Είναι μια νέα προσπάθεια συνάντησης των πνευμάτων κάτω από το φως του έναστρου βραδινού ουρανού, τις ώρες που βγαίνουν οι νεράιδες και τα παραμύθια φαίνονται αληθινά...
Ένας από τους πιο μεγάλους και ευδιάκριτους αστερισμούς του ανοιξιάτικου ουρανού. Μεσουρανεί τον Απρίλιο. Αν προεκτείνουμε την πλευρά δγ νότια, δηλαδή από το δ προς το γ της Μεγάλης Άρκτου, θα βρούμε έναν αστέρα αρκετά λαμπρό (1ου μεγέθους), που ονομάζεται Βασιλίσκος ή Regulus, και ο οποίος αποτελεί τον α αστέρα του αστερισμού του Λέοντα. Από τον Βασιλίσκο ξεκινά το φημισμένο «δρεπάνι» που είναι το κεφάλι του Λέοντα.
Ο Πτολεμαίος κατέτασσε εδώ 27 αστέρια, ο Argelander 76 και ο Heis 161.
Ο αστερισμός βρίσκεται ακριβώς πάνω στην εκλειπτική και μακριά από το γαλαξιακό μας επίπεδο, και είναι γνωστός κυρίως για τους διπλούς ή πολλαπλούς αστέρες. Ο πιο λαμπερός τριπλός αστέρας είναι ο α Λέοντος, ο Βασιλίσκος δηλαδή, που πρώτος ανέφερε ο Πτολεμαίος, και τελικά άλλαξε (πάλι ύστερα από εκβαρβαρισμό και εκλατινισμό) σε Regulus. Το όνομα όμως του Πτολεμαίου, προερχόταν προφανώς από τους Μεσοποταμίους, αφού εκεί ονομαζόταν «Σάρου», δηλαδή «Βασιλιάς», ενώ στην αρχαία Περσία ήταν ένας από τους τέσσερις βασιλικούς αστέρες, τους τέσσερις Φύλακες του Ουρανού. Για τους λαούς του Ευφράτη, ήταν ο «Γκουσμπαρα», δηλαδή «η Φλόγα» ή «η Κόκκινη Φλόγα του Σπιτιού της Ανατολής». Για άλλους λαούς (Ρωμαίους, Άγγλους) ήταν γνωστός ως «Cor Leonis», δηλαδή «η Καρδιά του Λέοντος», ενώ για τους περισσότερους λαούς είναι γνωστός ως «η λαβή του Δρεπανιού».
Η θέση του βρίσκεται πάνω ακριβώς στην εκλειπτική και έτσι αρκετές φορές κρύβεται από το διάβα των πλανητών. Ο Βασιλίσκος, είναι ένας μπλε αστέρας που συνοδεύεται από έναν κοκκινοπορτοκαλή αστέρα, καθώς και από έναν ακόμα ασθενέστερο ακόλουθο αστέρα 13ου μεγέθους. Ο β του Λέοντος, είναι ο Denebola, από το αραβικό όνομα για την Ουρά του Λιονταριού. Ο αστέρας αυτός, ονομαζόταν από τους προγόνους μας «Αλκαία» και ο Πτολεμαίος τον κατέτασσε ως 1ου μεγέθους αστέρα. Ο πιο εμφανής από τους διπλούς του αστέρες είναι ο γ που έχει το όνομα «Αλγεμπά» και αποτελείται από δυο πορτοκαλί γίγαντες αστέρες. Ο δ αστέρας που ακούει στο παράξενο όνομα «Zosma» (πιθανόν από εκβαρβαρισμό του πτολεμαϊκού ονόματος «οσφύς», ή από το «Ζώσμα», δηλαδή Ζώνη) είναι τριπλός, με έκαστο το αστέρι του να φανερώνεται σε αποχρώσεις του κίτρινου, του μπλε και του βιολετί, αντίστοιχα. Ο δ ήταν γνωστός σε όλους τους αρχαίους και μαζί με τον αστέρα θ του Λέοντος, αποτελούσαν τον «Κακάβ-Κούα», αστερισμό του θεού Κούα, ενώ στην Αίγυπτο αποτελούσαν την «Καρδιά του Σου».
Αξίζει να αναφερθεί επίσης ότι μέλος του αστερισμού είναι και ο ασθενής σε λαμπρότητα, κόκκινος νάνος αστέρας Wolf 359, ο οποίος είναι ο τρίτος πιο κοντινός σε εμάς αστέρας, σε απόσταση μόλις 7,5 ετών φωτός.
Ο Λέων, είναι σύμφωνα με τη μυθολογία, το Λιοντάρι της Νεμέας που σκοτώθηκε από τον Ηρακλή και κατέληξε στον Ουρανό. Ο Manilius όμως, επειδή το λιοντάρι είναι ο βασιλιάς των ζώων, το συνέδεε με το Δία, ενώ άλλοι το συνέδεαν με τον ήλιο, επειδή ο ήλιος είναι το σύμβολο της νίκης και της υπεροχής. Στη Βαβυλωνία υπάρχει παντού ως Λιοντάρι, πολλές φορές με φίδια ή με ταύρο, ενώ κάποιες άλλες, υπάρχει και ως Λιοντάρι με κέρατα ταύρου, ίσως συμβολίζοντας έτσι, την πάλη του φωτός, του ηλίου (που συμβολιζόταν με Λιοντάρι), με το σκοτάδι (που συμβολιζόταν με Ταύρο, ίσως τον Μαρδούκ). Πολλές φορές όμως, ενωνόταν το ένα με το άλλο, για να ορίσουν έτσι τη μέρα και τη νύχτα. Επιγραφές με αναφορές σε ήλιο και σε λιοντάρια υπάρχουν βέβαια, όχι μόνο στη Μεσοποταμία, αλλά σε μεγάλο αριθμό και στην Αίγυπτο. Εκεί, ανευρίσκονται σε τάφους φαραώ και σε πυραμίδες, περιγραφές και εικόνες κάποιων φαραώ με κεφάλια λιονταριών να κοιτούν προς το φως το οποίο προέρχεται από την Ανατολή. Τρανταχτό επίσης παράδειγμα, είναι η Σφίγγα, που είναι ένα μεγάλο λιοντάρι με κεφάλι κάποιου φαραώ.
