Ημερολόγια Μοτοσικλέτας Νο2

26/02/2011

Βαθύ Σάμου

Ηρεμία. Σαββατιάτικος καφές. Αρχικά γκρίζο τοπίο, αλλά μετά λιακάδα. Εικόνα ξεφυτρωμένη από καλοκαίρι και η διάθεση άλλαξε προς το καλύτερο. Συντροφιά με ένα βιβλίο και μια ανάπηρη γάτα, που είχε χάσει -ένας θεός ξέρει πώς και γιατί- το ένα πισινό της ποδάρι, παρατηρούσα τους περαστικούς. Χωρίς να βιάζονται, άραγε δηλαδή χωρίς να παθιάζονται; Είπαμε όμως σαββατιάτικος καφές, τι ζητάς τώρα; Για πρώτη φορά ίσως στη ζωή μου, άραξα για καφέ... Αυτό που πολλοί, και ειδικά στη Μυτιλήνη, κάνουν καθημερινά και καθ'εκάστην, ώρες ατελείωτες! Μήπως να το κάνω πιο συχνά; Σαν να μ' άρεσε το αραλίκι!

Κάτι τέτοιες στιγμές αράγματος, όταν σου ζητά ετούτη η κοινωνία να υπακούσεις τους νόμους της,

εσύ λες: τι νόμοι και βλακείες, αφού πρώτοι απ' όλους δεν τους εφαρμόζουν αυτοί που τους φτιάχνουν, τι είμαι εγώ να τους υπακούσω φυλακισμένος τους;

Ρε άντε γεια, ρε... λες και τραβάς μια ρουφηξιά φραπεδιάς και η μέρα σου περνά φίνα και χωρίς άγχος, χωρίς ερωτηματικά, χωρίς conflcts και χωρίς να γηράσκεις πριν την ώρα σου...

Ο φίλος του φίλου του φίλου, καλά τα λέει ο Ν. Χρηστάκης στο «Συνδεδεμένοι», μας επηρεάζει. Λέγεται Νίκος και μας πάει συντροφιά με ένα πιτσιρικάκι του δημοτικού, τον Άγγελο και με τη δασκάλα του, την Πωλίνα, σε ένα πανέμορφο, σχεδόν παραμυθένιο, χωριό στο βουνό, τις Μανωλάτες και μας εξομολογείται τι τον έκανε να φύγει από τη βουή της Αθήνας και ενώ είχε σπουδάσει κάτι εντελώς άλλο, να καταλήξει να γίνει καθηγητής σε τούτα τα τρικυμιστά μέρη, διδάσκοντας σε αγρίμια του ΕΠΑΛ... Να σημειωθεί ότι στο χωριό εκεί ψηλά, ο τύπος που είχε την ταβέρνα όπου φάγαμε κάτι πεντανόστιμο και ήπιαμε ένα υπέροχο γλυκό κρασί, εντελώς συμπτωματικά είχε παρατήσει και αυτός την πρωτεύουσα και είχε έρθει σε τούτες τις ξερολιθιές να ανοίξει ταβέρνα… Σύμπτωση απλή; Κοινές ανησυχίες; Κοινές τάσεις φυγής; Η απάντηση θα μείνει Βαθυ-ά κρυμμένη στα βουνά της Σάμου. Όπως κρυμμένες θα μείνουν και οι προσπάθειες κάποιων εκπαιδευτικών-ακριτών, που παλεύουν για να εμπνεύσουν τα παιδιά του σήμερα, τους νέους του αύριο. Πώς το κάνουν; Με το να παραμένουν και οι ίδιοι παιδιά. Με το να παίζουν όπου σταθούν και όπου βρεθούν σαν παιδιά, δηλαδή με την ψυχή τους και με το να γελούν με την πρώτη ευκαιρία σαν παιδιά, δηλαδή πάλι με την ψυχή τους.


