Είναι μια νέα προσπάθεια συνάντησης των πνευμάτων κάτω από το φως του έναστρου βραδινού ουρανού, τις ώρες που βγαίνουν οι νεράιδες και τα παραμύθια φαίνονται αληθινά...
Ήταν 3/4/2018 όταν έγραφα μια ανάρτηση για το μέλλον των παιδιών μας, με αφορμή ένα κείμενο του Λεϊμονή Κώστα.
Τότε,
ως "αποτύπωμα από-τίποτα" μιας από τις πιο όμορφες μέρες της ζωής
μου, χαράσσοντας γραμμές πάνω σε έναν tabularasa (αγραφο πίνακα) μιας παιδικής ψυχής, είχα
ανεβάσει μια φωτογραφία:
Χθες, σχεδόν 5 χρόνια μετά, βλέποντας αυτήν την ψυχή να ομορφαίνει τον κόσμο
γύρω της (έστω κατ' ελάχιστο) και να διορθώνει τους βανδαλισμούς, θεωρώ ότι
αυτή είναι ίσως η ομορφότερη μέρα της ζωής μου. Ανεβάζω
ως "αποτύπωμα από-κάτi", τις ακόλουθες φωτογραφίες:
Υ.Γ.1: Το υποθετικό "ΑΝ" που φαίνεται ως τμήμα της λέξης "ΑΝΤΙΦΑ" που είχε ήδη γραφτεί στον τοίχο του πάρκου, σε συνέχεια με την κόρη μου στην πρώτη φωτό, τα περικλύει όλα: το καλό που μπορούμε να αφαιρέσουμε μέσα από κάθε κακό που μας περιβάλει και να το μετατρέψουμε σε πραγματική ανταρσία, σε πραγματική αντίφα και σε πραγματική επανάσταση. Επανάσταση δεν είναι να γράφεις στους άψυχους και ψυχρούς δημόσιους τοίχους. Επανάσταση είναι να τους δίνεις χρώμα και νόημα ύπαρξης.
Υ.Γ.2: Ρε μπας και όντως η ελπίδα δεν χάθηκε ακόμα...;
Υ.Γ.3: Καλή χρονιά σε όλους, με περισσότερο σεβασμό στον εαυτό μας και στα παιδιά μας.
Με αφορμή πρόσφατη συζήτηση, στο ρεβεγιόν των Χριστουγέννων, με φίλτατο συντοπίτη που η μοίρα μας έστειλε να διαμένουμε στον ίδιο ξένο τόπο, συνειδητοποίησα για μια ακόμη φορά τη μέγιστη σύγχηση που επικρατεί στην κοινωνία μας.
Στην κοινωνία μας που είναι πλέον τα περισσότερα (αν όχι όλα) εύκολα. Έτοιμες λύσεις για κάθε περίπτωση. Έτοιμα "ρούχα" που κουμπώνουν ακόμα και στους πιο απαιτητικούς. Έτοιμες απαντήσεις.
Έτοιμες απαντήσεις. Αυτό ακριβώς συνειδητοποίησα ότι είναι η ρίζα της σύγχυσης σήμερα.
Εξηγούμαι.
Όταν ο άνθρωπος συνήθιζε να διερωτάται, ωθούνταν να ψάχνει. Αυτή η ώθηση του προκαλούσε κινητοποίηση. Και αυτή η κινητοποίηση τον έκανε να μην χορταριάζει ούτε στο σώμα ούτε στο νου.
Σήμερα, ο άνθρωπος, απλά χωνεύει απαντήσεις. Κάθε είδους και για κάθε ερώτημα. Απλά καταναλώνει, καταναλώνει, καταναλώνει. Χωρίς να ξέρει τί είναι αυτό που καταναλώνει και κυρίως γιατί. Τελικά καταναλώνει την ευτυχία του και τις ευκαιρίες που του έχουν δωθεί από την ευλοηγμένη ζωή να την πολλαπλασιάσει. Μόνο που έτσι όμως, μετά από τόση άσκοπη και σπάταλη κατανάλωση, ξεχνά το ερώτημα. Ξεχνά, τί να κάνει με τόσες απαντήσεις γύρω του. Ξεχνά το βασικότερο: να διερωτάται. Και έτσι δεν βρίσκει την αντίστοιχη ώθηση. Και μετά χάνει και την κινητοποίηση. Και τελικά βαλτώνει. Στο σώμα και στο νου.
Και απόψε, μετά χαράς και λύπης, βρήκα ότι το έχει περιγράψει εξαιρετικά αυτό που προσπάθησα να σας περιγράψω ανωτέρω, ο Βίλχελμ Ράιχ στο τρέχον βιβλίο που διαβάζω αυτές τις μέρες (ή νύχτες καλύτερα), το "Άκου, Ανθρωπάκο". Αναμεταδίδω, χωρίς άδεια αναμετάδοσης ή αναδημοσίευσης (η μόνη άδεια που έχω είναι η άδεια ψυχολογία και η άδεια κεφάλα):
"Καταβροχθίζεις την ευτυχία του. Ποτέ δεν απόλαυσες την ευτυχία του με πλήρη ελευθερία, και για αυτό την καταβροχθίζεις λαίμαργα, χωρίς να φροντίσεις να τη διασφαλίσεις. Δεν σε άφησαν ποτέ να μάθεις πώς να φροντίζεις την ευτυχία σου, να την καλλιεργείς όπως ο κηπουρός τα λουλούδια του και ο αγρότης τα σπαρτά του. Οι μεγάλοι ερευνητές και ποιητές και στοχαστές απομακρύνθηκαν από σένα διότι ήθελαν να φροντίσουν την ευτυχία τους. Κοντά σου, Ανθρωπάκο, είναι εύκολο να καταβροχθίσει κανείς την ευτυχία, αλλά δύσκολο να την προστατέψει. [...] Διότι, πρώτον, ο ερευνητής δεν έχει τίποτα να σου προσφέρει παρά μόνο σκέψεις. Ούτε κέρδη, ούτε υψηλότερες απολαβές, ούτε μονιμότητα και χειστουγεννιάτικο δώρο, ούτε πιο εύκολο τρόπο ζωής. Το μόνο που μπορεί να σου δώσει είναι σκοτούρες, και δεν χρειάζεσαι άλλες σκοτούρες, έχεις ήδη αρκετές".
Κοιτάξτε τι ώραίο είπε ο Ράιχ: να καλλιεργούμε την ευτυχία όπως ο κηπουρός τα λουλούδια ή ο αγρότης τα σπαρτά του. Να έχουμε υπομονή, να αντιλαμβανόμαστε ότι κάθε πράμα θέλει την εποχή του, την κατάλληλη θερμοκρασία για να αναπτυχθεί, την περιοχή του, το περιβάλλον του... Αντίθετα, σήμερα, είναι παντού και πάντα τα ίδια. Λες και έχουμε καταργήσει τις εποχές, τις αποστάσεις, τα πλαίσια, τα περιβάλλοντα εργασίας... Λες και ο χρόνος και ο χώρος έγιναν ένα (όχι ότι δεν είναι), αλλά με τη διαφορά ότι σταμάτησαν να λειτουργούν και τελικά έγιναν... κανένα αντί για ένα.
Συμπέρασμα: αυτό το πανάρχαιο "ο Άνθρωπος του ειδέναι ορέγεται φύσει" του Αριστοτέλη, έχει αντικατασταθεί από το "ο Ανθρωπάκος της ηδονής ορέγεται παρα-φύσει", καθώς υπερτρέφεται με τόσα άχρηστα "φαγητά" που έχει πάψει πλέον να ορέγεται του ειδέναι και "έμαθε" να ορέγεται μόνο τη λαίμαργη ηδονή.
Σήμερα, 18 Δεκεμβρίου εδώ στης Κύπρου τα ρηχά νερά, η μέρα είχε αρκετές βουτιές στα βαθιά του νου:
Τελικός Μουντιάλ. Η μπάλα (ή "μάπα") κατά την τοπική διάλεκτο... Πόσο εξουσιάζει διαχρονικά το νου του ανθρώπου αυτή η στρογγυλή θεά! Σήμερα το παγκόσμιο γεγονός της χρονιάς!
Εκλογές Αρχιεπισκοπικές για την ανάδειξη νέου Αρχιεπισκόπου. Με κάλεσμα, ο κλήρος να αποφασίσει. Σε ποσοστό περίπου 30% συμμετοχή, καταμετρούνται ακόμα οι ψήφοι. Η θρησκεία ήταν, είναι και θα παραμείνει διαχρονικά ένας θεσμός εξουσίας πάνω στο νου του ανθρώπου. Ένας θεσμός "μάσας", καθότι είναι πολλά τα 30 αργύρια (που είναι να π)Άρη...
Δείτε τώρα μαζί τις παραπάνω φωτογραφίες και παρατηρήστε την ομοιότητα της σημειολογίας:
Το έπαθλο και Το σκήπτρο. Στρογγυλά και χρυσά. Πολυπόθητα τρόπαια. Σύμβολα υπεροχής. Σημεία κορυφής. Σημεία εξουσίας. Σημεία των καιρών. Σημεία και τέρατα... και πολλά άλλα σημειο-λογικά και σημειο-παράλογα, χωρίς να μπορεί κάποιος να βάλει σημεία στίξης και γενικά ένα τέλος σε αυτά. Και στο κάτω κάτω γιατί να βάλει τέλος; Αφού ο Χριστός (του οποίου του γέννεση θα εορτάσουμε σύντομα) ήρθε για να άρει το Τέλος ως οντότητα!