Αξίζει όμως εδώ, να αναφέρουμε μια σπουδαία πληροφορία. Πριν 5.000 χρόνια, ο αστερισμός του Λέοντα, μεσουρανούσε ακριβώς το μεσοκαλόκαιρο, τότε στην μεγάλη κάψα του καλοκαιριού. Στους Αιγύπτιους, ο αστερισμός πήρε τη μορφή αυτή του λέοντος, γιατί όπως μας λέει ο Πλίνιος, τα λιοντάρια κατέβαιναν στο Νείλο για να ξεδιψάσουν και να βρουν δροσιά. Έτσι, συνδέθηκε σιγά σιγά με την ισχυρή ζέστη, θεωρώντας μάλιστα ότι δείχνει την αγριάδα του, όπως ακριβώς ο ήλιος δείχνει τη δύναμή του, εκείνη την περίοδο. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν, που οι αρχαίοι ιατροί έλεγαν ότι όταν ο ήλιος είναι στον αστερισμό του Λέοντος, το φάρμακο γίνεται φαρμάκι και ακόμη και το μπάνιο είναι επικίνδυνο! Μπορεί βέβαια να μην υπήρχε τότε, τρύπα του Όζοντος, αλλά υπήρχε ο ήλιος του Λέοντος. Πάντως, το μήνυμα ήταν το ίδιο: προφυλαχτείτε από την υπερβολική ακτινοβολία…
Όμως, έχει σχέση με τον αστερισμό του Λέοντα και η Πανσέληνος, αφού σύμφωνα με τον ιατρό Επαμενείδη (περίπου το 600 π.Χ.), το λιοντάρι της Νεμέας γεννήθηκε ύστερα από μεγάλο σεισμό που προκλήθηκε από τη θεά Σελήνη, και τοποθετήθηκε στη Γη και μάλιστα στην Αργολίδα. Κατά μια άλλη εκδοχή, η Σελήνη, ύστερα από εντολή της ζηλιάρας Ήρας, μάζεψε αφρό από τη θάλασσα μέσα σε ένα φέρετρο και το μετέτρεψε σε λιοντάρι το οποίο η Ίριδα έβαλε στον Αργολικό κάμπο για να τρομάζει τους ανθρώπους. Το λιοντάρι της Νεμέας το σκότωσε ο Ηρακλής ύστερα από πάλη 30 ημερών και το λιοντάρι ξαναγύρισε στον ουρανό. Όμως, 30 μέρες κάνει και ο ήλιος στον αστερισμό του Λέοντος, όσες και ο Ηρακλής για να το φονεύσει.
Τέλος, να αναφέρουμε ότι για τους χριστιανούς του μεσαίωνα, οι οποίοι επιχείρησαν να αποδώσουν στους αστερισμούς βιβλικές εικόνες και ονόματα, ο Λέων παριστούσε ένα από τα λιοντάρια που βρισκόταν στο λάκκο με το Δανιήλ.
"Oltemare"
Ludovico Einaudi
Υ.Γ.: Πληροφορίες αντλήθηκαν 1) από το βιβλίο του καθηγητή αστροφυσικής Χαρίτωνα Τομπουλίδη "Ουρανογραφία - Η Ιστορία των Αστερισμών" εκδ. Λιβάνη 1993, 2) από το διαδίκτυο, και 3) από ένα αφιέρωμα που είχε κάνει κάποτε η εφημερίδα "Καθημερινή".
Είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος αστερισμός του ουρανού μετά από αυτόν της Ύδρας, καθώς καταλαμβάνει περίπου το 3,14% της ουράνιας σφαίρας και μεσουρανεί το Μάιο. Είπαμε στο προηγούμενο μάθημα ότι αν προεκτείνουμε την ουρά της Μεγάλης Άρκτου κατά την τοξοειδή φορά της, σε απόσταση ίση όση η ουρά της, θα πέσουμε πάνω στον Αρκτούρο. Αν συνεχίσουμε από τον Αρκτούρο, κατά την ίδια τοξοειδή κατεύθυνση και σε απόσταση ίση όση η απόσταση της ουράς της Μεγάλης Άρκτου μέχρι τον Αρκτούρο, θα πέσουμε πάνω σε ένα άλλο αστέρι, τον Στάχυ ή Spica, που είναι ο α του αστερισμού της Παρθένου (Virgo).
Ο Στάχυς, μαζί με τον Αρκτούρο του Βοώτη και τον Δενέβολα του Λέοντα σχηματίζουν ένα τέλειο ισόπλευρο τρίγωνο πλευράς περίπου 35 μοιρών. Πάνω από την Παρθένο είναι η Κόμη της Βερενίκης και ο Βοώτης και κάτω από αυτήν κυριαρχεί ο ατελείωτος σε μήκος αστερισμός της Ύδρας. Ο μισός σχεδόν αστερισμός βρίσκεται στο βόρειο ημισφαίριο και ο πιο λαμπρός του αστέρας, ο Στάχυς, βρίσκεται στο νότιο, ενώ είναι πλέον ορατός ολόκληρος από τις αρχές Απριλίου και καθ’ όλη τη διάρκεια της άνοιξης.
Ο αστερισμός αυτός έχει 9 άστρια φωτεινότερα του 4ου μεγέθους. Επειδή όμως είναι μακριά από το γαλαξιακό μας επίπεδο δεν υπάρχουν ανοιχτά σμήνη ούτε πλανητικά νεφελώματα, παρά μόνο το σφαιρικό σμήνος NGC 5634, αλλά αντιθέτως υπάρχουν αρκετοί γαλαξίες που επιπροβάλλονται στον αστερισμό, και κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον των αστρονόμων, δημιουργώντας το γνωστό μεγάλο σμήνος γαλαξιών της Παρθένου. Είναι ένα σμήνος με μερικές χιλιάδες (τουλάχιστον 3 χιλιάδες) γαλαξίες κάθε λογής, χωρίς καμιά συγκεκριμένη κατανομή, κλασσική περίπτωση ανώμαλου σμήνους. Οι γαλαξίες αυτοί αποτελούν το 15% των ουρανίων σωμάτων που περιέχει ο περίφημος κατάλογος του Messier. Εδώ, εδρεύει ο πασίγνωστος ελλειπτικός γαλαξίας Μ87, με το πολύ μεγάλο του μέγεθος και το μεγάλο τζετ ακτινοβολίας και ύλης που πετάγεται από το κέντρο του, (το οποίο ίσως συνηγορεί την ύπαρξη μιας μαύρης τρύπας στο κέντρο του γαλαξία),
καθώς επίσης, και ο γαλαξίας Μ104, που είναι πασίγνωστος για τη μεσοαστρική σκόνη που κρύβει το γαλαξιακό του επίπεδο και τον κάνει να μοιάζει με σομπρέρο, εξ ου και το όνομά του «»Γαλαξίας Σομπρέρο» (Sombrero Galaxy).
