρίσκει η τεχνολογία και η επιστήμη, είτε αυτό λέγεται το νέο iphone, είτε το 3D-printing είτε ο,τιδήμοτε άλλο, αλλά μετά την ευρεία χρήση του αυτό το "κάτι νέο" ξεφουσκώνει και παλιώνει. Είναι ακριβώς, όπως ενθουσιάζονται τα μωρά με ένα νέο παιχνίδι, το κάνουν κόσκινο, το αποδιοργανώνουν και μετά το παραπετούν και το βαριούνται, χωρίς πλέον να έχει κανένα νόημα η ύπαρξή του. Αυτό έχει καταφέρει ο σημερινός άνθρωπος: να αποδομήσει το φαινόμενο της Ζωής, της Ύπαρξης και του Δημιουργού. Αρχής γενομένης από τον παππού Δαρβίνο, ο οποίος κατάλαβε πρώτος το εύρημά του και αντίκρυσε πρώτος το πραγματικό κενό. Αυτό που φυσικά δεν μπορούσε να καταλάβει όμως τότε, ήταν η κατεύθυνση προς την οποία θα οδηγούσε όλο αυτό το επίτευγμά του: στην ανοησία, δηλαδή σε μια ζωή χωρίς νόημα, α-νόητη. Διότι, η αποδόμηση της Βιολογίας, οδήγησε σε αποδόμηση της Ανατομίας, και αυτή σε αποδόμηση της Φυσιολογίας, και τελικά σε αποδιοργάνωση της Σκέψης και του Πνεύματος, σε επιπολαιότητα στις αποφάσεις, σε άρση των φραγμών, των ορίων. Δεν υπάρχει κάτι που ο σημερινός άνθρωπος δεν μπορεί να κάνει. Όλα είναι εφικτά καθώς δεν έχει ανταγωνισμό στον πλανήτη. Έτσι, όμως, δεν υπάρχει και ζωή στον πλανήτη, αφού ο ανταγωνισμός είναι το βασικό κίνητρο της Εξέλιξης της Ζωής όπως βρήκε ο μέγας Δαρβίνος... Η φοβερή διαπίστωσή του Δαρβίνου λοιπόν, ήταν συνάμα η αλήθεια της ύπαρξης του ανθρώπου μα και το τέλος της. Η ανάσταση της αντίληψης, μα και ο τάφος της νοηματοδότησής της. Η άνοδος της γνώσης μα και η καταβαράθρωση της ψυχής. Μια νέα αρχή, που οδηγεί όμως σε ένα βέβαιο τέλος. Συνοψίζοντας την αλυσίδα της εξέλιξης: Εν αρχή ήταν ο Θεός. Μετά ήρθε ο Άνθρωπος και τον καθαίρεσε, παίρνοντας αυτός τη θέση του. Για να έρθει κατόπιν ένας άλλος Άνθρωπος και να καθαιρέσει με τη σειρά του τον πρώτο Άνθρωπο. Και μετά ένας τρίτος, που έδιωξε τον δεύτερο, κοκ. Για να φτάσουμε στον σημερινό, τελευταίο Άνθρωπο, ο οποίος βαριέται με όλο αυτό το παιχνίδι του ανέβα-κατέβα, όλα του φαίνονται το ίδιο και πλέον κατεβαίνει μόνος του από το θρόνο του και πέφτει, πέφτει, πέφτει... Το σίγουρο είναι ένα: ότι ο παππούς Δαρβίνος ησύχασε από τις βασανιστικές κρίσεις πανικού που τον ταρακουνούσαν σύγκορμα. Καληνύχτα παππού Δαρβίνε! Καλή ανάπαυση. Δεν ξέρουμε την εξέλιξη της πτώσης. Αυτό θα το γράψουν οι Εξελικτικοί Ανθρωπολόγοι του μέλλοντος!
