Κανά πανηγύρι ρε παιδιά;

Ψάχνω απεγνωσμένα εδώ και δυο μήνες να βρω πανυγήρι σε τούτον εδώ τον τόπο με την τόσο μεγάλη και μακραίωνη παράδοση, αλλά ματαια. Και όταν λέω πανηγύρι, εννοώ πραγματικό, παραδοσιακό πανηγύρι, από εκείνα που όλο το χωριό, ντόπιοι, παλλινοστούντες και επισκέπτες πιάνονται σε κύκλο, αγκαλιάζονται,ερωτεύονται, τρωγοπίνουν και τραντάζουν τα ποδάρια στη γη για να φοβηθεί η κακοτυχιά και να φύγει πέρα ως πέρα μακρυά!

Αυτό που βρίσκω αντιθέτως είναι άλλες καταστάσεις. Άλλοτε το πανηγύρι εκλαμβάνεται ως γλέντι με λαϊκή-παρακμιακή μουσική, όπου ο τραγουδιστής έχει συγκεκριμένο dress-code με μπότα μυτερή κατευθείαν παραγγελία από την Far West, πουκάμισο κροκοδειλί ανοιχτό για να φαίνεται το δασύτριχο στήθος, και ζώνη με αγκράφα από καθαρό ατσάλι που ζυγίζει τουλάχιστον 3 κιλά, ενώ όσον αφορά τα τραγουδιστικά προσόντα, ας είναι καλά το επαναλαμβανόμενο echo που σε συνδυασμό τα τεράστια ντεσιμπέλ σου σπάνε τα νεύρα και έτσι σαν άμυνα κλείνεις τα αυτιά σου και δεν ακούς τον τραγουδιστή τελικά! Άλλοτε πάλι, πανηγύρι είναι απλώς να πας στην εκκλησιά, να ανάψεις το κεράκι σου σαν καλός και ταπεινός χριστιανός και ύστερα να φας τα κοψίδια σου (αφού πλέον με την προηγούμενη πράξη έχεις εξαγνιστεί...) και να σχολιάζεις το τι φορά η μιά κυράτσα και το πόσο ήπιε ο άλλος κυράτσος! Έτσι κάνεις πανηγύρι από την καρέκλα σου, σχολιάζοντας όλους εκείνους που τολμούν και σηκώνονται για να χορέψουν. Άλλοτε τέλος, ψάχνεις να βρεις πανηγύρι αλλά πανηγύρι δεν υπάρχει γιατί απλώς ο αρμόδιος σύλλογος αποφάσισε να το αναβάλει!

Ε, όχι ρε παιδιά! Πώς είναι δυνατόν να επιτρέπουμε να χάνεται έτσι απλά ένας τέτοιος πολιτισμός όπως αυτός που μας κληροδοτήθηκε από τους προγόνους μας, επιβιώσας μέσα από γενοκτονίες, σμιλευθείς από σφαγές αμάχων, ποτισμένος με πλημμύρες αίματος, φορτωμένος με τυραννικούς ζυγούς, βυθισμένος στην αγραμματοσύνη, κορεσμένος από πείνα, κακουχίες, εξαθλίωση και αδικία; Πώς επιτρέπουμε να σβήνει έτσι η φωτιά κάποιων ανθρώπων που αντισταθήκανε στην ισοπέδωση; Στο τέλος θα καταλήξουμε ξανά στο σκότος... Πώς αφήνουμε να χάσουμε τους θησαυρούς και τα διαμάντια της λαϊκής, δημώδους και αστικής μας παράδοσης;