Ο αστερισμός είναι επίσης γνωστός και σημαντικός γιατί εδώ καταγράφηκε για πρώτη φορά ένας κβάζαρ, ο 3C273, το οποίο αποτελεί το πιο απομακρυσμένο αντικείμενο από εμάς στο Σύμπαν και αποτελεί τον πρώτο πυρήνα σχηματισμού ενός γαλαξία. Τα φωτόνιά του, ταξιδεύουν περισσότερο από τρία δισεκατομμύρια χρόνια με την ταχύτητα του φωτός μέχρι να φτάσουν ως εμάς.
Ο αστερισμός της Παρθένου, κάθε άλλο παρά με παρθένο μοιάζει και αυτός είναι ο λόγος που φέρει ένα σωρό ονόματα ανά τις εποχές. Ο δομινικανός καλόγερος Vincent de Beauvais στα μέσα του 13ου αι. έβλεπε εδώ, τον «Καθρέφτη της Φύσης», κάτι που φαίνεται να επικρατούσε σε πολλούς λαούς για τα μετά Χριστόν χρόνια. Παλαιότερα όμως, μερικές χιλιετηρίδες προ Χριστού, επειδή ο αστερισμός μεσουρανούσε το καλοκαίρι, σε πολλούς λαούς της Μεσογείου και της Μεσοποταμίας, σχετιζόταν με τα στάχυα είτε στο μέστωμά τους, είτε στο θερισμό τους και για αυτό σε πολλές καταγραφές απεικονίζεται είτε ως γυναίκα με στάχυ στο χέρι ή στα χέρια, είτε απλώς ως ένα μεγάλο στάχυ.
Κάποιοι όμως, ισχυρίζονται ότι ο αστερισμός σχηματίστηκε στην Αίγυπτο κάπου 12.000 χρόνια πίσω και σχετίζεται με το θέρισμα των δημητριακών,. Όμως, κάτι τέτοιο είναι μάλλον αδύνατο, γιατί ο αστερισμός της Παρθένου δεν μεσουρανούσε τότε.
Με τα στάχυα σχετιζόταν όπως όλοι ξέρουμε, και η Δήμητρα, καθώς και η κόρη της η Περσεφόνη. Έτσι για πολλούς αρχαίους μας, η Παρθένος ήταν η Περσεφόνη που μεσουρανεί τον Αύγουστο ή το καλοκαίρι, τότε που τα στάχυα θεριεύουν, εξ ου και ο χαρακτηρισμός της Περσεφόνης ως «Κόρη» ή «Σταχυώδης Κόρη». Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία η Παρθένος παριστάνει την Περσεφόνη, η οποία καθώς μάζευε ανοιξιάτικα άνθη στους αγρούς την άρπαξε ο Πλούτωνας και την οδήγησε στον Άδη για να την κάνει γυναίκα του. Όταν η μητέρα της, η Δήμητρα, έμαθε από τη νύμφη Αρέθουσα την αρπαγή της κόρης της, ανέβηκε στον Όλυμπο και παρακάλεσε το Δία να μεσολαβήσει στον αδερφό του Πλούτωνα για την επιστροφή της Περσεφόνης. Ο Πλούτωνας δέχθηκε να παραμένει η Περσεφόνη στην επιφάνεια της Γης μαζί με τη μητέρα της κατά τη διάρκεια των ανοιξιάτικων μηνών και το άλλο μισό του έτους να βρίσκεται κοντά του στον Άδη, κάτω από τη Γη. Έτσι, ο μύθος σχετίζεται με τη γεωργία, καθώς η Περσεφόνη παριστάνει το σπόρο που το φθινόπωρο τίθεται κάτω από το χώμα για να βλαστήσει την άνοιξη και να καρποφορήσει το καλοκαίρι.
Για άλλους βέβαια, κυρίως Λατίνους συγγραφείς, η Παρθένος είναι η Ηριγόνη, από το ησιόδειο «Ηριγένεια», δηλαδή «αυτή που γεννήθηκε νωρίς», που μαρτυρεί εξάλλου την αρχαιότητα του αστερισμού. Την Ηριγόνη, αναφέρει και ο Βιργίλιος και ο Manilius και η ήταν η κόρη που κρεμάστηκε από το θρόνο της για το χαμό του πατέρα της Ικαρίου. Αυτή, λοιπόν έγινε ο αστερισμός της Παρθένου, ο Ίκαρος έγινε ο Βοώτης και το πιστό τους σκυλί Maira, έγινε ο Προκύων ή ο Σείριος.
Για τον Άρατο, αλλά και τον Ησίοδο, η Παρθένος, ήταν η «Δίκη» ή «Αστραία», κόρη της θεάς της Δικαιοσύνης Θέμιδος, που κρατά στα χέρια της όχι μόνο το στάχυ αλλά και το «Ζυγό» ο οποίος βρίσκεται δίπλα της στον ουρανό, για να δικάζει σωστά, και να δείχνει στους κατοίκους της Γης, περίλυπη, την αδικία που κυριαρχεί μεταξύ των ανθρώπων. Υπάρχουν όμως, μαρτυρίες για τον αστερισμό αυτό ακόμη πιο παλιές. Για μερικούς αιγυπτιολόγους, η Παρθένος ήταν η Ίσις, θεά με πολλά ονόματα που κρατούσε στα χέρια της το στάχυ. Μερικοί ακόμη συνέδεσαν και το πρόσωπο της Σφίγγας με τον αστερισμό αυτό, αφού το σώμα της Σφίγγας είναι σώμα λιονταριού και ο αστερισμός της Παρθένου είναι δίπλα στον αστερισμό του Λέοντα. Για τους Ινδούς ήταν η «Κάνια», η μητέρα του μεγάλου τους θεού Κρίσνα, και παρουσιαζόταν σαν θεά καθισμένη δίπλα από την πυρά.
Οι Κινέζοι πριν την επίδραση των Ελλήνων και την ονομασία «Παρθένος», είχαν εδώ τον «Σουν Βέι» που ήταν κάποιο πτηνό, για άλλους το ορτύκι, για άλλους ο φασιανός ή ο φοίνικας.
Οι Άραβες είχαν εδώ το μεγάλο τους αστερισμό του Λέοντα και ένα μέρος της Παρθένου ήταν το «σπίτι του σκύλου» που γάβγιζε στο λιοντάρι.