Σήμερα, εδώ στην Κύπρο, είχε όμως και σχολική εορτή στο σχολείο της κόρης μου. Που ήταν ντυμένη κούκλα χριστουγέννων που την κούρδιζαν κάτι ξωτικά για να κινείται... Από τώρα εμφυτεύεται έστω σκηνοθετικά εκείνη η εξουσιαστική διάθεση κάποιων ξωτικών πάνω σε κάποιες κούκλες...
Αλλά για να δείτε πόσο αυτά που σας αναφέρω έχουν διαποστίσει πολιτισμούς, συνειδήσεις και κουλτούρες, ακούστε τα υπέροχα κάτωθι δημιουργήματα - αριστουργήματα:
"Τα τζιτζίκια"
(Από το δίσκο "Το θαλασσινό τριφύλλι")
Μουσική: Λίνος Κόκοτος
Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης
Ερμηνεία: Μιχάλης Βιολάρης
(και τώρα αντιστοιχίστε κάποιες λέξεις με αυτά που είπαμε πιο πάνω: το τριφύλλι του τίτλου ως ισοδύναμο του "χόρτου", του "τρίφυλλου", του "όπιου" και του όποιου αναμασά αυτές τις έννοιες. Η Παναγιά... Ο Βασιλιάς... Ο Ήλιος... Οι άγγελοι... είναι ακόμα κάποιες πινελιές του καμβά της εξουσίας.)
"Το Τρελοβάπορο"
(Από τη συλλογή "Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας")
Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης
Μουσική: Δημήτρης Λάγιος
Ερμηνεία: Νίκος Δημητράτος και Χορωδία Λαμίας
("έλα Χριστέ και Κύριε λέω" για να συμπληρώσει ή να αντιδιαστείλει το "κι έχουμε στο κατάρτι μας βιγλάτορα παντοτινό τον Ήλιο τον Ηλιάτορα"; σε ένα παιχνίδια θρησκείας και επιστήμης που χρειάζονται χέρι-χέρι για να προχωρήσει η ζωή μας; Και εκείνα τα βαποράκια τι σχέση έχουν με το μεγάλο τρελοβάπορο; Μήπως ο "λοστρόμος αθώος ναύτης πονηρός" να ξέρει κάτι παραπάνω;)
Και κάπου εκεί έρχεται η διαπίστωση (δια στόματος Βίλχελμ Ράιχ, στο "Άκου Ανθρωπάκο"):
"Δεν καταλαβαίνεις. Ξέρω πολύ καλά ότι το «να είσαι ελεύθερος να γίνεις σκλάβος του καθενός» κάθε άλλο παρά απλή ιδέα είναι..."
(απόσπασμα χωρίς άδεια αναδημοσίευσης από το "Άκου Ανθρωπάκο", Βίλχελμ Ράιχ, εκδ. ΜΙΝΩΑΣ, 14η ανατύπωση Ιούλιος 2021, μτφ. Αύγουστος Κορτώ, σελ. 33)... Σελ. 33 του συγκεκριμένου βιβλίου... σαν να ήξερε η σελίδα ότι αυτό που περικλύει μέσα της είναι ακριβώς αυτό που περικλύει και το κελί 33... Το ανθρώπινο μυαλό! Για αυτό έμεινε χωρίς μυαλό, το συγκεκριμένο παιδί που τραγουδιέται στο εν λόγω άσμα...
Και αν αγαπητοί μου φίλοι, μετά από όλα αυτά που διαβάσατε ανωτέρω, δεν καταλαβαίνετε τίποτα, δεν σας κρατώ κακία. Φταίει μάλλον η χθεσινή εφημερία που μου αφαίρεσε λίγο ακόμα από το μυαλό που μου έχει απομείνει.
Υ.Γ.: Για περαιτέρω μελέτη, μεταβείτε εδώ, όπου οι νέοι άνθρωποι ψηλαφούν τα όρια Ανθρώπου και Εξουσίας... και αναζητούν τα όποια όπια του λαού...
"Ο Σκεπτικισμός υποστηρίζει ότι η μάταιη και ανέλπιδη προσπάθεια για την ανακάλυψη της αλήθειας ενώ εκείνη δεν υπάρχει, οδηγεί στη δυστυχία, στην απογοήτευση και στο άγχος. Ο σκεπτικισμός είναι ένα σχολείο ευδαιμονίας, πράγμα που σημαίνει ότι ασχολείται με την πληρότητα και την ευημερία στη ζωή. Κατά τον Πύρρωνα μπορούμε να φτάσουμε στην ευδαιμονία (στην καλή ζωή) μόνο όταν δεν δεσμευόμαστε σε σχέση με ό,τι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε. Ο σοφός είναι εκείνος που αρνείται να πάρει κάποια απόφαση όταν τα πράγματα δεν είναι σαφή. Αυτή η αναστολή της κρίσης στην αρχαία Ελλάδα ήταν γνωστή ως εποχή".
(απόσπασμα χωρίς άδεια αναδημοσίευσης από το "Μίνι Φιλοσοφία - Ένα μικρό βιβλίο για μεγάλες ιδέες", του Jonny Thomson, εκδ. Διόπτρα, 2021, σελ 255)
ἐποχή, ἡ (ἐπέχω), εμπόδιο, διακοπή, παύση· η Εποχή ενός αστερισμού, δηλ. το σημείο στο οποίο φαίνεται να σταματά την κίνησή του έχοντας φτάσει στο αποκορύφωμα του.
Επιβεβαιώνω και από τη σημερινή πραγματικότητα ότι ζούμε ένα τέλος εποχής! Ένα τέλος αυτής της παύσης, καθώς όλοι γύρω μας συνεχώς φωνασκούν, το παίζουν επαΐοντες για τα πάντα, συνεχώς μιλούν ακατάπαυστα, ανερυθρίαστα... Φοβερή φασαρία από τους ξερόλες. Και λίγοι είναι αυτοί που παραδέχονται ότι "δεν ξέρουν". Φυσικά, δεν εννοώ το "δεν ξέρω" του αδιάφορου ανθρώπου, αλλά το "δεν ξέρω" του ανθρώπου που παρά τις προσπάθειές του, δεν έχει φτάσει ακόμα σε συμπέρασμα, άρα του ανθρώπου εκείνου που συνεχίζει να μελετά, να εμβαθύνει, να αναζητά και να ερευνά. Σε αντίθεση με όλους εκείνους που επιπόλαια φτάνουν σε συμπεράσματα, χαϊδολογώντας την επιφάνεια των γεγονότων και δικάζοντας πανεύκολα τον κόσμο...
Το τέλος εποχής, ισούται με το τέλος της σιωπής. Όπως ακριβώς περιέγραψε ο μύθος του πύργου της Βαβέλ: όταν όλοι άφησαν τη σιωπή στην άκρη και άρχισαν να μιλούν ταυτόχρονα, κανείς δεν μπορούσε να συνεννοηθεί με κανέναν και έτσι κατέρρευσε η ανθρωπότητα. Νομίζω το ίδιο γίνεται και σήμερα.
Τι λέτε; Μήπως είναι εποχή διακοπών και καιρός για κάποιου είδους δράση;
"Μπαμπά έλα να δεις τι κάναμε, αλλά μη θυμώσεις σε παρακαλώ..."
Πάω στο δωμάτιό μου και αντικρύζω την παρακάτω εικόνα:
Αμέσως μου έρχεται στο νου μια άλλη εικόνα που ζωγραφίστηκε σε μια σπηλιά της Αργεντινής κάπου μεταξύ 13.000 και 9.500 χρόνια πριν από το σήμερα...
Και αυτόματα χαμογελάω. Λέω στη μικρή: "Όχι μόνο δεν θύμωσα αλλά η ζωγραφιά σας με ενθουσίασε γιατί μου θύμησε μια άλλη ζωγραφιά που είχαν κάνει κάποια άλλα παιδιάκια πολλές χιλιάδες χρόνια πριν..." και άρχισα να της διηγούμαι μια ιστορία από το κεφάλι μου, σαν ένα παραμυθάκι και της έδειξα και τη συγκεκριμένη ζωγραφιά στον υπολογιστή... για να μην λέει ότι της λέω (όλο) ψέμματα!
Πόσο σπουδαίο είναι να βιώνεις ότι μια στιγμή, ή ένα ίχνος αυτής, επαναλαμβάνεται κάπου στον μακραίωνο χρόνο... και ότι ίσως τα συναισθήματα που βιώνει ένας σύγχρονος πατέρας ομοιάζουν με εκείνα που βίωνε πριν χιλιάδες χρόνια ίσως ένας άλλος πατέρας.
ολική έκληση για ηλίου φαεινότερη σκέψη και πράξη:
«Τίποτα στη ζωή δεν είναι για να φοβόμαστε, είναι μόνο για να κατανοούμε. Τώρα είναι η ώρα για να καταλάβουμε περισσότερα, έτσι ώστε να φοβόμαστε λιγότερο.»
Όταν ο αθλητισμός υπηρετεί το ήθος και το εξυψώνει στα 2 μέτρα και κάτι,
Όταν το ήθος ενδυναμώνει τον αθλητισμό και τον ενσαρκώνει στα 2 μέτρα και κάτι,
Όταν για όλους μας προορισμός είναι αυτά τα 2 μέτρα και κάτι,
Απλά σκέψου στο παρά κάτι της ζωής σου, τα κάτωθι λόγια ενός ανθρώπου καθαρού.
Είναι τα ακροτελεύτια λόγια και σκέψεις ενός αληθινού ανθρώπου που ήρθε, έδωσε τις μάχες του και επέλεξε στάση ζωής. Είναι εκείνος που σήκωσε το χέρι του νικητή αντιπάλου του τον οποίο το κοινό γιουχάιζε, για να δείξει ότι σημασία δεν έχει η νίκη, αλλά ο σεβασμός, σημασία δεν έχει ο (κ)οπαδισμός αλλά ο φιλαθλητισμός, σημασία δεν έχει η δύναμη αλλά η τεχνική.