Στη συνέχεια το απίστευτο και όμως αληθινό: Οπερέτα στη Σάμο! Εν μέσω κακοκαιρίας, εν μέσω χειμώνος, εν μέσω αισθήματος απομόνωσης… Το αγαπημένο μου είδος θεατρικού δρώμενου, η οπερέτα, η ελληνική εκδοχή της οπερέτας, ήταν εκεί και με περίμενε, λες και ήθελε να μου κλείσει το μάτι περιπαιχτικά και να μου τρικυμιάσει της καρδιάς τα ύδατα… Μεταφορά στις αρχές του 20ού αιώνα, κάπου μεταξύ «Απάχηδων των Αθηνών», «Βαφτιστικού» και «Μικροβίου του έρωτα», και τα καρδιοχτύπια χόρευαν γύρω από μια άδεια αγκαλιά…

στιγμιότυπο από την παράσταση στο Δημαρχείο Βαθέος

"Η καρδιά μου πονεί για σας"
από τον "Βαφτιστικό"
του Θ. Σακελλαρίδη






"Νεράιδα του γιαλού"
Θ. Σακελλαρίδη
από το "Περουζέ"

Ώρα αποχαιρετισμού της παρέας και γυρισμού στην προσωρινή μου βάση. Ο δρόμος γεμάτος λακκούβες, γεμάτος στροφές, ανάμεσα σε δάση, με αέρα και κρύο, με σταγονίδια από την πρόσκρουση κυμάτων και βράχων που ορθώνονταν δίπλα μου, με γλιστερό οδόστρωμα, και κυρίως με πηχτό μαύρο κατασκόταδο, και η καρδιά αναζητούσε μια σταθερή βάση, μια θαλπωρή, ένα απάγκιο, ένα φως να φέξει σχεδόν μεσάνυχτα τον έρημο δρόμο. Φόβος ενός μικρού παιδιού, ή κούραση ενός μεγάλου πλέον παιδιού; Σίγουρα πάντως, όχι στοιχεία ταξιδευτή…

Χαμένος στο μέτρημα

"...Αν όμως επέλεγαν να μην αλληλεπιδράσουν; Αντί να επιχειρήσει κανείς να συνεργαστεί, αναλαμβάνοντας το ρίσκο της εξαπάτησης, θα μπορούσε να κοιτάξει τον εαυτό του. Με άλλα λόγια θα μπορούσε να διακόψει τις σχέσεις του με τους άλλους στο δίκτυο. [...] ονόμασε τα άτομα που υιοθετούν αυτή τη στρατηγική 'μονόχνοτους'. Χρησιμοποιώντας όμορφα μαθηματικά έδειξαν ότι σε έναν κόσμο γεμάτο μονόχνοτους είναι εύκολο να αναπτυχθεί η συνεργασία, διότι δεν υπάρχουν άτομα που θα εκμεταλλεύονταν όσους συνεργάσιμους πιθανόν να παρουσιάζονταν. Οι μονόχνοτοι φροντίζουν για τον εαυτό τους, ενώ οι συνεργάσιμοι σχηματίζουν δίκτυα μεταξύ τους. Οι συνεργάσιμοι σύντομα επικρατούν στον πληθυσμό, αφού πάντοτε τα καταφέρνουν καλύτερα από τους μονόχνοτους. Μόλις όμως ο κόσμος γεμίσει από συνεργάσιμους, είναι πολύ εύκολο να παρασιτήσουν οι τσαμπατζήδες, απολαμβάνοντας τους καρπούς της συνεργασίας χωρίς να συνεισφέρουν. Καθώς οι τσαμπατζήδες γίνονται ο κυρίαρχος τύπος στον πληθυσμό, δεν υπάρχουν πλέον άτομα τα οποία να μπορούν να εκμεταλλευτού. Τότε, κυριαρχούν και πάλι οι μονόχνοτοι -καθότι δεν θέλουν καμία σχέση με εκείνους τους απατεώνες. Εν ολίγοις, η συνεργασία αναδύεται επειδή μπορούμε να κάνουμε περισσότερα μαζί παρά χώρια. Ωστόσο, εξαιτίας του προβλήματος του παρασιτισμού -των τσαμπατζήδων-, η επιτυχία της συνεργασίας δεν είναι εγγυημένη."

"...Αυτό σημαίνει ότι η συνεργασία, ο αλτρουισμός, η τιμωρητική και η παρασιτική συμπεριφορά είναι γραμμένα στο DNA μας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα βιώματά μας έχουν μεγάλη επίδραση σε όλα αυτά τα χαρακτηριστικά, αλλά για πρώτη φορά βρήκαμε ενδείξεις ότι η ποικιλία σε αυτές τις κοινωνικές προτιμήσεις μπορεί, τουλάχιστον εν μέρει, να οφείλεται στη γενετική μας εξέλιξη."