Για τους Αιγυπτίους ο Στάχυς ήταν ίσως ο «Λαουτάρης», που ήταν σπουδαίος όσο και για τους Έλληνες. Κατά το Μεσαίωνα εμφανίζεται ο αστερισμός ως η Παρθένος Μαρία που κρατά στην αγκαλιά της τον Ιησού, ή κατ’ άλλους τον Απόστολο Ιάκωβο. Τέλος, αξίζει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στο όνομα του αστέρα ι της Παρθένου, που είναι «Σύρμα», από το όνομα που έδωσε σε αυτό το αστέρι ο Πτολεμαίος, για να υπονοήσει όχι φυσικά οποιοδήποτε σύρμα, αλλά ένα είδος καρφίτσας που έφερε στη ρόμπα της ή στο φόρεμά της η Παρθένος.
Τα κεφάλια μέσα (ακόμα και ξυρισμένα να είναι δεν μας πειράζει καθόλου) και συνεχίζουμε με μια οπτασία! Με την Κόμη της Βερενίκης.
Κόμη της Βερενίκης
Η Κόμη της Βερενίκης, είναι μια ομάδα αμυδρών αστεριών, που φαίνονται σαν ένα νεφέλωμα. Βρίσκεται ανάμεσα στο Βοώτη, τους Θηρευτικούς Κύνες, το Λέοντα και την Παρθένο, χωρίς να διαφαίνεται αστέρι λαμπρότερο του 4ου μεγέθους, με γυμνό μάτι. Τον αστερισμό μπορούμε να τον βρούμε στην προέκταση της ευθείας που ενώνει τον Πολικό αστέρα με το άστρο ζ της Μεγάλης Άρκτου, και σε ίση περίπου απόσταση όσο αυτό το διάστημα που ορίζεται από αυτά τα δυο αστέρια.
Με ένα μικρό όμως τηλεσκόπιο, μπορούμε να δούμε τους υπέροχους διπλούς αστέρες 2, 24, 32 και 33 της Κόμης, καθώς και τον τριπλό αστέρα 35 της Κόμης. Συνολικά ο αστερισμός περιλαμβάνει 43 αμυδρά αστέρια. Εδώ όμως, θα συναντήσουμε το πολύ όμορφο σφαιρωτό σμήνος αστεριών Μ53 (NGC 5024), αλλά και το πολύ γνωστό σμήνος γαλαξιών (το Σμήνος της Κόμης), το οποίο αποτελείται από περισσότερους από 1.000 γαλαξίες!
Οι γαλαξίες του Σμήνους αυτού είναι πολύ ομαλά κατανεμημένοι, με τους μεγάλους ελλειπτικούς στο κέντρο και τους σπειροειδείς ομοιόμορφα κατανεμημένους στην περιφέρεια. Το Σμήνος είναι σε μια κατάσταση ανάπαυσης αφού έχει περάσει από όλα τα στάδια της εξέλιξης και η κινητική του ενέργεια έχει κατανεμηθεί ομοιόμορφα. Από άλλους γαλαξίες που υπάρχουν στον αστερισμό της Κόμης της Βερενίκης, άξιοι λόγου είναι ο NGC 4565, που θεωρείται ο ωραιότερος σπειροειδής του ουρανού,
και ο γαλαξίας Μ64 που ονομάζεται «Ο Μαυρομάτης» (Black Eye Galaxy).
Η ιστορία της Κόμης της Βερενίκης, όμως είναι τόσο περιπετειώδης και συνάμα όμορφη, όσο και η ιστορία της ανθρώπινης νόησης και νοηματοδότησης. Μύθος και Ιστορία πλέκονται τόσο σφιχτά μα και τόσο ωραία, όπως οι πλεξούδες μιας δεσποσύνης, το ξεδιάλεγμα των οποίων απαιτεί υπερπροσπάθεια (εξάλλου αυτό δεν ισχύει γενικά με ό,τι και αν αφορά αυτό το ξεδιάλεγμα, σχετικά με τις δεσποσύνες, όπως σκέψεις, ψυχισμός, διάθεση…;). Ας παρακολουθήσουμε όμως αυτή τη διαδρομή του πλεξίματος των πληροφοριών.
Ο Ερατοσθένης στα τέλη του 2ου αι. π.Χ. ανέφερε τον αστερισμό σαν Κόμη της Αριάδνης. Παράλληλα όμως, μιλώντας για τον αστερισμό του Λέοντα, ανέφερε και τους «αμόρφωτους» αστέρες που υπάρχουν εκεί, σαν «Πλόκαμος Βερενίκης Ευεργέτιδος», άγνωστο όμως για ποια Βερενίκη μιλούσε. Πολύ πιθανόν να αναφερόταν σε ιστορικό πρόσωπο, στη γυναίκα του Πτολεμαίου του Γ’ του Ευεργέτη. Αυτή η Βερενίκη, ήταν κόρη του Μάγα, δυνάστη της Κυρήνης, και της Απάμης, κόρης του βασιλιά της Συρίας Αντιόχου του Α’. Παντρεύτηκε μετά από πολλές περιπέτειες και διάφορους αρραβώνες (ίσως έτσι εξηγείται και η περιπέτεια της ονομασίας του αστερισμού…), με το διάδοχο του αιγυπτιακού θρόνου Πτολεμαίο τον Γ’ στα μέσα του 2ου π.Χ. αιώνα. Για την εν λόγω Βερενίκη, υπάρχει ένας θρύλος που τη συνδέει άμεσα με το σχηματισμό του αστερισμού στον ουρανό: ο άντρας της εξεστράτευσε στην Ασία (246-243 π.Χ.) και αυτή που ανησυχούσε πολύ για εκείνον, έταξε στην Αφροδίτη την ωραία της κόμη αν ο άντρας της γύριζε νικητής, κάτι που πραγματικά και έγινε, αφού πέρασαν όμως τρία ολόκληρα χρόνια αγωνίας για τη νεαρά βασίλισσα. Όταν λοιπόν, ο άντρας της γύρισε νικητής, η Βερενίκη έκοψε τα ωραία και πλούσια μαλλιά της και τα αφιέρωσε στο ναό της Ζαφυρίου Αφροδίτης στο Ζαφύριο. Το γεγονός αυτό συγκίνησε το λαό της Αλεξάνδρειας και ο αστρονόμος Κόνων ο Σάμιος, για να κολακεύσει το ζευγάρι και να διαιωνίσει την κόμη της βασίλισσας, ανάγγειλε ότι η κόμη αρπάχτηκε στον ουρανό και έγινε ο αστερισμός της Κόμης ή Πλοκάμου της Βερενίκης, για να την βλέπουν οι άνθρωποι, να επαινούν τη συζυγική αγάπη, τη θεοσέβειά της και τη συνέπεια του λόγου της. Η Βασίλισσα Βερενίκη, μάλιστα, τιμήθηκε και με κοπή νομίσματος στην Έφεσσο.