"Θα ξεκινήσω με αυτό το κλισέ, ότι για να διαβάζετε τώρα αυτήν την δημοσίευση μου, μάλλον έχω φύγει για κάπου καλύτερα ή και για το πουθενά.
Δύο χρόνια, βασανίστηκα κι εγώ με τον καρκίνο. Με έναν τόσο σπάνιο τύπο καρκίνου, το καρκίνωμα nut, που αυτή τη στιγμή εννέα στους δέκα Έλληνες γιατρούς που το διαβάζουν, το ακούν για πρώτη φορά και θα σπεύσουν να το ψάξουν. Ευτυχώς ο δικός μου γιατρός, ο υπέροχος Γιάννης Μπουκοβίνας που με πήρε από το χέρι στο πιο δύσκολο ταξίδι της ζωής μου, τον γνώριζε αυτόν τον σπάνιο τύπο και έκανε τα πάντα για να με σώσει ή να μου χαρίσει λίγη παραπάνω ζωή. Κίνησε γη και ουρανό, να φέρει φάρμακα κυριολεκτικά από την άλλη άκρη της γης για να τα δοκιμάσω.
Δύο χρόνια δεν είπα ποτέ "Γιατί σε εμένα"; Δεν υπάρχει πιο εγωιστική σκέψη από αυτή. Σε κάποιον τυχαίνει, στον διπλανό μας, στον γείτονά μας, στον συνάνθρωπό μας. Και πλέον τυχαίνει σε πολλούς. Αν βάλω ένα πρόσημο τύχης στη ζωή μου, θα σας πω ακόμα και τώρα, ότι ήμουν τυχερός άνθρωπος. Είχα την ευλογία να κάνω τα όνειρα μου πραγματικότητα, να ανέβω στο βάθρο πολλές φορές, να δοξάσω τον αθλητισμό και την χώρα μου, να γνωρίσω ανθρώπους από όλον τον κόσμο, να μάθω το σεβασμό, την ευγενή άμιλλα, αξίες τόσο σημαντικές και να προσπαθήσω να τις κάνω πράξη και στη ζωή μου.
Είχα την τύχη να με αγαπήσει η πιο υπέροχη γυναίκα του κόσμου, το δώρο μου από το Θεό, όπως είναι και το όνομα της, και να αποκτήσουμε μια πανέμορφη οικογένεια.
Έτσι και σε αυτή την ατυχία που με βρήκε, είπα ευχαριστώ, που αν αυτό ήταν γραφτό να έρθει στην οικογένειά μου, δεν βρήκε εκείνη ή τα παιδιά μου. Εγώ έπρεπε να το ανέβω αυτό το βουνό, εγώ έπρεπε να σηκώσω αυτό το βάρος. Όχι εκείνοι.
Σε αυτό το δύσκολο ταξίδι, στάθηκα τυχερός γιατί συνοδοιπόρο είχα την αλληλεγγύη και την φροντίδα τόσων πολλών ανθρώπων, που πολλές φορές αναρωτήθηκα τι έκανα για να αξίζω όλα αυτά που με ανιδιοτέλεια μου προσέφεραν. Πρώτος ο γιατρός μου ο κ. Μπουκοβίνας, ο πρύτανης, ο κ. Δημόπουλος, που βοήθησε τόσο πολύ στην πρώτη φάση της ασθένειάς μου αλλά και αργότερα, στο να πάρω κάθε θεραπεία όσο πιο γρήγορα γίνεται. Ο κ. Ηλιάδης ο θωρακοχειρούργος μου, ένας εξαιρετικός επιστήμονας που με αγκάλιασε σαν πατέρας στο πολύ δύσκολο χειρουργείο μου, στους πνεύμονες, ο κ. Πέιος, ο νευροχειρούργος που μου απάλυνε τους φριχτούς πόνους και πολλοί πολλοί άλλοι, από νοσηλευτές μέχρι τραυματιοφορείς, όλοι μου έδειχναν την αγάπη τους και αυτή η αγάπη μου έδινε δύναμη.
Και τέλος θέλω να σταθώ στον άνθρωπο με άλφα κεφαλαίο, τον Αλέξη Τσίπρα, ήρθε πολύ πρόσφατα στη ζωή μου και μου χάρισε την φιλία του, την σκέψη του, το αδελφικό του νοιάξιμο, σαν να με ήξερε από πάντα. Μου απέδειξε ότι η όλα όσα πρεσβεύει ο ίδιος και η αριστερά είναι πραγματική στάση ζωής. Με στήριξε ηθικά και πρακτικά και έκανε και αυτός τα αδύνατα δυνατά για να έχω την καλύτερη φροντίδα.
Θέλω να πω σε όλους τους κάτι.
Πετύχατε. Με κρατήσατε στη ζωή περισσότερο από όσο αναλογούσε στον πολύ επιθετικό καρκίνο μου, μου χαρίσατε το χρυσό μετάλλιο της παράτασης της ζωής μου σε μια πολύ κρίσιμη στιγμή, όταν η κόρη μου η Ελεάννα ήταν μόλις 3,5 ετών και δεν θα θυμόταν τίποτα από εμένα, ενώ τώρα στα 5,5 της χρόνια θα με θυμάται έστω σαν μακρινή ανάμνηση και θα μπορεί να διηγηθεί ιστορίες στον μικρό της αδερφό τον Γιώργο, ώστε να με κρατήσουν ζωντανό στην καρδιά τους για πάντα.
Φίλοι μου, σε αυτή τη ζωή που είμαστε όλοι περαστικοί, μεγαλύτερη σημασία έχει τι αποτύπωμα θα έχουμε αφήσει, και όχι πώς ή πότε θα φύγουμε.
Για αυτό αν είμαι εγώ ο πρώτος καταγεγραμμένος ασθενής με καρκίνωμα nut στην χώρα μας, ας γίνω η αφορμή για την ενημέρωση γιατρών, ασθενών, πάνω σε αυτόν τον τύπο καρκίνου που αν διαγνωσθεί εγκαίρως ίσως σωθούν ζωές. Ας γίνω η αφορμή για να ενισχυθεί ουσιαστικά το εθνικό μας σύστημα υγείας που τόσο υποτιμήθηκε τα τελευταία χρόνια, όχι να περιμένουν ουρές για μια αξονική, για μια χημειοθεραπεία ή ένα χειρουργείο και να χάνεται πολύτιμος χρόνος, να σταματήσει ο χρονοβόρος δαίδαλος της γραφειοκρατίας και των νομικών κωλυμάτων του ΕΟΦ όταν πρέπει να εγκριθούν άμεσα δοκιμαστικά φάρμακα που μπορεί να σώσουν ζωές.
Αν ερχόμαστε σε αυτή τη ζωή για κάποιο σκοπό, εγώ έχω αποφασίσει ποιος θα είναι αυτός. Να προσφέρω ελπίδα μέσα από όσα κατάφερα στην ζωή μου, από τα όμορφα μέχρι τα άσχημα. Για αυτόν τον λόγο, τα δύο μου αργυρά Ολυμπιακά μετάλλια, της Αθήνας και του Πεκίνο, που για χρόνια κρύβω καλά, ήρθε η ώρα να βγουν και να επιστρέψουν εκεί που ανήκουν, στις παναθρώπινες αξίες. Τελευταία επιθυμία μου είναι, τα δύο αυτά μετάλλια, να βγουν σε δημοπρασία και το ποσό που θα συγκεντρωθεί να δοθεί σε δομές για τα παιδιά που θα επιλέξει η οικογένειά μου.
Αν σωθεί έστω ένα παιδί, θα αξίζει κάθε κλωτσιά που έχω φάει στο κεφάλι, κάθε κάταγμα στα πόδια μου.
Αυτό είναι το αποτύπωμα που θέλω να αφήσω στην κοινωνία, αυτή είναι η κληρονομιά που θέλω να μείνει στα παιδιά μου."
Και απέναντι σε αυτά τα λόγια, η σύζυγός του ως αποχαιρετιστήριο απαντά:
"Γιατί η ζωή, όσο κι αν κρατάει, πάντα είναι θαύμα. Κάντε μου μια χάρη. Αγκαλιάστε απόψε τους αγαπημένους σας σφιχτά, κοιμηθείτε αγκαλιά. Δεν είναι ο χρόνος γιατρός, η αγάπη είναι."
2 μήνες μετά την τελευταία ανάρτηση, έχω τόσα που θα ήθελα να πω και να γράψω.
Αλλά το timing είναι πιο βασικό απ' όλα. Αν κάτι δεν το πεις εκείνη την ώρα που το σκέφτεσαι και το συλλαμβάνεις στο μυαλό σου, τότε αναλαμβάνεις την ευθύνη του μελλοντικού ξεθωριάσματός του.
Όπως και να έχει.
Βλέποντας σήμερα την Εθνική Ομάδα Μπάσκετ, όσο και αν πληγώνεσαι και θλίβεσαι από μια ήττα, αναγνωρίζεις κάτι σε αυτούς τους παίκτες, σε αυτούς τους χαρακτήρες, σε αυτά τα βλέμματα. Αναγνωρίζεις θεομ-παίκτες, άτομα που δεν φοβούνται, παιδιά που έχουν να σου πουν (αντί να σιω-πούν) ότι νικητές δεν έχουν μόνο οι νίκες, έχουν και οι ήττες. Ίσως μάλιστα οι τελευταίες, να κρύβουν πιο πολλούς.