Ο άνθρωπος είναι περίεργο πλάσμα. Πώς γίνεται κάποιες φορές να δείχνει τα ανθρώπινά του συναισθήματα στα άλλα ζώα και άλλες να δείχνει τα ζωώδη του συναισθήματα στους ανθρώπους; Γιατί τόση ανισορροπία και τόση αντίφαση; Και γιατί δεν βλέπουμε επιτέλους τα άλλα ζώα τι κάνουν στους ανθρώπους, μπας και βρούμε ισορροπία σε τούτη την περίεργη πλάση;
Σήμερα, η Παγκόσμια Ημέρα Γης. Δεν θα πω πολλά. Σε συνέχεια με το προηγούμενο post, νομίζω ένα μόνο αντιστάθμισμα μας έχει μείνει σήμερα: η βιωματική μας σχέση με τη Γης (έχει σημασία το Γης, αντί Γη). Είναι αυτή που μας θυμίζει ότι μας γέννησε, ότι μας ανάθρεψε και ότι θα μας δεχτεί στα πονεμένα σπλάγχνα της, όσο και αν αρνούμαστε να το πιστέψουμε. Όλα τα υπόλοιπα είναι κακέκτυπα φτιασιδώματά της. Κάποια βέβαια, μας βολεύουν που υπάρχουν (ακόμα και εμένα τον ίδιο) και κάποια όχι. Το να μην το συνειδητοποιούμε όμως κάτι τέτοιο, μας διατηρεί στο σκοτάδι... Είναι ο πλανήτης μας που μας δίνει το βήμα να πατήσουμε πάνω του και να σταθεροποιηθούμε, έστω και προσωρινά, σε έναν κόσμο αβέβαιο και συνεχώς μεταβαλλόμενο, και από εκεί να αντικρίσουμε ψηλά το Σύμπαν και τα μυστικά του. Είναι αυτή η ψευδαίσθηση σταθερότητας που μας ορίζει και μας διαποτίζει. Είναι όμως, πραγματική στον ελάχιστο χρόνο που ζει πάνω της ένας άνθρωπος. Σε αυτόν τον χρόνο όμως, μπορεί να συνειδητοποιήσει πολλά, αρκεί μόνο να αφουγκραστεί τη μάνα-Γη που υποφέρει...
Όχι, δεν θα σας μιλήσω για τους ατελείωτους (κάποιους εκ των οποίων ορθότερα έπρεπε να χαρακτηρίζω ως "τελειωμένους") ονειροπαρμένους τραγουδιάρηδες και τραγουδιάρισσες που νομί-ζουν ότι παίρνοντας το θάρρος και μαζί και ένα μαρκούτσι, βγαίνουν σε ένα κοινό και παλεύουν άλλοτε με τοίχους και άλλοτε με την τύχη για να αποδείξουν το "ταλέντο τους". Αλλά θα σας μιλήσω για αυτό που ονομάζουμε "ταλέντο" και για αυτό που ονομάζουμε "όνειρα", όπως επίσης, και για όλα αυτά που καθορίζουν τα στοιχεία (αλλά και στοιχειά!) της προσωπικότητάς μας, τις δράσεις μα και αντιδράσεις μας, τις κινήσεις μας, τις σκέψεις μας, τις πράξεις μας μα και την απραξία μας. Και επειδή το θέμα είναι τεράστιο, και θα μπορούσε κανείς να μιλάει μια ολόκληρη ζωή για αυτό, θα είμαι λακωνικός και ακριβώς θα μιλήσω όσο πιο σύντομα μπορώ για ολόκληρη τη Ζωή: Επιγενετική! Αυτή η λέξη αρκεί για να σας πω όλα αυτά που θέλω... Όλα αυτά που συνθέτουν την ύπαρξή μας και την αντίληψή μας για αυτήν, σήμερα ξέρουμε ότι βασίζονται στην Επιγενετική. Έχουμε, ξεπεράσει το επίπεδο της Γενετικής και πλέον μιλάμε για την Επιγενετική. Και αυτό σίγουρα είναι μια τεράστια επιτυχία της Επιστήμης. Τα πιο δύσκολα όμως ερωτήματα, δεν απαντήθηκαν ακόμα: -Ποιος είναι αυτός ο άγνωστος παράγοντας Χ, που ανοιγοκλείνει (on-off) τους διακόπτες της ζωής; -Ποιος