Ο Άρατος όμως, που έζησε την ίδια περίοδο, στα «Φαινόμενά» του περιγράφει άστρα που «το ένα μετά το άλλο περιστρέφονται αμόρφωτα και χωρίς όνομα», δηλαδή δε δίνει κανένα όνομα. Ο Καλλίμαχος, από την άλλη μεριά, επίσης σύγχρονος του Άρατου, αφιερώνει ποίημα στο «Βόστρυκο Βερενίκης», που δυστυχώς δεν διασώθηκε παρά ένα μικρό απόσπασμα,
αλλά διασώθηκε μια πολύ όμορφη περιγραφή της Κόμης της Βερενίκης από τον Κάτουλο, που μιμούνταν τον Καλλίμαχο.
Ο Πτολεμαίος, τον 2ο μ.Χ. αιώνα, ονομάζει ένα σύμπλεγμα αστέρων ως «Πλόκαμο», και το ίδιο έκανε και έναν αιώνα πιο μπροστά και ο Manilius, χωρίς όμως και αυτός να αναφέρει το όνομα της Βερενίκης. Κατά μια άλλη άποψη, το όνομα της Βερενίκης προέρχεται από το όνομα «Φερενίκη», δηλαδή αυτή που φέρει τη Νίκη, που έγινε αργότερα Βερενίκη από τους Μακεδόνες απογόνους της Αλεξάνδρειας. Πηγαίνοντας όμως, ακόμα πιο πίσω στο χρόνο, θα δούμε ότι συγκεκριμένα στην αρχαία Αίγυπτο, μιλούσαν για «Πολλούς αστέρες», ενώ οι Κινέζοι αναφέρονταν εδώ σε αστέρια που είχαν τα ονόματα βαθμοφόρων του στρατού, όπως στρατηγός, ανώτερος αξιωματικός κλπ. Οι Άραβες από την άλλη μεριά, μάλλον είχαν τοποθετήσει εδώ μια «Μικρή Λίμνη» («Αλ Χαούντ»), όπου η «Γαζέλα», ο δικός μας Λέων δηλαδή, δροσιζόταν, ή έναν «Σωρό καρπών, σιτηρών ή ξύλων» («Αλ Χουζμάτ»)! Οι μεταγενέστεροι Άραβες, καλούσαν τον αστερισμό «Αλ Χαλμπάχ», δηλαδή «Τραχεία Κόμη ή Θύσανο», της ουράς του Λέοντα. Βλέπουμε με λίγα λόγια, δηλαδή, ότι οι λαοί της Ασίας είχαν διαφορετικά ονόματα τον αστερισμό από το «Βερενίκη». Πηγαίνοντας τώρα μπροστά στο χρόνο, κάπου στο Μεσαίωνα, η Βερενίκη έγινε Βερονίκη αγία των καθολικών, που σκούπισε με ύφασμα το πρόσωπο του Χριστού κατά τη διαδρομή του στο Γολγοθά, και το πρόσωπό του αποτυπώθηκε στο πέπλο της. Αργότερα, ο Ιούλιος Σίλερ, διατύπωσε την άποψη ότι ο αστερισμός της Κόμης απεικόνιζε το φραγγέλιο του Χριστού. Στην «Αλμαγέστη» του 1515 ο αστερισμός αναφέρεται ως Trica, ο Μπάγιερ όμως μετέτρεψε το όνομα σε Tricas, πιθανόν από την ελληνική λέξη «Τρίχες». Κατά καιρούς ο αστερισμός ονομαζόταν και Περούκα ή Θάμνος της Βερενίκης, ενώ ο Μπάγιερ την αναφέρει και με το όνομα Rosa, δηλαδή Ρόδο ή Στεφάνι από ρόδα. Ο ίδιος ο Μπάγιερ, απεικονίζει τον αστερισμό ως δεμάτι από στάχυα. Στην ουράνια σφαίρα της Δρέσδης, απεικονίζεται ως στεφάνι από κισσό που κρατάει στα χέρια της η Παρθένος, ενώ σε άλλες παραστάσεις ως κηρύκειο του Ερμή. Οι περιπέτειες των πλοκαμιών-αστεριών της Βερενίκης, όμως, συνεχίζονται στο χρόνο, με παρεξηγήσεις μεταφράσεων από τα λατινικά και με λαθεμένες θέσεις του Λατίνου Πλίνιου ως προς τα άστρα. Αυτός, στο βιβλίο του “Historia Naturalis”, κάνει μια λαθεμένη τοποθέτηση ως προς τον αστερισμό και γράφει: «…στην Ιταλία δεν μπορούμε να δούμε ούτε τον Κάνωβο ούτε την Κόμη της Βερενίκης». Οι Ολλανδοί όμως, ως καλύτεροι παρατηρητές των ουρανών, καθότι θαλασσοπόροι, γνωρίζοντας ότι η Κόμη της Βερενίκης είναι ορατή στην Ιταλία (μεσουρανεί σε αυτούς όπως και στην Ελλάδα, τώρα τον Απρίλιο), μετέφρασαν το κείμενα λάθος, λέγοντας ότι «…στην Ιταλία δεν μπορούμε να δούμε τον Κάνωβο, που λέγεται αλλιώς Κόμη της Βερενίκης». Έτσι, ένας άλλος αστερισμός του Νότου σχηματίστηκε με το ίδιο όνομα και πέρασε, πάλι λαθεμένα, σε πολλά κείμενα και τη συνείδηση πολλών άλλων ερευνητών. Όλες αυτές οι παρεξηγήσεις όμως και τα λάθη, καθώς και οι περιπέτειες του αστερισμού, διαλύθηκαν μετά το 1602, όταν ο μεγάλος επιστημονικός παρατηρητής Tycho Brahe, τον κατέγραψε σαν ξεχωριστό αστερισμό και τον τοποθέτησε εκεί που βρίσκεται έως σήμερα. Και όλα αυτά, για έναν αμυδρό αστερισμό το ουρανού… Φανταστείτε