Κάπως έτσι νιώθω τους τελευταίους μήνες, αν μπορούσα σε μια πρόταση να εσωκλείσω όσα μου συμβαίνουν. Είναι η ίδια αίσθηση του Γέρου και της Θάλασσας... που δεν ξέρεις ποιος κέρδισε και ποιος έχασε, τι ορίζουμε ως νίκη και ως ήττα.
Προχωρούμε, όπως και να έχει. Πιο δυνατοί, πιο ώριμοι, πιο εντός της ζωής. Ψηλώνουμε δυο πόντους ακόμα, κάθε φορά που βυθιζόμαστε σε κακό timing, κακές συγκυρίες, διλήμματα, αρνήσεις, ήττες.
Και προχωρούμε. Είτε το καταγράφουμε σε blog ή άλλα μέσα, είτε το αφήνουμε να ξαποστάσει στο δικό μας μέσα.
Είναι κάτι ταινίες που εκφράζουν ακριβώς βρε παιδί μου αυτό που νιώθεις. Και το πιάνουν το θέμα από όλες του τις πλευρές. Για αυτό και μένουν διαχρονικά.
Μιλώ για την "Κοινωνία Ώρα Μηδέν".
Μιλώ για τις συναισθηματικές συγκρούσεις. Για την πραγματική αποτύπωση, ειδικά σήμερα περισσότερο από ποτέ, των διλημμάτων και των δολωμάτων που εμφανίζονται εμπρός μας.
Είναι οι προεκτάσεις της αλήθειας που διαπραγματεύεται.
Είναι οι συμπεριφορές που σε κάποιο βαθμό έχεις εκφράσει ή έχεις εισπράξει.
Είναι και πολλά άλλα που αδυνατώ να βρω.
Είναι και εκείνο το θάρρος.
Που για κάποιους είναι προορισμός και για άλλους αφετηρία.
Για όλους όμως, σωτηρία.
Της ψυχής φυσικά. Για αυτό μιλώ.
Τι άλλο;
Όπως το "Μηδέν" στον τίτλο της ταινίας:
για άλλους κατάληξη και για άλλους επανεκκίνηση.
Υ.Γ.: Πάλι συγκινηθήκαμε απόψε. Ειδικά με το "ο Άνθρωπος είναι γενημμένος να στέκεται όρθιος..."
Το ότι η κοινωνία μας παλινδρομεί πιο εύκολα από ποτέ, μεταξύ ενός ξεχασμένου παρελθόντος και ενός απρόβλεπτα αποξενωτικού μέλλοντος, είναι μια πραγματικότητα. Τρίχες... θα μου πείτε.
Για αυτές τις τρίχες όμως θέλω να σας μιλήσω και εγώ σήμερα.
Βλέπω την κάτωθι εικόνα χθες:
Η συγκεκριμένη μανδάμ, είναι ένα γνωστό μοντέλο με σημαντική επιρροή στο χώρο της μόδας. Είναι μια influencer. Νομίζω λέγεται Σοφία Χατζηπαντέλη, κυπριακής καταγωγής. Εκφράζει την δική της άποψη ως προς την ομορφιά του προσώπου. Καταθέτει τη δική της αισθητική. Χωρίς ντροπές, συμβιβασμούς. Εισάγει μια νέα μόδα και ηγείται ενός κινήματος του unibrow movement, δηλαδή του κινήματος υπέρ του ενιαίου φρυδιού ή αλλιώς του κινήματος που αρνείται να αποτριχώνει το ριζορρίνιο (που μαθαίναμε κάποτε στην ανατομία), σε μια προσπάθεια να "αναδειχθεί" η φυσική ομορφιά.
Όσοι με ξέρετε, έχετε καταλάβει ότι είμαι υπέρμαχος της φυσικότητας, της φυσικής, του φυσικού... και γενικά της απλότητας και του σεβασμού όλων εκείνων των διαδικασιών που εκατομμύρια χρόνια τώρα μας πλάθουν και μας διαμορφώνουν ακούσιά μας. Συνεπώς, θα έπρεπε να είμαι χαρούμενος ακούγοντας ένα τέτοιο κίνημα.
Έλα όμως που δεν είμαι. Κάτι με ενοχλεί σας εξομολογούμαι. Κάτι που μου μυρίζει επιτηδευμένο.
Θα μου πείτε, μα καλά, όπως μας τα λες, με την κατεύθυνση προς τη φυσικότητα που αναζητάς κύριέ μου, πρέπει τα σερνικά να είναι τριχωτές αρκούδες και τα θηλυκά τριχωτές ύαινες, όπως ήταν και οι πρόγονοί μας κάπου στο Πλειστόκαινο (δηλαδή στην Εποχή των Παγετώνων). Μόνο που σήμερα νομίζω ότι ανήκουμε σε μια εντελώς διαφορετική εποχή, στο Πλειστόκενο (δηλαδή στην Εποχή που οι Πλείστοι είμαστε κενοί περιεχομένου και κατεύθυνσης). Σήμερα, οι πλείστοι προβάλλουν τη δική τους αλήθεια, τις δικές τους πεποιθήσεις ως τη μοναδική αλήθεια, ως τη δική τους ζώσα αλήθεια, τη βιωμένη και βιωματική αλήθειά τους. Και επειδή οι περισσότεροι από εμάς είμαστε κενοί περιεχομένου όπως είπαμε, πάντα βρίσκονται followers που αναζητούν "νέες" αλήθειες για να τις ενστερνιστούν, να τις ακολουθήσουν και έτσι να δώσουν νόημα και "αλήθεια" στις δικές τους ζωές, να γεμίσουν το δικό τους κενό. Έτσι, μετατρέπουν τους πρώτους σε influencers. Και τελικά είναι όλοι happy, δηλαδή, είμαστε όλοι για να πάρουμε... χάπι!
Το θέμα είναι ότι αυτές οι "νέες" αλήθειες που αναζητούνται (εξάλλου, πάντες άνθρωποι του ειδέναι ορέγονται φύσει), μάλλον δεν είναι και τόσο νέες, αλλά είναι επανεκτελέσεις παλαιότερων "εκδόσεων αλήθειας", και κάπου εδώ αρχίζει η πρώτη φάση της... παλινδρόμησης για την οποία μίλησα στην αρχή.
Τι εννοώ: το ενωμένο φρύδι της προαναφερθείσης μανδάμ, μου θύμισε πολύ έντονα το ενωμένο φρύδι μιας άλλης μανδάμ της Φρίδα Κάλο, μιας Μεξικανίδας ζωγράφου που έζησε μεταξύ 1907-1954 και θεμελίωνε τη ζωή της γύρω από την άποψη ότι "το πιο σημαντικό μέρος του σώματός μου είναι το μυαλό μου", δηλαδή σε μια δήλωση αδιαφορίας για τα φτιασιδώματα του σώματος από την τρέχουσα κοινωνία της εποχής και τη σαφή επανάσταση υπέρ του πνεύματος ένταντι του σώματος, το οποίο ας μείνει όσο πιο απαρέγκλιτα φυσικό γίνεται. Ήταν η εποχή που το φεμινιστικό κίνημα δεχόταν τους πρώτους ισχυρούς σπινθήρες κάτω από τα ξερόκλαδά του.
Ιδού η Φρίδ(ι)α:
Ιδού και οι αποτυπώσεις της:
Δείτε τώρα την παλινδρόμηση που προσπαθώ να σκιαγραφήσω:
Κάποτε, η Φρίδα προσπαθούσε να συσπειρώσει δυνάμεις επανάστασης έναντι ενός κατεστημένου-στερεότυπου κοινωνικής αντίληψης περί γυναικείας φυσικής ομορφιάς. Και το έκανε αυτό μέσω μιας συνολικής ισχυρής παρουσίας μέσα στην Ιστορία και μέσα στον Έρωτα. Ήταν ζωγράφος και κάτι προσπαθούσε να πει. Δεν ξέρω αν η εμμονή της να ζωγραφίζει τον εαυτό της ήταν μια αυτάρεσκη έκφραση εγωπάθειας ή μια μάχη να δει (και άρα να αποδεχτεί τελικά;) τον διαφορετικό (;) εαυτό της. Σήμερα, η Σοφία, ανοίγει δρόμους σε ένα κίνημα που πάλι προσπαθεί να σπάσει το στερεότυπο και το καλούπι της σημερινής κοινωνίας περί αντίληψης της φυσικής ομορφιάς, αλλά με έναν τρόπο που έχω την αίσθηση ότι είναι... κενός (επιβεβαιώνοντας το Πλειστό-κενο που λέγαμε...). Καθώς, τι ακριβώς προσπαθεί να πει ένα πλάσμα περί ρήξης της καθεστηκυίας τάξης όταν είναι μέσα στο χώρο του μόντελινγκ?? Ενώ αντιδρά ως προς τη φυσική ομορφιά του προσώπου, φαίνεται να υπακούει τους αποδεκτούς κανόνες περί ενός τέλειου και όμορφου σώματος. Άρα, μου θυμίζει λίγο τη Σφίγγα στο ανάποδό της! Στο πρόσωπο τερατούργημα και στο σώμα τελειότητα (τελειότητα λέγοντας, όπως τη θέλει η σημερινή κοινωνία πάντα, δηλαδή γεμάτο τατουάζ, φουλ αποτριχωμένο, νύχια μάγισσας και βυζιά σιλικονούχα για να αντέχουν στις κακοκαιρίες και στις πολλές μαλάξεις). Θα μου πείτε βέβαια, δεν έχει δικαίωμα ο καθείς και η καθεμιά στην τμηματοποίηση (σαλαμοποίηση αλλιώς) του σώματός του? Εξάλλου, άλλο το πρόσωπο, άλλο ο κώλος... ασχέτως, αν σε μερικούς αυτά τα δυο ανατομικώς (και φαινομενικώς) απομακρυσμένα μέρη του σώματος ταυτίζονται.