καθορίζει το πώς, πότε και με ποιον ακριβώς τρόπο θα δράσει η Επιγενετική; -Ποια η σχέση ή το όριο της Επιγενετικής με το Περιβάλλον; Και το πιο σημαντικό: -Αν η Επιγενετική (που είναι η επίδραση των RNAs και των πρωτεϊνών πάνω στο DNA ώστε να καθορίζεται ποιο τμήμα του DNA θα εκφραστεί και πιο θα σιωπήσει), καθορίζεται επακριβώς από τη Γενετική (δηλαδή συγκεκριμένα τμήματα του DNA που καθορίζουν την παραγωγή των RNAs και των πρωτεϊνών), τότε μήπως η επιστημονική σκέψη κάνει κύκλους και απλά κυνηγάει την ουρά της; Παρακολουθείστε το κάτωθι βίντεο (και μετά το τέλος του θα ξέρετε να ξεχωρίζετε ποια γάτα είναι θηλυκιά και ποια όχι):
Ποιο γλαφυρά δεν έχω ξαναδιαβάσει να αποτυπώνεται αυτός ο άγνωστος παράγοντας, από τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρακάτω ονειρεμένο ποίημα:
"Ο άγνωστος" Στα σκοτεινά έγκατά μας κατοικεί κάποιος που το κλειδί κρατάει της ύπαρξής μας, χαμένος πάντα, μοναχός κι ανεξιχνίαστος, με μνήμη πιο παλιά απ' τον κόσμο, φορτωμένος με τις πληγές μας όλες και τις τύψεις μας. Θλιμμένος περιπαιχτικός ή και χαρούμενος, αόρατος μας κυβερνά· δέχεται απ' έξω τον αντίχτυπο και δίνει την απάντηση. Τα παρελθόντα μάς θυμίζει και τα μέλλοντα μας προμυνά. Κάποτε, ωστόσο, μας αφήνει ανυποψίαστους. Κι εκεί που ανίδεοι σχεδιάζουμε νέες εξορμήσεις, εκείνος γέρνει πια κατάκοπος, έχει νυστάξει κι είν' έτοιμος ν' αποδημήσει, αδιαφορώντας για τα δικά μας τα εφήμερα επίγεια σχέδια. (Ποίηση: Κώστας Στεργιόπουλος, από τη Συλλογή: Η σκιά και το Φως, 1960)
Διαβάζοντας την ειδησεογραφία των ημερών, όταν κάποιοι στην πλατεία Κλαυθμώνος προσπαθούν να απαιτήσουν νομική κατοχύρωση για αυτό που θεωρούν "φυσική τους κατάσταση", αποδομώντας και ξεχωρίζοντας την έννοια της φύσης από την έννοια της κατασκευής,
αντιλαμβάνεται κανείς, ότι έχει μπερδευτεί τόσο πολύ το ανθρώπινο πνεύμα... Έτσι, το ερώτημα, σε τι διαφέρει η ζωή από τη μη-ζωή (για να μην επεκταθώ στο ερώτημα, σε τι διαφέρει μια ζωντανή από μια πεθαμένη ζωή...), επανέρχεται βασανιστικότερο από ποτέ στους κόλπους της βιολογίας.
άλλο τόσο ίσως πρέπει να αναλογιστείτε ότι το Σύμπαν αποτελείται από μικρούς ανθρώπους με μικρά μυαλά... που θέτουν δήθεν μεγάλα ερωτήματα για να καυχηθούν αργότερα αυτοβαυκαλιζόμενοι, ότι δήθεν δίνουν μεγάλες απαντήσεις στους εαυτούς τους. Και αν αυτό κάποιοι το ονομάζουν "αυτογνωσία", εμένα μου θυμίζει μιαν άλλη αυτιστική ενέργεια των έμβιων συστημάτων, την "αυτοφαγία": το κύτταρο τρώει τα ίδια του τα σωθικά για να πάρει όση ενέργεια του απομένει και να συνεχίσει σε ένα αγχωτικό παιχνίδι καταστροφικής επιβίωσης... Δεν είναι τυχαίο πάντως ότι αναλογιζόμενος όλα αυτά, βρίσκεσαι σε κατάσταση κλαυθμού αντί υπερηφάνειας στο άκουσμα της λέξης "άνθρωπος"... Υ.Γ.: Καλό ξ-ημέρωμα!