λοιπόν, τι ιστορία, τι περιπέτεια, τι διασκευή, τι τροποποίηση και τη παραπλάνηση μπορεί να κρύβουν άλλοι πιο λαμπεροί και πιο πλούσιοι αστερισμοί του ουράνιου θόλου. Όμως, δεν πρόκειται απλώς για έναν αμυδρό αστερισμό. Πρόκειται για την Κόμη μιας Γυναίκας. Και όπως όλα με τις γυναίκες, έτσι και η Κόμη της, δεν είναι ποτέ ξεκάθαρη. Αλλάζει συνεχώς. Εξάλλου, Γυναίκα σημαίνει Αλλαγή, ή πιο σωστά… Άλλη-Γη, άλλος κόσμος και άλλο Σύμπαν. (Πώς το είπε εξάλλου ο αμερικανός συγγραφέας Oliver Herford; «Το μυαλό της Γυναίκας είναι πιο καθαρό από του άντρα. Το αλλάζει πιο συχνά…»). Πώς να μπορέσει συνεπώς, ο απλώς και ταπεινός παρατηρητής, να διεισδύσει ανάμεσα στο τόσο φως μιας Γυναίκας; Πώς να ξεμπερδέψει (από) τα πλοκάμια της και τους βόστρυχές της; Πώς να διαφανεί ξεκάθαρα η τόση αβεβαιότητα της ψυχής μιας Γυναίκας; Πώς να βάλουμε όρια στο χώρο που καταλαμβάνει (αλλά και καταλαβαίνει) η προσωπικότητα μιας Γυναίκας; Και πώς να οριοθετηθεί το αχανές της διεισδυτικότητάς της…; Αυτή, ήταν λοιπόν η Κόμη της Κυρα-Βερενίκης… Η Κόμη, που αναζητά μανιωδώς έναν Κόμη, κάπου εκεί ψηλά στους ουρανούς, για να φωλιάσει στην αγκαλιά του και να δεχτεί τα τρυφερά του χάδια για πάντα, μπλέκοντας τα δάχτυλά του στις πλούσιες πλεξούδες της…
(φωτό από μια κυρά Γιαννιώτισσα, που κρυμμένη σε κάστρο, καμαρώνει την κόμη της)
"In un'altra vita"
Ludovico Einaudi
Υ.Γ.: Η πρώτη μου γνωριμία με την Κόμη της Βερενίκης ήταν το ομώνυμο βιβλίο του Γιώργου Γραμματικάκη, που μικρός σαν ήμουν με είχε εμπνεύσει. Ακολούθησε, με αφορμή αυτό το βιβλίο, μια Αναζήτηση της ίδιας της κατόχου της Κόμης, της ίδιας της Βερενίκης. Αυτή η αναζήτηση μου έμαθε, ότι όσο ψάχνει κανείς, τόσο χάνεται σε σκοτεινά μονοπάτια του νου, και τόσο βυθίζεται σε σκότος ολοφώτεινο...
Παρατείνουμε το 2ο διάλειμμα για να βυθιστούμε λίγο στα γαλάζια χρώματα του πλανήτη μας, αυτά που μας μιλούν όπου σταθούμε και όπου βρεθούμε...
Είναι φορές, που δεν μπορείς να ανταποκριθείς στις απαιτήσεις. Τότε έχεις τρεις επιλογές.
Ή συνεχίζεις μόνος μαχόμενος.
Ή απλώνεις το χέρι, αλλά όχι παρακαλετά, μα εμπιστευτικά, κοιτώντας τον άλλον βαθιά μέσα στα μάτια, υπόσχοντάς του ότι πάση θυσία, θα του γυρίσεις τα δανεικά, έχοντας όμως πριν από όλα και πάνω από όλα, υποσχεθεί στον εαυτό σου, σκληρή και έντιμη δουλειά. Γιατί μόνο έτσι μπορείς να γυρίσεις τα δανεικά, με σκληρή δουλειά και όχι με άλλα και με άλλα και με ακόμα περισσότερα, δανεικά...
Ή πάλι απλώνεις το χέρι, μα αυτή τη φορά, ζητιανευτικά και παρακαλετά, έτοιμος για να δεχτείς κάθε όρο συνδιαλλαγής.
Στην πρώτη επιλογή, υφίστασαι τη διάβρωση των καιρών στο σώμα σου και τη φθορά της λιλιπούτειας ύπαρξής σου. Όμως, θαρραλέος σαν από πρώτα, συνεχίζεις, σκαρφαλώνεις στα ύψη, σε βράχια και σε γκρεμίλες. Ακόμα και αν σου σπάσουν τα ποδάρια από τις συνεχείς τις πτώσεις, εσύ θα προχωρήσεις, έρποντας μα όχι ισοπεδώνοντας την προσωπικότητά σου. Αντιθέτως. Εξυψώνοντάς την.
Στη δεύτερη επιλογή, υφίστασαι τη διάβρωση των αντοχών στο κουφαριασμένο από την κούραση πτώμα σου και την ντροπή της αδικημένης φύσης σου. Νοιώθεις όμως, ότι απευθύνεσαι σε γίγαντες, που έντιμα θέλουν να σε βοηθήσουν.
Στην τρίτη επιλογή, υφίστασαι τη διάβρωση των θεσμών στο πνεύμα σου και τη δολιοφθορά στην καρδιά των ονείρων σου. Αυτοί, οι δανειστές σου, στέκονται παγερά αδιάφοροι στην ελεημοσύνη που ζητάς, σχεδόν ακούνητοι, ασυγκίνητοι στον δικό σου ξεπεσμό. Και εσύ, χάνεις και την ύπαρξή σου, μα κυρίως, και την τιμή της ύπαρξής σου. Και ζαλισμένος, σχεδόν αποτελειωμένος, ξεχνάς ακόμα να μαζέψεις και το διακονιάρικο κουλό σου, που είχες απλωμένο για ένα ξεροκόμματο...