Για να το κλείσω το ζήτημα: Υπάρχει κάτι αντιφατικό που πιάνει η αντίληψή μου σε αυτήν την σύγχρονη επανέκδοση του "ενιαίου φρυδιού". Είναι ένας αχταρμάς. Έχει απωλέσει την ολιστική του θεμελίωση. Τη σαφή του στόχευση. Το ξεκάθαρο νόημα. Το καθαρό μήνυμα που θέλει να πει. Δεν περίμενα να διαφέρει εξάλλου και πολύ το μήνυμα από την εποχή του: συγκεχυμένο το μήνυμα, ως γνήσιο τέκνο μιας συγκεχυμένης εποχής.
Θα σταθώ λίγο στο φαινόμενο της τμηματοποίησης (σαλαμοποίησης) του σώματος, καθώς και αυτό φαίνεται να παλινδρομεί ανάμεσα σ΄ ένα ξεχασμένο παρελθόν κι ένα αποπροσανατόλιστο μέλλον: συγκεκριμένα, ένα άλλο σημείο του σώματος που τα ραντάρ μου καταγράφουν ως ταμπού και ξεπηδούν σημερινές τάσεις και εκφράσεις προσδιορισμού μιας διαφορετικής αίσθησης φυσικής ομορφιάς, είναι οι (α)μασχάλες! Ναι, ναι. Δείτε την κάτωθι καλλονή:
Δυστυχώς, δεν γνωρίζω το όνομά της. Η φωτό είναι τυχαία από το διαδίκτυο. Αλλά, η εν λόγω (και εν έργω) έτερη μανδάμ, εκφράζει μια ακόμα επαναστατική και ρηξικέλευθη στάση ομορφιάς που έρχεται και ξαναέρχεται κατά καιρούς στο φως της δημοσιότητας.
Κάποτε περί το 1960, η Barbra Streissand και η Sophia Loren,
αλλά και η Penelope Cruz σχετικά πρόσφατα,
συμμετείχαν σε αντίστοιχο κίνημα εκρίζωσης της αντίληψης περί αποτριχωμένων μασχαλών και αντιστοίχως περί εκρίζωσης της υπακοής σε πρότυπα φτιαγμένα υπό των εξουσιαστών ανδρών (?) που επιθυμούσαν τη γυναίκα σε θέση θεάς, εξιδανικευμένη, μπιμπελό με λίγα λόγια.
Για να ξηγηθώ καλύτερα: αυτό που εκλαμβάνω με αυτές τις αποσχιστικές τάσεις των γυναικών που ανάφερα πιο πάνω, είναι ίσως μια αντίδραση απέναντι στις φαντασιακές ονειρώξεις των (ακόμα) εξουσιαστών ανδρών, δηλώνοντας ότι μπορούν να είναι όπως θέλουν εκείνες και όχι όπως τις επιθυμούν οι άνδρες, δηλαδή άψογες και... άτριχες. Έχουν και εκείνες θέση στο υποσυνείδητο φαντασιακό, σαν να λέμε.
Πάμε όμως, τώρα να δούμε τη σημερινή παλινδρόμηση του πράγματος: Ενώ οι άνδρες αρχικά επιθυμούσαν τη γυναίκα να είναι λουκουμάκι άτριχο για να το γλείφουν και να το χαίρονται ως το γαργαλιστικότερο γλυκό-έπαθλο, μετά άρχισαν οι γυναίκες με κάτι τέτοιες φωτογραφίες φουντωτής μασχάλης για αντιπερισπασμό, να "παρασύρουν" τους άνδρες σε τέτοιου είδους ονειρωξικές απαιτήσεις (λογικό το βλέπω, για να είμαστε δίκαιοι!), οπότε εδώ και δεκαετίες έχουν αρχίσει και οι άνδρες να είναι φουλ αποτριχωμένοι, να βάζουν λάδια, ξύδια, κρέμες και όλα εκείνα τα καλλυντικά περιποίησης του σώματός τους. Για να είμαστε ακόμα πιο ακριβείς όμως, δεν έχει ξεκινήσει εδώ και δεκαετίες αυτή η εμφαντική ωραιοποίηση των σερνικών, αλλά εδώ και χιλιετίες, ήδη από τους Φαραώ με τα eyeliner τους... τα οποία είναι ακόμη υπό μελέτη ως προς το σκοπό που εξυπηρετούσαν (αν υπήρχε πράγματι τέτοιος).
Η γυναίκα λοιπόν, σε αυτό το χρονικό σημείο, έχει κερδίσει κατά κράτος! Ζήτησε να πληρωθεί από τον άνδρα με το ίδιο νόμισμα. Σου λέει, δεν κατάλαβα κύριε, εσύ με θες θεάρα, αλλά για να με έχεις πρέπει να ακολουθήσεις τους ίδιους κανόνες που προσπαθείς να μου επιβάλεις... Πρόκεται για παιχνίδι εξουσίας, και εκδίκησης και ως γνωστόν, η εκδίκηση είναι ένα πιάτο που τρώγεται κρύο! Απλά, σε τέτοιος κρύο δεν έχεις τίποτα να ρίξεις πάνω σου, ούτε μια τρίχα βρε αδερφέ, είσαι εντελώς τσίτσιδος για αυτό τελικά πουντιάζεις! Με άλλα λόγια, για να μπεις και εσύ στον Όλυμπο μεγάλε (σου πετάει το γυναικάκι) όπου υπάρχουν οι θεές (και σου κλείνει το μάτι πονηρά), πρέπει να γίνεις και εσύ ένας θεός, με μούσκουλα και άτριχος! Άντε, μόνο κανένα μούσι κράτα και αυτό κάντο σπαρτιάτικο, σαν του Λεωνίδα, που έπαιζε κλαρίνο, ο κλαρινογαμπρός.
Δεν είναι τυχαίο φίλοι μου, που σε όλες τις φωτογραφίες με τους 12 θεούς του Ολύμπου που έχω δει σε βιβλία ή αγγεία ή τοιχογραφίες, ήταν ΟΛΟΙ τους... αποτριχωμένοι! Παρατηρήστε το παρακαλώ την επόμενη φορά και θα με θυμηθείτε!
Η δεύτερη φάση, όμως, του (εν κενώ) εκκρεμούς της παλινδρόμησης της κοινωνικής συμπεριφοράς (το οποίο αδυνατώ να αντιληφθώ προς τα πού κατευθύνεται), είναι ότι τώρα πια που το γυναικείο αποτριχωμένο στιλ ομορφιάς έγινε κανόνας στις δυτικές κοινωνίες και για τους άνδρες, την ίδια ώρα ξεπηδούν πάλι φωνές υπερτρίχωσης των γυναικών! Δεν γίνεται δηλαδή τη σήμερον ημέρα, να αποτριχώνονται οι άνδρες και να μένουν αξύριστες οι γυναίκες, βρε παιδί μου! Κάτι δεν κολλάει... Κάτι ενέχει μπόλικη σύγχυση και παραλογισμό. Ή κάτι, έχει μπόλικο κενό... (απλά δεν ξέρω αν είναι εκεί έξω στον κόσμο ή μέσα στο μυαλό μου το κενό, αδυνατώ να προσδιορίσω με ακρίβεια). Ο ποιητής Καβάφης όμως, το έχει πει καλύτερα:
Είν' η ψηχή μου εν τω μέσω της νυκτός,
συγκεχυμένη και παράλυτος...
Θα το κλείσω κάπου εδώ λοιπόν, το όλο θέμα, πιάνοντας μόνο μια ακόμα τελευταία οπτική του θέ(α)ματος περί φρυδιών και τριχών εν γένει (αλλά και τριχών εν γένι, εν μούσι, εν τριχωτού κεφαλής κλπ): σκεφτείτε ότι υπήρχαν εποχές και κοινωνίες, γνώριμες και όχι πολύ μακρινές προς εμάς τους Ελληνάρες, που δεν περνούσε καν από το μυαλό ανθρώπων με τεράστια φρύδια (είτε σε ορθοτοπική είτε σε ετεροτοπική θέση), να τα καλλωπίσουν, δηλαδή να τα κουρέψουν λίγο βρε παιδί μου πριν βγουν να μιλήσουν στον κόσμο! Το αξιακό τους σύστημα περί φυσικότητος και αρρενωπότητος δεν τους επέτρεπε να αγγίξουν -κυριολεκτικά όμως!- ούτε μια κεραία από τα φρύδια τους!
Φυσικά, αυτό εκτεινόταν από τον αρχηγό που κυβερνούσε ένα ολόκληρο έθνος,
μέχρι τις απλές λαϊκές γειτονιές όπου κυβερνούσαν οι ομορφονιές...
Αγαπητοί μου, υγιαίνετε και καλό μας ξημέρωμα!
Υ.Γ.: Να σημειωθεί ότι οι όροι "άνδρας" και "γυναίκα" που χρησιμοποιήθηκαν ανωτέρω, είναι απλά ενδεικτικοί για να θέσω τους προβληματισμούς μου, καθώς στηρίχτηκα στο παραδοσιακό μοντέλο διαχωρισμού των φύλων, μόνο και μόνο για να δώσω μεγαλύτερη έμφαση στην απόσταση των ατόμων που παλινδρομούν και στις παλινδρομικές τους κινήσεις. Είναι όπως είπα απλά ενδεικτικοί και στη θέση αυτών ο καθένας μας μπορεί να βάλει τον αληθινότερο προσδιορισμό φύλου που θεωρεί ότι τον εκπροσωπεί.