Είναι φοβερά τα μαντάτα σχετικά με την επιγενετική και το ρόλο της στις επόμενες γενιές! Ναι, καλά ακούτε και διαβάζετε... Οι επιστήμονες σήμερα, αρχίζουν και αποκρυσταλλώνουν μια νέα θεωρία που θέλει πολλά από αυτά που επισυμβαίνουν στο γενετικό μας υλικό, να κληρονομούνται και στις επόμενες γενιές! Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή: Κάποτε, ένας κύριος με το σύντομο όνομα Ζαν Μπατίστ Πιέρ Αντουάν ντε Μονέ Σεβαλιέ ντε λα Μαρκ, γνωστός ως απλά Λαμάρκ, εισάγοντας τη θεωρία του, γνωστή ως "Λαμαρκισμός" είχε πει ότι τα επίκτητα χαρακτηριστικά μπορούν να μεταβιβάζονται στους απογόνους. Παράδειγμα, η στρουθοκάμηλος, επειδή τεντώνει το λαιμό της για να βρει φαγητό, τελικά ο λαιμός της μακραίνει, και αυτό το χαρακτηριστικό μεταβιβάζεται ως επίκτητο και στα παιδιά της στρουθοκαμήλου! Τον έφαγε όμως, στη γωνία της Ιστορίας ο κύριος Δαρβίνος, γνωστός ως απλά παππούς-Δαρβίνος, με μια πιο in θεωρία, αυτήν της Εξέλιξης, κατά την οποία το καλύτερο γονίδιο μεταβιβάζεται ανέπαφο στους απογόνους! Και ότι έχει να κάνει με το άκουσμα ότι δημιουργηθήκαμε ως τα καλύτερα προϊόντα Επιλογής ανάμεσα σε άλλα (βλέπεται ο σοβινισμός είναι μέσα μας...), μας έλκει και το υιοθετούμε αβασάνιστα! Κατόπιν, ήρθε η σύγχρονη εποχή, κατά την οποία διαβάζοντας το γονιδίωμα, βρήκαμε ότι το ανθρώπινο DNA, έχει κάπου 20-30 χιλιάδες γονίδια που κωδικοποιούν πρωτεΐνες ενώ όλο το υπόλοιπο 98% είναι σκουπίδια, και νομίζαμε ότι καταλάβαμε έτσι το φτωχό νόημα των καταβολών του ανθρώπου.
Δεν χρειάστηκε όμως πολλά να καταβάλουν οι επιστήμονες, για να αντιληφθούν ότι αυτό το "junk DNA" (ή αλλιώς "σκουπιδαριό DNA" το οποίο αρχικά είχε θεωρηθεί ως τα υπολείμματα από τις συχνές μεταλλάξεις των κυττάρων κατά τη μακραίωνη πορεία τους και τις πολλαπλές συμβιώσεις τους με διάφορα παράσιτα, ιούς και λοιπούς μικρο- ή μεγαλο- οργανισμούς), όχι απλώς έχει τόση σημασία όση τα γονίδια, αλλά μάλλον και περισσότερη από αυτά! Οι επιστήμονες σήμερα, θεωρούν ότι οι περιοχές αυτές που δεν κωδικοποιούν γονίδια, είναι τόσες πολλές (είπαμε το 98% του DNA), όχι γιατί είναι σκουπιδαριό, αλλά γιατί χρειάζονται για να καθορίζον με εξαιρετική λεπτότητα και πολυπλοκότητα τον τρόπο έκφρασης αυτών των γονιδίων. Εξ ου λοιπόν και το μέγεθος αυτού του αφανούς ήρωα, που πιάνει το μεγαλύτερο όγκο του γονιδιώματός μας και καθορίζει με εξαιρετικά σύνθετο τρόπο, όπως ένας μαέστρος, ποια γονίδια θα εκφραστούν και ποια όχι! Κάπου εδώ, για όσους θέλουν να το ψάξουν περισσότερο, εισάγεται η θεωρία της Επιγενετικής! Μεταλλάξεις λοιπόν, αλλά και γενικά περιβαλλοντικές επιδράσεις πάνω σε αυτό το τμήμα του DNA, μπορούν να μεταβιβαστούν στις επόμενες γενιές, με έναν μηχανισμό που περιγράφεται στην παρακάτω εικόνα
οπότε, ο κύριος Λαμάρκ, επανέρχεται στο προσκήνιο και η θεωρία του δεν φαίνεται να απέχει πολύ από την τρέχουσα θεώρηση της Επιγενετικής! Θα με ρωτήσετε: και ο Δαρβίνος τι γίνεται; Πάει σπίτι του; Όχι, φυσικά... Δεν ανατρέπεται έτσι εύκολα κάποιος ο οποίος μας λέει (έστω και αν είναι ψεύτικο!) ότι επιλεχθήκαμε επειδή είμαστε οι καλύτεροι!! Απλά, στο εγχειρίδιο της Ζωής, που νομίζαμε ότι διαβάζοντας απλά κάποιες αράδες από τις πρώτες σελίδες του θα καταλαβαίναμε τα Πάντα, φαίνεται να κρύβονται πολλά πολλά μυστικά ακόμα.