Ποια επιλογή θεωρείτε ότι έχει κάνει η χώρα μας;
(πρόσφατη φωτό από περίπατό μου στα γαλάζια χρώματα του πλανήτη μας)
Υ.Γ.: Και επειδή δεν είναι καλό να μένουμε με τις απορίες, ιδού ποια είναι η επιλογή που έχει κάνει από πολύ παλιά, και συνεχώς θα κάνει η χώρα μας, αποτυπωμένη από δυο μεγάλους δημιουργούς της:
α) Παλαμάς: Δεν έχεις, Όλυμπε, θεούς, μηδέ λεβέντες η Όσσα, ραγιάδες έχεις, μάννα γη, σκυφτούς για το χαράτσι, κούφιοι και οκνοί καταφρονούν τη θεία τραχιά σου γλώσσα, των Ευρωπαίων περίγελα και των αρχαίων παλιάτσοι… (Ποίημα "Γύριζε" από τη συλλογή "Η Πολιτεία και η Μοναξιά") β) Μαρκόπουλος Γιάννης:
Είναι χρεία όμως κάπου εδώ, να κάνουμε το δεύτερό μας διάλλειμα. Διότι, συγκλονιστικά φαινόμενα συμβαίνουν επί της Γης...
Δεν χρειάζεται αλλαγή ανθρώπων. Τουλάχιστον δεν φτάνει μόνο αυτή. Χρειάζεται αλλαγή λογικής και οπτικής. Διότι, είναι η λογική και οι σκέψεις που θα επιφέρει αλλαγή και στους ανθρώπους. Πρώτα σκεφτόμαστε και μετά πράττουμε. Δεν γίνεται να συμπεριφερθούμε χωρίς να δημιουργηθεί μια εκφόρτιση στον φλοιό του εγκεφάλου μας. Κάποιες φορές βέβαια πράττουμε χωρίς να σκεφτόμαστε, αυθόρμητα και σχεδόν αντανακλαστικά, αφήνοντας έτσι να εκφραστούν τα πρωιμότερα στοιχεία του νευρικού μας συστήματος, κατωφερέστερα του φλοιού, εδραζόμενα κάπου στον μέσο και οπίσθιο εγκέφαλο… Αφήστε που μάλιστα κάτι τέτοιο συνιστάται και από τους σημερινούς ψυχολόγους, ως αντιστάθμισμα της υπερλογικοποίησης στην εποχή μας: «εκφραστείτε ελεύθερα!» φωνάζουν. Άρα; Πού καταλήγουμε; Η λογική κατευθύνει τους ανθρώπους ή οι άνθρωποι κατευθύνουν τη λογική και τις σκέψεις τους; Διατυπώνοντας αλλιώς, θα αναρωτιόμασταν: «από πού θα επέλθει η οποιαδήποτε αλλαγή του ανθρώπου; Εκ των ένδων, από τις ίδιες τις σκέψεις μας, ή από έξω, από τα ερεθίσματα που αντιλαμβανόμαστε ως άνθρωποι και εν συνεχεία τα επεξεργαζόμαστε δια του εργαλείου της λογικής; Οι άνθρωποι μέσα από τις εμπειρίες μας θα αντιληφθούμε τα λάθη μας και θα αλλάξουμε ρότα (οπότε αποκτά έτσι έννοια η κάθε προσπάθεια παιδείας, δικαιοσύνης και νουθέτησης) ή θα αντιληφθούμε μόνο αυτά που ο ίδιος ο εγκέφαλός μας παράγει ως σκέψεις, εν πολλοίς υποσυνείδητες, και μένει σε εμάς μόνο η διαχείρισή τους, κοινώς η κατηγοριοποίησή τους και η τακτοποίησή τους; Και για να το θέσω απλούστερα: αυτά που κατορθώνουν και φτάνουν στο επίπεδο του συνειδητού, από πού προέρχονται; Έξω από το συνειδητό (από το περιβάλλον) ή κάτω από το συνειδητό (δηλαδή το υποσυνείδητο); Είναι κάτι πέρα από εμάς που μας παρακινεί ή κάτι μέσα μας, έχοντας άρρηκτη σχέση με την κατασκευαστική γονιδιακή αρχιτεκτονική μας; Και τελικά, αξίζει να παλεύεις να αλλάξεις το περιβάλλον σου, ή αυτό θα αλλάξει τόσο όσο τα μέλη του είναι προδιατεθειμένα και δυνάμενα να αλλάξουν; Είναι ένα αναπάντητο και αιώνιο ερώτημα, ομολογώ, και η απάντηση καθαρά διαισθητική. Και εδώ, είναι το ακόμα δυσκολότερο: αν επαφίεται η απάντηση στο τι (δι)αισθάνεται έκαστος από εμάς, τότε το τελειότερο σύστημα επεξεργασίας των πάντων, δηλαδή ο εγκέφαλός μας, αναδεικνύεται ως το πιο προβληματικό και το πιο ετερογενές σύστημα επεξεργασίας… που δεν μπορεί παρά να βγάζει τόσες απαντήσεις, όσα και τα εισερχόμενα σήματα. Αρκούμαι στην (ψυχολογική) διαπίστωση ότι αν πιστέψεις πως μπορείς να αλλάξει το περιβάλλον σου, αποκτάς ένα σημαντικό νόημα στη ζωή σου (ασχέτως με το αν σου διαλύει την ψυχολογία ενίοτε, κάτι που αφήνει να διαφανεί ξανά το οξύμωρο της υπόθεσης: αυτό που σε αναγεννά, αυτό σε χαντακώνει…). Ειδάλλως, αρκείσαι να θεωρείς ότι όλα -ή τουλάχιστον τα περισσότερα- σε διατάζουν να τα ακολουθείς μοιρολατρικά. Ίσως με ένα παράδειγμα καταλάβετε τι εννοώ. Στο ποίημα του Γ. Σεφέρη «Άρνηση», υπάρχει μια παύση πριν τη λέξη «λάθος» στο στίχο «πήραμε τη ζωή μας· λάθος!». Όμως, μέσα από τη μουσική του Θεοδωράκη, έφτασε να γίνει σύμβολο μελαγχολικής και ανακουφιστικής αυτοεξομολόγησης ο ενιαίος στίχος «πήραμε τη ζωή μας λάθος»... Τι θέλω να πω με το παράδειγμα αυτό. Η ερμηνεία του κάθε πράγματος ποικίλλει. Δεν υπάρχει αντικειμενική αλήθεια. Ή και αν υπάρχει δεν θα τη βρούμε ποτέ. Μπορούμε όμως να χτίσουμε εκείνες τις γέφυρες επικοινωνίας που (θεωρούμε ότι) θα μας πάνε ένα βήμα πιο κοντά σε αυτό που (θεωρούμε ότι) ονομάζεται αλήθεια. Έτσι, άλλος χτίζει προς τα έξω γέφυρες, σε μια υπερπροσπάθεια αναζήτησης συνοδοιπόρου και άλλος χτίζει προς τα έσω γέφυρες, σε μια υπερπροσπάθεια αυτοαντίληψης του εσώτερου, του εγωτικού του χώρου… Τελικά, δεν κάνουμε τίποτε άλλο από το να παίζουμε, λιγότερο ή περισσότερο βασανιστικά με τους εαυτούς μας. Δεν νομίζω λοιπόν, ότι είναι μόνο θέμα αλλαγής ανθρώπων, ούτε και μόνο θέμα αλλαγής λογικής. Νομίζω, ότι είναι πρωτίστως θέμα πίστης και συνέπειας σε μια προσπάθεια αξιοσύνης. Αυτό μένει. Αυτό μετράει. Αυτό τελικά, πονάει.