Τη σήμερον ημέρα έχει γιγαντωθεί εκείνο το κίνημα των ανήσυχων γονέων που με το παραμικρό τρέχουν στους ειδικούς για την υγεία των παιδιών τους. Σε μια υπεραγχώδη εποχή, που καταμετρά και υπεραναλύει τα πάντα, που δεν αφήνει τίποτα στην τύχη του (ή τουλάχιστον έτσι νομίζουμε), πολλοί από εμάς τους γονείς θεωρούμε (ή μας κάνουν να θεωρούμε) ότι όταν ξεφεύγει το παιδί μας από τον ορθό δρόμο, ορθό λόγο, ορθό συναίσθημα κλπ, πρέπει να πάμε στον ειδικό για να μας το... ισιώσει!
Θέλω να σταθώ ειδικά σε καταστάσεις που αφορούν την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών μας, όπως διάσπαση προσοχής, υπερκινητικότητα, Asperger's σύνδρομα κλπ. Τις περισσότερες δυτικές κοινωνίες απασχολούν σήμερα αυτές οι πιθανές "παρεκκλίσεις" της ψυχοσύνθεσης των μικρών παιδιών από τη νόρμα. Οι οδηγίες αντιμετώπισης τέτοιων καταστάσεων ποικίλλουν σε χώρο και χρόνο.
Αυτή η διαπίστωση μου δημιούργησε πρόσφατα εντελώς αβίαστα και τυχαία το εξής ερώτημα:
Σε τι διαφέρει η προσπάθεια να διορθώσουμε μια κατάσταση διάσπασης προσοχής των παιδιών μας ή παρέκκλισης της συμπεριφοράς τους από ένα υποτιθέμενο "μέσο όρο" ανεκτής συμπεριφοράς, από την προσπάθεια των παλαιότερων ανθρώπων να διορθώσουν μια ολόκληρη φυλή; Σε τι διαφέρει η προσπάθειά μας σήμερα να λειάνουμε τις ψυχικές διαφοροποιήσεις των νέων παιδιών από την προσπάθεια παλαιότερων επικίνδυνων και κατακριτέων ρευμάτων καθορισμού των εξωτερικών σωματικών χαρακτηριστικών της ανθρωπότητος; Πιο απλά: σε τι διαφέρει η σημερινή αναγκαιότητα εξομάλυνσης των κοινωνικών συμπεριφορών και ομαλής προσαρμογής των ατίθασων νέων σε μια ισορροπημένη πραγματικότητα, από τις παλαιότερες τάσεις ωραιοποίησης του σώματος και εξιδανίκευσης κάποιων φυσικών χαρακτηριστικών;
Αν το πρώτο έχει θετικό πρόσημο και πηγάζει από την αγωνία των σημερινών γονέων να αντιληφθούν νωρίς και εγκαίρως πιθανές "παθολογίες" του συναισθήματος και της ψυχής, τότε το βαφτίζω ευγονεϊκή, δηλαδή μια καλή και επικροτούμενη γονεϊκή παρέμβαση ή αλλιώς και απλούστερα: καλοί γονείς! Αν το δεύτερο έχει αρνητικό πρόσημο ιστορικά και πηγάζει από την αγωνία για επιβίωση των παλαιότερων καταδιωκόμενων και παρεκκλινόντων από έναν δοσμένο κανόνα φυσικής ομορφιάς, τότε αυτό έχει χαρακτηριστεί ως ευγονική.
Και οι δυο καταστάσεις όμως έχουν νομίζω κάτι κοινό: κάτι σκοτώνουν από την ανθρώπινη ύπαρξη. Κάτι εκκαθαρίζουν με σκοπό την προαγωγή ενός προτύπου. Κόβουν κάτι από τη μια, διορθώνουν κάτι από την άλλη, με σκοπό να συνταχθούν με ένα δεδομένο πρότυπο. Έχουν όμως και κάτι άλλο κοινό: και η σημερινή ευγονεϊκή αλλά και η παλαιότερη ευγονική, θεωρούν ότι έχουν δίκαιο και ότι αυτό που κάνουν είναι το "σωστό".
Ειλικρινά δεν ξέρω πλέον ποιο είναι το σωστό και ποιο το λάθος στην ανατροφή των παιδιών: τα αναγκάζουμε να υπακούσουν σε όρια και νόρμες και κανόνες, για να τα ωθήσουμε αργότερα μεγαλώνοντας να τα σπάσουν και να τα ξεπεράσουν αυτά τα όρια. Από την άλλη, αν αφήσεις ανεξέλεγκτα τα παιδιά και δεν τους βάλεις όρια υπάρχει τεράστιος κίνδυνος να μην αντιληφθούν (λόγω μωρίας και ανωριμότητας) ότι αυτή η κοινωνία λειτουργεί, ζει, αναπνέει και εξελίσσεται μόνο βασισμένη πάνω σε όρια και προϋποθέσεις. Για να το πω αλλιώς: είναι γνωστό ότι η πολύ ελευθερία βλάπτει (καθώς γίνεται πανεύκολα ασυδοσία), μα και η λίγη ελευθερία πνίγει (καθώς δεν αφήνει να ελευθερωθεί το πνεύμα και να μεγαλουργήσει). Είναι κάπως με την ακριβή απόσταση της Γης από τον Ήλιο, ώστε να αναπτυχθεί ζωή πάνω στον πλανήτη. Ούτε πιο κοντά (γιατί όλα πάνω στη Γη θα καούν από τη ζέστη), ούτε πιο μακριά (γιατί όλα πάνω στη Γη θα παγώσουν από το ψύχος).
Τη θέση της Γης όμως ως προς τον Ήλιο την καθόρισαν άλλες δυνάμεις. Τη θέση του νέου παιδιού (δηλαδή του νέου ανθρώπου) μέσα σε μια κοινωνία την καθορίζει ο ίδιος ο Άνθρωπος. Στην μέχρι τώρα ιστορία του έχει βασιστεί κατά κόρον σε μεθόδους ευγονικής και προτυποποίησης οδηγώντας σε τραγικότητες. Προσφάτως είπε να αλλάξει μεθοδολογία και να γίνει σούπερ ανεκτική και ανοιχτή σε κάθε τι διαφορετικό, οδηγώντας συχνά σε χυδαιότητες. Η ευγονεϊκή δεν ξέρω που στέκεται ακριβώς ανάμεσα σε αυτά τα φαινόμενα... Ίσως μέχρι να μεγαλώσουν τα παιδιά μου να μην έχει δοθεί ακόμα απάντηση σε αυτό το ερώτημα...
Είναι δικαίωση του λόγου. Του ήρεμου λόγου. Του ήρεμου διαλεκτικού λόγου. Που απλώνεται σαν δροσερό αεράκι. Που σε χαϊδεύει. Σε θωπεύει. Και τελικά σε μαγεύει.
Το συγκεκριμένο απόσπασμα που ακολουθεί ήταν ένα θέμα στις πανελλήνιες εξετάσεις πριν 2 ημέρες. Και είναι ενός καλού φίλου, του Ραϋμόνδου Αλβανού, ο οποίος μπορεί και αποκρυσταλλώνει μεγάλες έννοιες σε μεστό καθημερινό λόγο. Για αυτό είναι θαυμαστός, γιατί λέει μεγάλες αλήθειες με τον πιο απλό τρόπο, τον πιο πειστικό τρόπο.
Απολαύστε:
"Γιατί δεν αγαπάνε οι μαθητές την ιστορία; Οι απαντήσεις είναι γνωστές. Γιατί συνήθως πρέπει να τη μάθουν παπαγαλία, γιατί συνήθως μαθαίνουν για προσωπικότητες και όχι για την κοινωνία, γιατί μαθαίνουν κυρίως για την παλαιότερη ιστορία και όχι τη νεότερη. Ο σημαντικότερος όμως λόγος που η ιστορία είναι απωθητική για τους μαθητές, είναι ότι το σχολείο δεν καταφέρνει να συνδέσει τη ζωή των μαθητών με το παρελθόν. Δεν καταλαβαίνουν γιατί να πρέπει να τα μάθουν όλα αυτά. Όπως μου έλεγαν κάποιοι φοιτητές μου: «Γιατί, κύριε, να πρέπει να μαθαίνουμε ιστορία; Εμείς κοιτάμε μπροστά. Κοιτάμε στο μέλλον». Αυτό που δεν καταλάβαιναν οι φοιτητές μου και δεν καταλαβαίνουν όσοι δεν εκτιμούν την αξία της γνώσης του παρελθόντος, είναι ότι τελικά όλοι μας είμαστε προϊόντα της ιστορίας. Ό,τι έχουμε στο μυαλό μας έρχεται από τους προηγούμενους από εμάς. Ακόμη και οι λέξεις που χρησιμοποιώ για να γράψω αυτές τις γραμμές, δεν είναι δικές μου. Έρχονται από τους προηγούμενους από μένα. Και βέβαια το πιο σημαντικό δεν είναι οι λέξεις. Είναι οι πεποιθήσεις, οι αξίες, οι γνώσεις ακόμη και οι κανόνες. Εμείς αποφασίζουμε για τους κανόνες που ρυθμίζουν τη ζωή μας; Όχι βέβαια. Οι προηγούμενοι από εμάς αποφασίζουν. Εμείς γεννιόμαστε μέσα σε ένα πολιτισμό, σε ένα κοινωνικό περιβάλλον που όλα αυτά έχουν ήδη διαμορφωθεί. Είναι τόσο μεγάλο το βάρος του παρελθόντος πάνω στο παρόν, που ένας ιστορικός έχει ισχυριστεί κάτι που όταν το είχα πρωτοακούσει είχα εντυπωσιαστεί: «Οι νεκροί μάς κυβερνούν». Βαριά κουβέντα. Δεν συμφωνώ εντελώς όμως, καθώς και εμείς επιδρούμε στον τρόπο που εξελίσσεται η ιστορία και έχουμε ευθύνη απέναντι στις μελλοντικές γενιές ως μελλοντικοί νεκροί που αναπόφευκτα είμαστε όλοι μας. Αξίζει να μαθαίνουμε για αυτούς τους νεκρούς. Αξίζει να γνωρίζουμε τι έκαναν, πώς σκέφτονταν, πώς ζούσαν. Αξίζει γιατί αυτοί είναι που διαμόρφωσαν τον κόσμο που μας περιβάλλει. Η γνώση του παρελθόντος είναι απαραίτητη για την κατανόηση του παρόντος. Ή, για να το πούμε με άλλα λόγια, δεν μπορούμε να καταλάβουμε το σήμερα αν δεν ξέρουμε σε βάθος το χθες. Η ιστορία είναι μια πράξη αυτογνωσίας, μια πράξη γνώσης για τον συλλογικό μας εαυτό, απαραίτητη για να καταλάβουμε τον πολιτισμό μας. Δεν μαθαίνουμε ιστορία για χάρη των προηγουμένων. Όντως αυτοί έφυγαν και δεν έχει πια καμία σημασία για αυτούς. Μαθαίνουμε ιστορία για εμάς, για να μάθουμε από τα λάθη των προηγουμένων, να δούμε τι λειτούργησε καλύτερα για εκείνους και τι όχι. Μαθαίνουμε ιστορία για να καταλάβουμε ποιοι είμαστε και να σκεφτούμε πού θέλουμε να πάμε."