"...Εν ολίγοις, ο ανθρώπινος εγκέφαλος φαίνεται να είναι κατασκευασμένος για τα κοινωνικά δίκτυα. Στο πέρασμα του χρόνου, η φυσική επιλογή ευνόησε τον μεγαλύτερο εγκέφαλο και τις περισσότερες νοητικές ικανότητες, ώστε ο άνθρωπος να μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός πιο πολύπλοκου κοινωνικού περιβάλλοντος. Όσοι ζουν μέσα στα κοινωνικά δίκτυα έρχονται αντιμέτωποι με μια σειρά νοητικών προκλήσεων, τις οποίες δεν χρειάζεται να αντιμετωπίσουν τα μοναχικά άτομα ή όσοι ζουν σε αποσυνδεδεμένες ομάδες. Αυτές οι προκλήσεις προκύπτουν από την ανάγκη κατανόησης των άλλων και της συνεργασίας μαζί τους, καθώς και της αλτρουιστικής, μερικές φορές, συμπεριφοράς για το συμφέρον της ομάδος."

"...Το 1651, ο Άγγλος φιλόσοφος Τόμας Χομπς διατύπωσε ένα νοητικό πείραμα στο οποίο περιέγραφε την αρχέτυπη κατάσταση της ανθρώπινης ύπαρξης. Στο σπουδαιότερο βιβλίο του, το Λεβιάθαν, υποστήριξε ότι η φυσική κατάσταση των ανθρώπων είναι το bellum omnium contra omnes (πόλεμος πάντων κατά πάντων).
Επικρατεί αναρχία. Ο Χομπς επεσήμανε ότι η ζωή του ανθρώπου είναι μοναχική, φτωχή, άσχημη, σκληρή και σύντομη. Η χρήση του όρου 'μοναχικός' υποδηλώνει ότι μια αποσυνδεδεμένη ζωή είναι γεμάτη βάσανα. Μπροστά σε αυτήν τη θλιβερή κατάσταση, λέει ο Xομπς, οι άνθρωποι θα επέλεγαν να συνάψουν ένα 'κοινωνικό συμβόλαιο' θυσιάζοντας ένα μέρος της ελευθερίας τους σε αντάλλαγμα την ασφάλειά τους. Σε μια πολιτισμένη κοινωνία, υποστήριξε, οι άνθρωποι θα δημιουργούσαν συνδέσεις μεταξύ τους. Οι συνδέσεις αυτές θα βοηθούσαν στον περιορισμό της βίας και θα αποτελούσαν πηγή παρηγορίας, ειρήνης και ευταξίας. Έτσι οι άνθρωποι θα έπαυαν να είναι μοναχικοί και θα γίνονταν συνεργάσιμοι. Έναν αιώνα αργότερα, ο Γάλλος φιλόσοφος, Ζαν Ζακ Ρουσσώ διατύπωσε παρόμοιες ιδέες. Στο έργο του "Το Κοινωνικό Συμβόλαιο" υποστήριξε ότι η φυσική κατάσταση της ανθρωπότητας ήταν πράγματι βάρβαρη, δίχως ηθικούς κανόνες ή νόμους και γεμάτη ανταγωνισμούς και αντιπαλότητες. Η επιθυμία για ασφάλεια από τις απειλές των άλλων ήταν αυτό που έσπρωξε τους ανθρώπους να ενωθούν και να ζήσουν συλλογικά."


Αυτά ήταν κάποια αποσπάσματα (χωρίς άδεια αναδημοσίευσης) από το βιβλίο "Συνδεδεμένοι" του Νίκου Χρηστάκη και του James Fowler, το οποίο διαπραγματεύεται τα κοινωνικά δίκτυα, τη δομή τους και τη λειτουργία τους, το πώς επηρεάζονται από τους ανθρώπους και το πώς οι άνθρωποι -στο σύνολό τους αλλά και ατομικά- από αυτά. Απολαυστικό βιβλίο -πολυδιαφημισμένο βέβαια, αλλά αξιόλογο- που μου επιβεβαίωσε ξανά την άποψή μου ότι το σύνολο είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών του.