"Al Di Là Del Vetro"
Ludovico Einaudi
Υ.Γ.: Τώρα πώς τυχαίνει αυτή η ανάρτηση να είναι η 902 σε αυτό το blog και πώς τυχαίνει το τηλέφωνό μου να λήγει σε 902 είναι θέμα άλλων αναρτήσεων...
Δίπλα στον Βουκόλο-Κυνηγό, κύριο Βοώτη, θα βρούμε ένα ζεύγος αστεριών που ορίζουν την περιοχή του αστερισμού των Θηρευτικών Κυνών.
Είναι ένας μικρός αστερισμός, που δεν υπήρχε καταγεγραμμένος στην αρχαιότητα, καθώς ο Πτολεμαίος ταξινομούσε τους αστέρες του στη Μεγάλη Άρκτο. Ονομάστηκε έτσι από τον Ιωάννη Εβέλιο (Hevelius) στην «Ουρανογραφία» του το 1690 μΧ και αντιπροσωπεύει τα δυο σκυλιά του Βοώτη, που ονομάζονται Αστερίων και Χαρά (τα οποία αντιστοιχούν στα αστέρια α και β Θηρευτικών Κυνών), που κυνηγούν την εντυπωσιακή Μεγάλη Άρκτο. Είναι αμφιφανής στην Ελλάδα και μεσουρανεί το Μάιο και το καλοκαίρι.
Ο Γερμανός Bartschius το 17ο αι. μΧ είχε σχηματίσει εδώ τον Ιορδάνη ποταμό, κάτι που όμως δεν επικράτησε και ξεχάστηκε. Οι Κινέζοι ονόμαζαν τρία αστέρια στο κεφάλι του Αστερίονος ως «Σαν Κουνγκ», δηλαδή «Οι τρεις τιμητικοί φρουροί του φυσικού κληρονόμου», ενώ ο Ουλούγκ Μπέης ονόμαζε τον αστέρα α ως «Αλ Καμπδ αλ Άσαντ», δηλαδή «Το Συκώτι του Λιονταριού»…
Ας σταθούμε όμως στα αστέρια του αστερισμού:
• το πιο λαμπρό του αστέρι, ο α Θηρευτικών Κυνών, ονομάζεται «Cor Caroli» δηλαδή «Καρδιά του Καρόλου». Το όνομά του το πήρε από τον περίφημο Άγγλο αστρονόμο Έντμουντ Χάλεϊ στα 1660 μΧ προς τιμήν του κραταιού Βασιλιά Καρόλου του Β’ (Charles II) της Βρετανίας που -λέγεται ότι- τον προϋπάντησε ο αστέρας με τη λάμψη του όταν επέστρεψε στο Λονδίνο την 29η Μαΐου 1660.
Είναι το αστέρι που αντιστοιχεί στον Αστερίωνα. Βρίσκεται σε απόσταση περίπου 110 έτη φωτός από εμάς, είναι μεταβλητός αστέρας με περίοδο περίπου κάθε 3 έτη, ενώ επί πλέον είναι διπλό αστέρι, με γαλάζιο τον ένα αστέρα και λευκοκίτρινο τον άλλον. Αποτελεί πρότυπο αστέρα της ομάδας των «μαγνητικών μεταβλητών» γιατί η μεταβολή τους οφείλεται σε αλλαγές του μαγνητικού πεδίου. • ο δεύτερος λαμπρότερος αστέρας, ο β Θηρευτικών Κυνών, είναι το δεύτερο σκυλάκι, η Χαρά. • ο αστέρας Y Θηρευτικών Κυνών, ονομάσθηκε από τον Ιησουίτη Pietro Angelo Secchi «La Superba» δηλαδή «Η Υπέροχη», εξαιτίας των λαμπρών κόκκινων ακτίνων του και είναι ένας από τους λαμπρότερους αστέρες άνθρακα στο γήινο ουρανό. Να σημειωθεί ότι το Υ Θηρευτικών Κυνών είναι και αυτό μεταβλητό αστέρι.
Όντας σε μια κατεύθυνση έξω από το γαλαξιακό επίπεδο, ο αστερισμός είναι πλούσιος σε μακρινούς γαλαξίες και αστρικά σμήνη:
-Κάπου στη μέση της ευθείας που ενώνει τον α Θηρευτικών Κυνών και τον Αρκτούρο του Βοώτη, υπάρχει το όμορφο σφαιρωτό σμήνος Μ3, ένα πολύ συμμετρικό σμήνος, με μισό περίπου εκατομμύρια άστρα.
-Εδώ υπάρχει επίσης και ο πασίγνωστος «Γαλαξίας της Δίνης» ή αλλιώς «Whirlpool Galaxy» όπως λέγεται ή Μ51 ή NGC 5194 όπως καταγράφεται στους καταλόγους. Είναι ένας πολύ όμορφος σφαιρωτός γαλαξίας που παρενοχλεί τον γειτονικό του ανώμαλο γαλαξία NGC 5195
και του αποσπά ύλη, σχηματίζοντας ένα αμυδρό τόξο στον ουρανό, το οποίο μπορεί να φανεί υπό καλές καιρικές συνθήκες.
-Τέσσερις άλλοι σχετικά λαμπροί γαλαξίες είναι οι Μ63, Μ94 προς το κέντρο του αστερισμού, M106 προς τα βορειοδυτικά και NGC 4631 στα νοτιοδυτικά, όλοι σπειροειδείς.
Λοιπόν αυτά ήταν τα Λαγωνικά του Σύμπαντος, που τρέχουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα κυνηγώντας αστερισμούς, παίζοντας μαζί τους, και γεμίζοντας Χαρά τα τροφαντά πνευμόνια τους...
Ας ακολουθήσουμε τους ταχύτατους ρυθμούς τους και ας αφεθούμε να μας συμπαρασύρουν σε ένα ατελείωτο αστροκυνηγητό...!