(απόσπασμα από τον πρόλογο του τελευταίου βιβλίου του Ραϋμονδου Αλβανού "Ο ελληνικός εμφύλιος. Μνήμες σε πόλεμο και σύγχρονες πολιτικές ταυτότητες", εκδ. Επίκεντρο, 2022)
Ο Ογκίστ Κόμτ (Auguste Comte) είναι αυτός που είπε "Οι νεκροί κυβερνούν τους ζωντανούς"
και ο Κωστής Παλαμάς είναι αυτός που στο ποίημά του "Το τραγούδι των προσφύγων" είπε "Πάντα οι νεκροί ας μας κυβερνούν".
Βλέπετε, πρόκειται για την ίδια θεματική και η ίδια κοσμοαντίληψη από μεγάλα μυαλά διαχρονικά. Η ίδια σύνδεση παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος.
Υ.Γ.: Αξίζει όμως ένα μπράβο και σε εκείνους που διάλεξαν αυτό το ανάγνωσμα ως θέμα για πανελλήνιες εξετάσεις. Κάτι τέτοια είναι που με κάνουν να πιστεύω ότι δεν έχει χαθεί ακόμα εντελώς αυτή η ψωροκώσταινα...
Κάθομαι σε μια
μαγευτική δημόσια βιβλιοθήκη μέσα σε ένα πανέμορφο πάρκο, κάπου στο κέντρο της
Μαδρίτης. Σίγουρα είναι η καλύτερη βιβλιοθήκη στην οποία έχω παρευρεθεί.
Κοιτάω έξω από το
τζάμι και βλέπω ένα ζευγάρι νέων ανθρώπων να περνούν από μπροστά. Μια νεαρά με μάγκικο ύφος και φίλτρο
από τσιγάρο στριφτό στην άκρη του στόματός της, μακρύ μαύρο τζιν παντελόνι, να
περπατά με βαρύ βηματισμό. Δίπλα της, αγκαζέ, ένας νεαρός, με χαλαρό ύφος, κοντό λευκό σορτσάκι, αποτριχωμένα πόδια, να περπατά με ανάλαφρο βηματισμό.
Σκέφτομαι πώς
έχουν αλλάξει οι εποχές μας συγκριτικά με παλαιότερα. Σίγουρα το θέμα του φύλου
και της σεξουαλικότητας έχει ξεφύγει από ταμπού και κοινωνικούς περιορισμούς, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που πλέον
ο καθένας μας είναι ό,τι δηλώσει σε αυτήν την κοινωνία. Υπάρχουν αυτοί που ξεκάθαρα
νιώθουν τι θέλουν από τη σεξουαλικότητά τους και υπάρχουν και αυτοί που
πειραματίζονται και δοκιμάζουν, με σκοπό να αυτοπροσδιοριστούν. Κατά τη φάση
αυτής της δοκιμασίας μπορεί να περάσουν στην απέναντι όχθη της σεξουαλικότητας και να υιοθετήσουν πρότυπα και συμπεριφορές που
παραδοσιακά θα λέγαμε ότι ανήκαν στο «αντίθετο» φύλο.
Υπάρχει μια έννοια
στη σύγχρονη μεθοδολογία των μεγάλων κλινικών μελετών που λέγεται "crossover strategy". Τι είναι αυτό; Αφού αρχικά οι εξεταζόμενοι χωριστούν σε δυο ομάδες Α και Β, αρχικά η Α λαμβάνει τη νέα θεραπεία, ενώ η Β λαμβάνει την παλαιότερη θεραπεία ή καθόλου θεραπεία. Ακολούθως, μετά από κάποιο διάστημα, η Α ομάδα λαμβάνει τη θεραπεία της Β ομάδος και αντιστοίχως η Β ομάδα λαμβάνει τη θεραπεία που ελάμβανε προηγουμένως η Α ομάδα, δηλαδή τη νέα θεραπεία. Αλλάζουν δηλαδή σκέλος οι εξεταζόμενοι.
Σχηματικά, μια crossover μελέτη είναι κάπως έτσι:
Τα πλεονεκτήματα πολλά. Ένα από αυτά είναι ότι τελικά όλοι οι εξεταζόμενοι θα δοκιμάσουν όλες τις δυνατές θεραπείες και αναλόγως θα ανταποκριθούν ή όχι σε αυτές, αφού ο καθένας με αυτή τη στρατηγική θα αποτελεί συγκριτικό control του εαυτού του, μειώνοντας έτσι τους συγχυτικούς παράγοντες που υπεισέρχονται όταν συγκρίνουμε δυο διαφορετικούς εξεταζόμενους. Αν έναν εξεταζόμενο από την ομάδα Α τον οφελεί τελικά η νέα θεραπεία, όταν είναι ακόμα στην ομάδα Α θα έχει όφελος, ενώ όταν αλλάξει και πάει στην ομάδα Β, το όφελος θα μειωθεί, καθώς πλέον θα παίρνει τη θεραπεία που φαίνεται να είναι κατώτερη της νέας φιλόδοξης θεραπείας. Έτσι, γίνεται ένα double check ότι η νέα θεραπεία είναι ανώτερη από την παραδοσιακή θεραπεία.
Για να ξαναγυρίσουμε στη σεξουαλικότητα των δυο νέων ανθρώπων που αντικρύζω έξω από την υπέροχη βιβλιοθήκη του κέντρου της Μαδρίτης και προσπαθώ να αντιληφθώ ποιο είναι το αγόρι και ποιο το κορίτσι: ο προσδιορισμός "αγόρι" ή "κορίτσι" δέχομαι ότι είναι πλέον μια κοινωνική πεπαλαιωμένη σύμβαση ή αλλιώς, μια κοινωνική κατασκευή ή μια κοινωνική παραδοχή. Υπάρχει το unisex στα ρούχα, το bisexual στις σχέσεις και πολλά άλλα προσδιοριστικά των νέων ισορροπιών που αναπτύσσονται καθημερινά μας και σπάνε τούς μέχρι τώρα διαχωρισμούς, σε μια προσπάθεια μάλλον, αποδοχής της διαφορετικότητας και φιλελευθερισμού των συνειδήσεων και των προτιμήσεων. Οκ, να το καταλάβω ότι πλέον ο καθένας μπορεί να κάνει, να λέει ή να φοράει ό,τι γουστάρει. Μπράβο μας για αυτού του βαθμού την ελευθερία και το εννοώ. Δεν καταλαβαίνω όμως, γιατί το "ιδιωτικό" να είναι πλέον τόσο απροκάλυπτα εμφανές και να επισκιάζει το "δημόσιο". Γιατί να πρέπει να μεταφέρουν όλοι την ιδιωτικότητά τους στο δημόσιο λόγο ή σε δημόσια θέα; Και για να καταλάβαιτε τι εννοώ, δεν αναφέρομαι μόνο στην εμφάνιση. Η σεξουαλικότητα που είναι τόσο διαχυτική σήμερα, περνά και μέσα από το facebook, το instagram με τα insta-stories, κλπ κλπ, όπου ο καθένας είτε έκλασε, είτε μύρισε, είτε ξύπνησε στραβά είτε κοιμήθηκε ομαλά ή ανώμαλα, πρέπει να το δηλώσει για να πάει καλά η μέρα του. Ακολούθως, έχει αναπτυχθεί ένας τεράστιος μηχανισμός που υποδέχεται αυτήν την πληροφορία (που ο οποιοσδήποτε έκανε tag ή Like ή comment), την αναμασά τσαπα-"τσούλικα" και πολλές φορές με δόλο και με fake-news ένδυμα, ώστε τελικά να τη διαδίδει εκκωφαντικά από άκρη σε άκρη του πλανήτη μας.