Αναλογιστήκατε ποτέ με πόσους ανθρώπους συνδεόμαστε καθημερινά; Με άλλους βαθιά, με άλλους επιπόλαια, με άλλους χωρίς καν να το αντιλαμβανόμαστε... Και αυτά να αφορούν μόνο στο παρόν. Το παρελθόν; Το μέλλον; Δεν έχουν και αυτά το λόγο τους περί σύνδεσης με ανθρώπους; Το όνειρό μου ήταν από παλιά να μπορούσα να συγκεντρώσω όλους τους ανθρώπους που γνωρίζω και αισθάνομαι άνετα μαζί τους και να γλεντήσουμε μαζί για μια εβδομάδα αδιάκοπα... Πάντα όμως αμέσως μετά από αυτήν την σκέψη, χανόμουν στο μέτρημα και κατέληγα να μην προσκαλώ κανέναν. Μία φορά αποπειράθηκα να το κάνω αυτό, λίγο πριν φύγω για φαντάρος, σε εκείνον τον 9ο όροφο της εστίας του Πολυτεχνείου στην Αθήνα, και γαμήθηκε ο Δίας εκείνη την ημέρα, καθώς ήταν η πιο κρύα νύχτα, με τον περισσότερο αέρα, εκείνου του χειμώνα του 2008... Σαν κάτι να μην ήθελε να γίνει αυτή η σύναξις.

"Το μέτρημα"
Στίχοι: Γεράσιμος Ευαγγελάτος
Μουσική: Θέμις Καραμουρατίδης
Ερμηνεία: Νατάσσα Μποφίλιου

Αν-(τι!)-ρήσεις

Μιλώντας με έναν παλαίμαχο του είδους, που πολύ αγαπώ και σέβομαι, όσο και αν διαφωνώ μαζί του, μου είπε ότι η Ιατρική είναι μια πολύ δύσκολη και απαιτητική γκόμενα, που δεν σου αφήνει περιθώρια για άλλα τσιλιμπουρδίσματα και λοξοκοιτάγματα. Αφιερώνεσαι, πώς το λένε ρε παιδί μου;! Ο σοφός λαός μας το έχει καταγράψει αυτό στην γνωστή του ρήση: "όποιος θέλει τα πολλά χάνει και τα λίγα" .

Ίσως να έχει και δίκιο. Αλλά κάτι μέσα μου αντιδρά στο μοντέλο του "ολοκληρωτικά ιατρός" και ξερό ψωμί! Έχω μαγευτεί από τους πανεπιστήμονες της παλαιάς εποχής, από τους ανθρώπους που ξέρουν πολλά και προσπαθούν για ακόμη περισσότερα. Πώς τα κατάφεραν και έκαναν τόσα πολλά; Υπάρχουν κάτι τύποι λοιπόν που παραβιάζουν την πιο πάνω ρήση του λαού μας και γράφουν δικές τους ρήσεις...

Και λες, τελικά "πού θέλω να ανήκω", (βλέπετε αυτή η αν-ίκητη αν-άγκη του "αν-ήκειν", αν-άθεμά μας), ή ακόμα πιο σωστά "που μπορώ να ανήκω"; (αυτό το δεύτερο ερώτημα είναι που μου δημιουργεί κάτι ψιλοβραχυκυκλωματάκια στον επεξεργαστή μου...). Ο λαός μας, πάλι λέει: "δεν υπάρχει δεν μπορώ, μόνο δεν θέλω", άρα σε μια αν-άστροφη αν-άγνωση της ρήσης ταύτης θα καταλήγαμε σε αυτό το συμπέρασμα: "υπάρχει μόνο το θέλω και όχι το μπορώ".


Τι να πώ; Θυμάμαι την γιαγιά μου που μου έλεγε μια άλλη ρήση του λαού μας:

"Η αυγούλα θα το δείξει"

Σκέφτομαι μόνο το βράδυ που πρέπει να διαβώ, τους εφιάλτες που θα με ζώσουν, τα μονοπάτια που πρέπει να ανακαλύψω, για να φτάσω στην αυγούλα...

"Απόψε η νύχτα"
Στίχοι, Μουσική: Θοδωρής Παυλάκος
Ερμηνεία: Μίλτος Πασχαλίδης