Και αν κάτι φαίνεται αρκετά σίγουρο, είναι ότι πίσω από τους λίγους που ποζάρουν και φαίνονται ότι κάνουν όλη τη δουλειά, είναι πολλοί περισσότεροι, χάρη στους οποίους αυτοί οι λίγοι κουνιούνται... Το παρακάτω σκίτσο περιγράφει ακριβώς αυτή την κατάσταση του γονιδιώματός μας, κατά την οποία τα περισσότερα τμήματα του DNA μας, φωνάζουν υπέρ των λίγων που λέγονται ιντρόνια (introns) και τα οποία τελικά αποτελούν τα γονίδια που εκφράζονται σε απτές πρωτεΐνες... Τα αφανή όμως εξώνια, όπως και αμέτρητες άλλες περιοχές του DNA, όπως αυτή του παρακινητή, του προωθητή κλπ που στην ουσία αποτελούν το 98% του γενετικού μας υλικού, δεν τα ξέρει κανείς...
Αυτή η κατάσταση, μου θυμίζει την πολλάκις καταγραφόμενη εικόνα των διαδηλωτών σε μια πλατεία, που κρατούν σημαίες από ένα κόμμα, ή από το όνομα ή τη φάτσα ενός πολιτικού, υποστηρίζοντάς τον και ψηφίζοντάς τον... Με λίγα λόγια, ακριβώς αυτό που γίνεται στο DNA μας, γίνεται και στην πολιτική μας: οι πολλοί (ο λαός) αποφασίζουν για το ποιοι θα είναι εκείνοι οι λίγοι (οι βουλευτές) που θα βγουν μπροστά και θα φαίνονται ότι εκφράζουν το σύνολο! Όμως, αυτοί οι λίγοι, καλό είναι να θυμούνται ότι βγήκαν επειδή ακριβώς κάποιοι άλλοι, και μάλιστα η πλειοψηφία, τους ανέδειξε. Και αντίστροφα όμως: και οι πολλοί οφείλουν να καταλάβουν ότι η δύναμή τους δεν έχει όρια και ότι αυτοί πραγματικά έχουν τη δύναμη και μάλιστα μπορούν να τη μεταδώσουν στις επόμενες γενιές και έτσι να αλλάξουν τον κόσμο!
Όσο όμως αυτοί οι πολλοί δεν καταλαβαίνουν ότι δουλεύουν μόνο και μόνο για τους λίγους που παίρνουν τελικά και τη δόξα, τότε η μόνη Εξέλιξη που μπορεί να επέλθει στο είδος μας, είναι από τον Λαμα-ρκισμό, να περάσουμε στον Μαλα-κισμό και να βαδίζουμε για πάντα σε αυτόν το δρόμο!
Τελικά, ας πάρουμε τα πράγματα στα χέρια μας! Η Επιγενετική, ξεκινά από το επι-, όπως εξάλλου και η επί-θεση! Και μην ξεχνάτε, η επι-στήμη (και αυτή εξάλλου από επί- ξεκινά, γιατί ακριβώς είναι επιθετική δύναμη) μας λέει ότι περιβαλλοντικές αλλαγές μπορούν να εγγραφούν στο γονιδίωμά μας και να μεταδοθούν στο μέλλον!
Πόσο τραγικό να μην αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος το κακό που κάνει στη Φύση, όταν κόβει ένα δέντρο για να ικανοποιήσει μόνο την αυταρέσκειά του και την ανάγκη του να εξουσιάζει τα πάντα;
Πόσο τραγικός αυτός που δεν αντιλαμβάνεται ότι το να κόβει ένα δέντρο, να το στολίζει για τις λίγες μέρες των εορτών θέλοντας να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις των παιδιών του και μετά να το πετά στα σκουπίδια, είναι ακριβώς σαν να πετά τα ίδια του τα παιδιά και το μέλλον τους, στα σκουπίδια...;
Πόσο τραγικό, υπακούοντας στα κελεύσματα της υπερκατανάλωσης, να ξεριζώνει ό,τι πιο Φυσικό και πιο Χρηστικό υπάρχει γύρω μας και ύστερα να το πετά στα άχρηστα;
Πόσο τραγικό και πόσο ανόητο, ο άνθρωπος -αυτό το κατασκεύασμα της φύσης με την πλουσιότερη διανοητική ανάπτυξη- να αυτοκαταστρέφεται και να αυτοπαγιδεύεται, για χάρη απλώς και μόνο μιας τζούφιας φιλοδοξίας..., τόσο τζούφιας όσο μια πανβρώμικη πορδή;!