Το "ιδιωτικό" σήμερα έχει γίνει ο κανόνας και αυτό με το οποίο πλημ-"μυρίζει" ο δημόσιος βίος και ο δημόσιος λόγος. Το θεωρώ άλλη μια crossover study της κοινωνίας μας, καθώς το ιδιωτικό έχει γίνει πλέον το δημόσιο. Απλά δεν έχω ακόμα καταλάβει ποιος είναι ο πραγματικός σκοπός μιας τέτοιας συμπεριφοράς...; Ποιος ο σκοπός της υιοθέτησης μιας τέτοιας συμπεριφοράς; (για να μην μιλήσω για τις αντίστοιχες συμπεριφορές μιας τέτοιας υιοθέτησης, οι οποίες μας περικυκλώνουν συνεχώς καθημερινά... και επαναπροσδιορίζουν τις έννοιες "μητέρα" και "πατέρας", οπότε μπαίνουμε σε μια ακόμα crossover study της σημερινής κοινωνίας κατά την οποία θα έχει χαθεί η δυνατότητα να προσδιοριστεί ποιος είναι το παιδί και ποιος η μάνα...).
Υ.Γ.: Διαπιστώνω ότι στη σημερινή κοινωνία ήταν να μην σπάσουν τα καλούπια (δηλαδή τα στεγανά, τα όρια). Η εποχή μας πλέον σήμερα είναι όπως ένα αυγό που έχει πέσει και έχει σπάσει, οπότε βλέπεις στα πατώματα χυμένα ζουμιά, κρόκους και τσόφλια.. Δεν ξέρω αν αυτό το θέαμα λέγεται αυγό ή κάτι άλλο. Έτσι, συγκε-χυμένα είναι και τα πράγματα τριγύρω μας. Τελικά, το αυγό, χρειάζεται για να προσδιοριστεί, το τσόφλι του, το όριό του, καθώς είναι αυτό που το οριοθετεί από τον έξω κόσμο, το προσδιορίζει -και ναι, σωστά θα πουν κάποιοι, το περιορίζει. Αλλά, ταυτόχρονα το νοηματοδοτεί κιόλας. Απλά, όταν σπάμε τα καλούπια σε μια προσπάθεια εξωστρεφούς απελευθέρωσης, βλέπω γύρω μου συγκε-χυμένες καταστάσεις που αδυνατώ να νοηματοδοτήσω πλήρως... Any help??
Αναλογίζομαι το "μέγεθος" της πολιτικής πράξης που έλαβε χώρα στον τελικό της Eurovision πριν λίγες μέρες και διαπιστώνω για μια ακόμη φορά τη διαστρέβλωση, την επιπολαιότητα, τη φθήνια (ή καλύτερα τη φθίνια, καθώς όλο και περισσότερο φθίνει το πράμα...) και τελικά το βαθύ σκοτάδι που έχει η σημερινή κοινωνία κάτω από το εκτυφλωτικό φως των αστραφτερών ενδυμάτων των καλλιτεχνικών αστέρων!
Εξηγούμαι:
Όλοι βγάλανε την Ουκρανία και της δώσανε συμβολικά την πρώτη θέση ως δείγμα συμπαράστασης στον ανεξήγητο πόλεμο. Λες και το είχε ανάγκη η Ουκρανία. Περισσότερο το είχε ανάγκη η ίδια η Eurovision για να νιώθει ότι αποτελεί κομμάτι -ακόμα- της κοινωνίας. Είναι το ίδιο όμως όταν τσακώνονται τα δυο μου παιδιά για το ποιος θα βγει πρώτος σε οτιδήποτε ("δικό μου είναι", "όχι, δικό μου" κλπ, καταλαβαίνετε τώρα πόλεμος για όλα). Η μια λύση είναι να επιτρέψεις, ως γονέας-διαιτητής, να νικήσει και να βγει πρώτος αυτός που νομίζεις ότι αδικείται εκείνη τη στιγμή. Η άλλη λύση όμως είναι να μην επιτρέψεις κανείς να βγει νικητής, γιατί έτσι διαιωνίζεις μια ανταγωνιστική συμπεριφορά με νικητή και ηττημένο, αλλά να εξηγήσεις ότι σημασία δεν έχει η πρώτη θέση, αλλά η συζήτηση, η διαπραγμάτευση, η επικοινωνία ώστε να βρεθεί η μέση λύση. Σε μια συμπλοκή και οι δυο πλευρές είναι χαμένες, δεν χωρά η έννοια του νικητή σε μια συμπλοκή. Ξαναγυρίζουμε στους "πολιτικοποιημένους" λοιπόν ψηφοφόρους της Eurovision, που καταλαβαίνω ότι εκδήλωσαν το συναίσθημά τους. Και μπράβο τους. Ρωτώ όμως: τι έκαναν όλοι οι συμμετέχοντες απέναντι στον πόλεμο που καίει δίπλα μας; Ποιο τραγούδι είπε κάτι για αυτόν; Ποιο τραγούδι πήρε θέση; Ποιο μακιγιάζ χάλασε από δάκρυα στα μάτια;
Πάμε στο 1976 για παράδειγμα και τη συμμετοχή της Ελλάδας με τη Μαρίζα Κωχ στον τότε διαγωνισμό, που τραγουδούσε σθεναρά και ίσως με την απειλή ελεύθερου σκοπευτή απέναντί της, για την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο:
"Πανγαγιά μου, Παναγιά μου"
Στίχοι, Ερμηνεία: Μαρίζα Κωχ
Μουσική: Μιχάλης Φωτιάδης
Πέρα ότι είναι τραγουδάρα, πέρα ότι είναι στα ελληνικά, πέρα ότι είναι για ελληνικά προβλήματα, δείτε τι έγραφε ο Μάνος Χατζιδάκις:
"Διάβασα πολλές επικρίσεις εναντίον της Ραδιοφωνίας, για το ότι δεν εναρμονίστηκε με το επίπεδο της Eurovision και για το ότι δεν έγινε “δημοκρατικότερα” η επιλογή, ώστε “να πετύχουμε”. Πουθενά δε διάβασα τη μόνη, τη μία και τη σωστή άποψη. Ότι δε διαθέτουμε ηλίθιο τραγούδι και είμαστε μια χώρα που έχει τεράστια και αξιόλογη μουσική παράδοση. Λάβαμε μέρος, διότι έπρεπε να δηλώσουμε παρουσία. Διαλέξαμε ένα τραγούδι που μας ταιριάζει και δε μας έκαμε εκ των υστέρων να ντραπούμε. Αν πετυχαίναμε, ίσως να ντρεπόμουν, μια κι εγώ προσωπικά σαν υπεύθυνος, πρώτη φορά συνειδητοποίησα το επίπεδο του θορυβώδους αυτού διαγωνισμού"
Και καταμετρώ τώρα εγώ ο μικρός, ομοιότητες και διαφορές:
-Πόλεμος τότε, Πόλεμος και σήμερα.
- Θορυβώδης διοργάνωση και χαζοεφέ στον διαγωνισμό τότε, Θορυβώδης διοργάνωση και ούτε καν να αξίζει για έναν καφέ, στον διαγωνισμό, σήμερα.
- Ένας ομοφυλόφιλος και τότε (ο Μάνος Χατζιδάκις) σχετιζόταν με το τραγούδι και τον διαγωνισμό, ένας ομοφυλόφιλος σχετίζεται και σήμερα (ο Γιώργος Καπουτζίδης). Ο πρώτος δεν ενδιαφερόταν να το δηλώσει ότι είναι ομοφυλόφιλος και είμαστε όλοι περήφανοι για τον εαυτό του, ο δεύτερος δεν χάνει ευκαιρία να το δηλώσει (και καλά κάνει), αλλά για κάτι που είναι εκείνος περήφανος για τον εαυτό του, όχι εμείς.
-Θάρρος τότε, για να πεις κάτι πολιτικο σε έναν τέτοιον διαγωνισμό, Θράσος και κοροϊδία σήμερα για να μην πει κανείς τίποτα πολιτικό σε έναν τέτοιον διαγωνισμό και απλά να λέμε ένα σκέτο "σωστά έπρεπε να το πάρει η Ουκρανία".
- Με την απειλή πυροβόλου τραγουδούσαν κάποιοι τότε (να το θάροος), ήδη πυροβολημένοι οι πιο πολλοί που βγαίνουν και τραγουδούν σήμερα (να το θράσσος).
- Παναγιά μου, αναφωνούσαμε με αυτά που βλέπαμε τότε, Χριστέ και Παναγιά μου, αναφωνούμε με αυτά που βλέπουμε σήμερα.
Και κάτι ακόμα, έτσι για να το λήξουμε το θέμα:
Αν ήταν να μιλήσει η σημερινή τέχνη για την πολιτική, να πάρει θέση για τον πόλεμο, να αγκαλιάσει τη μετανάστευση και τον πόνο που δημιουργούν όλα τα τεράστια σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα, ας άκουγε πρώτα το γιγάντιο αυτό κομμάτι και μετά ας τολμούσε να αρθρώσει έστω και μια λέξη:
"Μιλώ για τα παιδιά μου"
Στίχοι: Γιώργος Σκούρτης
Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος
Ερμηνεία: Βίκυ Μοσχολιού
Και εκείνο το όνειρο της Μαρίνας... με έκανε να κλαίω σήμερα. Αυτό, αγαπητοί μου είναι η τέχνη: η μικρή Μαρίνα που της διέλυσαν τα παιδικά της χρόνια, που της πήραν τους γονείς, ονειρεύεται μόλις μεγαλώσει να γίνει γιατρίνα για να βοηθήσει τον κόσμο και τις παθογένειές του. Όχι σας παρακαλώ, δείτε το μεγαλειώδες της περιγραφής: το παιδάκι που ουσιαστικά οι μεγάλοι αυτού του κόσμο το σκοτώνουν εμμέσως, όταν μεγαλώσει, επιθυμεί να γιατρέψει όλους εκείνους που την πλήγωσαν... Πείτε μου λοιπόν, ποιος είναι ο μεγάλος και ποιος ο μικρός; Ποιος ο ώριμος και ποιος ο ανώριμος τούτου του κόσμου;