Τα παραδοσιακά τραγούδια και οι παραδοσιακοί χοροί του λαού μας θεωρώ ότι είναι ό,τι πιο σπουδαίο έχει επιτευχθεί στην ελληνική ανθρωπολογική ιστορία. Άνθρωποι απλοί, χωρίς καν συνειδητοποίηση της δραματικής τους κατάστασης, έχοντας μόνο ένα βάρος στα στήθια και ένα αβάσταχτο ερώτημα να τους βασανίζει τα σωθικά, κατόρθωσαν να εκφράσουν την ίδια τη φύση. Την φύση την ανθρώπινη, αλλά και την φύση που περιβάλλει τα ανθρώπινα. Αυτοί οι τύποι, χωρίς να έχουν πάει σχολείο, χωρίς να έχουν πάει ωδείο, χωρίς να έχουν ίσως φύγει ποτέ από το χωριό τους για να γνωρίσουν το άγνωστο, χωρίς καλά καλά να μπορούν να αρθρώσουν λόγο, πέτυχαν το άπιαστο: εξέφρασαν τον παλμό της ίδιας της ζωής. Της ζωής, σε όλο της το μεγαλείο και σε όλη της την έκταση. Κοιτούσαν τη θάλασσα και μετά τραγουδούσαν τη θάλασσα. Αγνάντευαν τα βουνά και μετά τα χόρευαν. Μεθούσαν με τα άστρα του ουρανού, την πούλια, τον αυγερινό και το φεγγάρι και μετά εξομολογούνταν σε αυτά τις πιο βασανιστικές τους σκέψεις. Αυτοί οι άνθρωποι ήταν κομμάτι αυτού του συνόλου, του παγκόσμιου στερεώματος. Οπότε, φυσικά και αβίαστα, έβγαιναν αυτά τα διαμαντάκια που σήμερα ονομάζουμε τραγούδια και χορούς. Σήμερα πρέπει κάποιος δημιουργός να φανταστεί μια κατάσταση και να την περιγράψει. Τότες μονάχα ίσως φτιάξει τραγούδι της προκοπής. Παλιότερα όμως, αρκούσε κάποιος να παρατηρήσει γύρω του και να αφεθεί στη μαγεία. Όλα τα υπόλοιπα ακολουθούσαν.

Ασχολούμαι με την παράδοση, σοβαρά γύρω στα 5 χρόνια. Παλιότερα στο χωριό μου, δεν ήθελα να ακούω για παράδοση. Σήμερα ξέρω γιατί: διότι αυτό που μου πλασάρανε τότε, πολύ απλά δεν ήταν παράδοση, αλλά ένα κακέκτυπο μιας παραδοσιακίζουσας και καθόλου συνειδητοποιημένης νοοτροπίας διαστρέβλωσης της πραγματικότητας.

Μια βραδιά όμως αρκούσε για να αλλάξουν τα πάντα. Σαν χτες, 5 χρόνια πριν, βρέθηκα σε ένα χωριό κοντά στα Χανιά, όπου είχε πανηγύρι με τον Ψαραντώνη και την πανέμορφη -κατ'εμέ- κόρη του Νίκη Ξυλούρη. Ένα σας λέω μόνο: όλο το χωριό, όρθιοι, χορεύανε ασταμάτητα για πάνω από 3-4 ώρες. Και όταν λέω όλο, εννοώ όλο το χωριό: από τον πιο μικρό πιτσιρίκο που μόλις άρχιζε να μαθαίνει πώς περπατάνε μέχρι την πιο μεγάλη γριά που μόλις άρχιζε να ξεχνάει πώς περπατάνε. Εκείνες τις ώρες η ενέργεια που εκλυόταν από την πλατεία αυτού του χωριού ήταν ενέργεια γιγατζάουλ! Τρομακτικές στιγμές! Το ανθρώπινο είδος φαινόταν πανίσχυρο και ακλώνητο. Τίποτα δεν μπορούσε να παρεισφρύσει στον κύκλο των χορευτών και να διασπάσει τους δεσμούς που είχαν δημιουργηθεί και που κρατούσαν γερά τα μέλη αυτού του σχηματισμού. Όπως όλα τα μέλη ενός ενιαίου οργανισμού, έτσι και ο κύκλος των χορευτών και των μουσικών. Ένοιωσα κενός που είχα μείνει απ΄έξω από τον κύκλο, εγώ και ο φίλος μου, και δεν μπορούσαμε να συμμετέχουμε σε αυτήν τη γιορτή. Έτσι οφείλουν να είναι τα πανηγύρια: γιορτή. Όλοι (παν-) να είναι γύρω γύρω, πιασμένοι, σαν ένας.

Για παραδοσιακη μουσική θα μπορούσα να γράφω και να μιλάω ακατάπαυστα. Είναι η ζωή μου. Τα βαθειά νοήματα που σφραγίστηκαν στους στίχους και τις μελωδίες αυτών των δημιουργημάτων, είναι μια τρανταχτή απόδειξη ότι υπάρχουν. Κάποιοι πριν από εμάς τα βρήκαν, τα βίωσαν στο πετσί τους και τα αποθήκευσαν σαν παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές, δεικνύοντας ότι μπορούν να προσεγγιστούν.