Μιας και χτες όλο το βράδυ στην εφημερία περιτριγυριζόμουν από ζώα (και δεν εννοώ τους ασθενείς, αλλά τους υπόλοιπους), είπα σήμερα το πρωί που γύρισα, να ανακατευτώ με τα φυτά. Ένα από τα αγαπημένα μου πράγματα, είναι να περπατάω -και ενίοτε να χάνομαι- στα βουνά. Έτσι, πήρα ένα μόνο μικρό ζωάκι μαζί μου, τον κύριο Μαρξ, και πήγαμε στο βουνό, παρά τον πονοκέφαλο και τη ζαλάδα στο κεφάλι μας... Κάπου εκεί, ανάμεσα στα έλατα, αμέσως μετά από μια στροφή, είδαμε μια πανέμορφη αναπάντεχη εικόνα:
Χαμογελάσαμε και οι δυο, καθώς τα φυτά μπόρεσαν και συγκίνησαν εμάς τα ζώα με τα στολίδια τους... Αμέσως όμως σκέφτηκα, ότι κάποια άλλα ζώα, σκέφτηκαν και προέβησαν σε αυτή την όμορφη πράξη, που σκοπό είχε να μεταδώσει ένα ηχηρό μήνυμα: ότι τα ζώα είναι πάνω από τα φυτά και τα χρησιμοποιούν για τους σκοπούς τους! Αμέσως όμως πιο κάτω, σε μια άλλη στροφή, αντίκρισα μια ακόμα συγκινητική εικόνα:
Ένα κομμένο δέντρο να δακρύζει! Ήταν τα δάκρυα ενός φυτού απέναντι σε έναν άνθρωπο-αδίστακτο-κατασπαρακτικό ζώο... Ήταν όμως δάκρυα γλυκά - ακόμα και στη στενοχώρια τα φυτά, εκφράζονται γλυκά. Και τότε μου ήρθαν και μένα δάκρυα... για την κατάντια του ανθρώπου και την υπερφίαλη συμπεριφορά του. Και τα δάκρυά μου ήταν πικρά, σαν τις πράξεις τις ανεύθυνες που καθημερινά διαπράττουμε...
Ξέρετε, όλα τα όντα τριγύρω μας,
ζώα και φυτά, φυτά και ζώα,
έχουν μιλιά και μας μιλούν...
το καθένα λέει τη δική του πονεμένη ιστορία,
δίνει τη δική του οπτική...
αποτυπώνει τις δικές τους συνδηλώσεις...
Σε αυτό το διαστρικό ταξίδι λοιπόν, βλέπετε, όλοι έχουν θέση.
Και τα "φυτά", και τα "ζώα"...
Και αυτοί που τους στόχους τους έχουν θέσει,
Και εκείνοι που τους στόχους τους,
στον κόκκορα έχουν αναθέσει...
Και ο λόγος είναι ότι όλοι έχουν αγαπημένα πράγματα που φαντάζονται ότι έχουν και τους κάνουν να συνεχίζουν να στοχεύουν ότι τα έχουν... Τα έχουν όμως επειδή τα έχουν, ή τα έχουν επειδή δεν τα έχουν...;
Σήμερα, στο δρόμο μου στο Κολωνάκι της Αθήνας, είδα στο σκοτάδι, από πίσω ένα άγαλμα ακέφαλο και κουλό... Χωρίς σκέψη, έβαλα το κεφάλι μου και τα χέρια μου εκεί που λείπανε και στήθηκα για φωτογραφία τραγουδώντας χαρούμενος και ανέμελος έστω για μια στιγμή... Εξάλλου, όλα σε τούτη τη ζωή είναι στιγμές! Αμέσως μετά, όταν ήρθα από τη μπροστινή πλευρά, τη φωτεινή δηλαδή πλευρά του αγά(λ)ματος, διαπίστωσα ότι αυτό απεικόνιζε μια γυναίκα με βυζιά και ένα λαούτο, με μίνι φούστα και πόδια καθόλου διακριτικά τοποθετημένα, για κυρία του Κολωνακίου... Έτσι, φεύγοντας απ' το Κολωνάκι, άρχισα να σφυράω: άμα ψαχτείς και έχεις βγάλει βυζιά, don' t worry, είναι μια ψιλομετάλλαξη... Τουλάχιστον, για μια στιγμή, ένιωσα happy...