Της στιγμής

Έτσι και εγώ, γουστάρω να προσπαθήσω
με το σπαθί μου να σπαθίσω
κάθε δυσκολία
και να φτάσω σε αυτά τα συμπαντικά νοήματα,
που τα βρήκαν άνθρωποι αγράμματοι μα με συναισθήματα
άνθρωποι, που σήμερα θεωρούμε ότι έπασχαν από αμυαλία...

Ω, μωροί τενχοκράτες και αψογομανείς,
φτιασιδωμένες και πουδραρισμένες αποπροσωπικότητες,
το νόημα του κόσμου το κρατούν οι αφανείς
και αυτοί που έζησαν μέσα στα άκρα και τις αντιξοότητες.

by astormonos

Το μαύρο φόντο στα παρακάτω ενδεικτικά τραγούδια-ποιήματα-διαμάντια είναι μια υπενθύμιση ότι μέσα στο σκότος και την μαυρίλα της ζωής, κάποιοι άνθρωποι έλαμψαν με την παρουσία τους και την θέλησή τους να αντισταθούν. Διότι όπως λέει και ένας ποιητής από τούτα εδώ τα Λεσβιακά μέρη: "Οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά". Και συμφωνώ απόλυτα μαζί του.

Παρ' ότι η ζωή μας μπορεί να είναι σκοτεινή, ο άνθρωπος έχει την ικανότητα να λάμψει, να δημιουργήσει και να συνεχίσει. Δεν νομίζετε ότι αυτό είναι το πιο ισχυρό μήνυμα που μπορούν να δώσουν οι προηγούμενες γενιές στη δική μας τη γενιά; Και αν δεν το αντιλαμβάνεστε επαρκώς, πηγαίνετε μπροστά σε έναν γέρο ή μια γρια και ψάξτε στις βαθειές χαρακιές του προσώπου τους, στο σκληρό βλέμμα που όμως συνεχίζει να αναζητά το πείραγμα και το παιχνίδι, στην παιδιάστικη διάθεση που θυμάται όταν ήταν παιδί και χαίρεται που τώρα στο τέλος ξαναγυρίζει εκεί από όπου άρχισε αυτό το διαστρικό ταξίδι.

http://www.youtube.com/watch?v=Tt8hj85HNwQ

"Άνοιξε το παράθυρο"

"Του ψαρά ο γιος"

"Τριανταφυλλάκι"

"Χαραυγή"

"Μελαχροινό μου"

"Μες στου Αιγαίου τα νησιά"

"Μπρατσέρα"

Και ένα τραγουδάκι για το φεγγαράκι που χτες μεσουρανούσε καμαρωτό καμαρωτό, αλλά που δεν μπορούσα να το θαυμασω από την αίθουσα των επειγόντων...

"Με το φεγγάρι περπατώ"

Παράδοση ψυχής

Δράκος άγρυπνος στ’ απάτητα τα βράχια

σε κρατεί γλυκιά μου κόρη, καλά φυλακισμένη

αχ τούτο να κατόρθωνα μονάχα

τα χείλη σου να άγγιζα, του ονείρου αγαπημένη!

Τριγύρω ξέφρενο χορό εστήσαν οι σκιές του δάσους

πάνω σε σκοπό που χάραξαν τα δάκρυα του πάθους

τραγουδούν στο δράκο σαγηνευτά, μήπως αυτός μερώσει

και σε σφίξω στην αγκάλη μου πριν η μέρα ξημερώσει

Μα ο δράκος ασυγκίνητος, ακλόνητος φρουρός!

Όμως να! ξάφνου η νεράιδα του παραμυθιού

προβάλλει φωτεινή, στα πορφυρά ντυμένη

και κελαηδεί τους πόνους του παιδιού

που στα στήθια κρύβει φωτίτσα αναμμένη

Τότες ο δράκος ο σκληρός βαθιά αναστενάζει

και ευθύς αρχίζει να δακρύζει

γι’αυτό που χρόνια ολόκληρα είχε ξεχάσει

και τούτη η μελωδία απόψε του θυμίζει…

Ενθύμησες τον έπνιξαν πως κάποτε

ήταν και αυτός παιδί

Λαβωμένο απ’του έρωτα τα βέλη…

Κ μεμιάς ο δράκος ο γλυκύς μου δίνει τα φτερά του,

σκύβει προς εμέ και λέει:

«Εκεί ψηλά είναι τα χείλη που ζητάς,

τα χείλη που στάζουν μέλι,

πήγαινε εμπρός και μη ρωτάς,

ο χρόνος τι θα φέρει…».

Μια καλοκαιρινή βραδιά

στο θέατρο Βράχων

by astromonos