Σήμερα θα μιλήσουμε για τον αστερισμό των Διδύμων.
Δίδυμοι
Ο Πτολεμαίος περιελάμβανε εδώ 18 αστέρια, ο Argelander 53 και ο Heis 106.
Στους Διδύμους οι κυριότεροι αστέρες είναι οι κάτωθι:
-Ο γ αστέρας είναι ο Αλχένα (Alhena) και ονομάζεται και «Φρουρά των Πλειάδων».
-Ο δ, που λέγεται «Ουασάτ» από το αραβικό όνομα «Αλ Ουασάτ», δηλαδή η «Μέση των Διδύμων». Είναι ένας κίτρινος αστέρας με συνοδό του έναν κόκκινο αστέρας. Ο δ αστέρας, ήταν γνωστός και στους Κινέζους σαν «Τα Τσουν», δηλαδή «Μεγάλη κανάτα κρασιού». Κοντά στον δ αστέρα των Διδύμων, ανακαλύφτηκε και ο πλανήτης Πλούτων.
-Ο ε αστέρας είναι ο Mebsuta, δηλαδή ο «Τεντωμένος Βραχίονας».
-Ο η αστέρας, είναι γνωστός με το όνομα «Πρόπους» που του έδωσε ο Πτολεμαίος και ο Ίππαρχος, γιατί βρίσκεται μπροστά από το αριστερό πόδι του Κάστορα. Το όνομά του, στο διάβα των αιώνων και των συνόρων, πέρασε από τους Λατίνους και τροποποιήθηκε σε “Tropus”, ίσως εσκεμμένα μερικές φορές για να τονιστεί ότι στο σημείο αυτό, κατά το θερινό ηλιοστάσιο, ο ήλιος τρέπεται από το βόρειο στο νότιο ημισφαίριο. Ο η αστέρας, είναι ένας λαμπρός πορτοκαλής αστέρας μαζί με έναν μικρό συνοδό με πολύ αργή περιστροφή. Αργότερα όμως, φάνηκε ότι τελικά ο κάθε αστέρας από τους δυο τους, είναι επίσης διπλός, με αποτέλεσμα να μιλάμε πλέον για ένα τετραπλό σύστημα. Ο η αστέρας είναι επίσης γνωστός γιατί κοντά σε αυτόν ανακαλύφτηκε ο πλανήτης Ουρανός από τον Herschel το Μάρτη του 1781.
Διπλοί αστέρες είναι επίσης και οι ε, λ, μ, κ.
-Ο α αστέρας των Διδύμων, είναι ο Κάστωρ, που στην πραγματικότητα είναι ένα πολύπλοκο αστρικό σύστημα έξι αστέρων. Πρόκειται για έναν λευκό αστέρα με ένα συνοδό που περιφέρεται πολύ αργά και έναν τρίτο, που είναι αστέρας εκλάμψεως και βρίσκεται λίγο μακρύτερα από τους άλλους δυο. Φασματοσκοπικά όμως, ανακαλύφτηκε ότι και οι τρεις τους είναι διπλοί αστέρες. Έτσι, ο Κάστορας είναι ένας πολύπλοκος κόσμος με έξι ήλιους, και απέχει από εμάς γύρω στα 45 έτη φωτός.
Ο Κάστωρ ήταν γνωστός ήδη στους αρχαίους Έλληνες με αυτό το όνομα, όπως επίσης και με το όνομα «Απόλλων», ή δωρικά, «Απέλλων». Επίσης, ονομαζόταν ολόκληρος ο αστερισμός «Αστερισμός του Φοίβου», επειδή ήταν υπό την προστασία του Απόλλωνα. Οι Άραβες, πριν δανειστούν το όνομα από τους Έλληνες, τον ονόμαζαν «Αλ Αουάλ αλ Ντιρά», όπως μας πληροφορεί ο Άραβας αστρονόμος του 16ου αιώνα Αλ Τιζινί, που εξηγεί ότι σήμαινε «Το πρώτο από τα πόδια». Το όνομα αυτό συνδεόταν με το μεγάλο Λιοντάρι, που ήταν ένας τεράστιος αστερισμός των Αράβων, ο οποίος εκτεινόταν μέχρι τον Καρκίνο, το Λέοντα, το Βοώτη, το Μικρό Κύνα, την Παρθένο και τον Κόρακα.
-Ο β των Διδύμων, είναι ο Πολυδεύκης, ένας πορτοκαλής γίγαντας, ο κοντινότερος γίγαντας αστέρας στη Γη μας, καθώς απέχει μόλις 35 έτη φωτός από εμάς. Φαινομενικά, είναι ένας πενταπλός αστέρας, ο οποίος, σαν συνοδός του Απόλλωνα, ονομαζόταν μερικές φορές από τους αρχαίους Έλληνες και Ηρακλής, ενώ στους Άραβες, ονομαζόταν «Αλ Θανί αλ Ντιρά», δηλαδή «Το δεύτερο από τα μπροστινά πόδια», εννοώντας του Λέοντος.
Οι δυο αστέρες, Κάστωρ και Πολυδεύκης, μαζί με τους άλλους αστέρες, σχηματίζουν στον ουράνιο θόλο ένα δίδυμο, για αυτό το λόγο ίσως να ονομαζόταν έτσι ο αστερισμός από όλους σχεδόν τους λαούς της αρχαιότητος. Με την προσθήκη λίγης φαντασίας -απαραίτητη προϋπόθεση όταν σηκώνουμε τα μάτια ψηλά- μπορεί κανείς να δει δυο νέους φίλους, ή έναν άντρα και μια γυναίκα ή ένα ζευγάρι διδύμων.
Η γέννηση αυτού του ζεύγους τοποθετείται κάπου στο χώρο της Μεσοποταμίας, γύρω στα 1300 π.Χ. αφού καταγράφεται πάνω σε λίθους που χώριζαν σύνορα, αλλά και στο χώρο της αρχαίας Βαβυλωνίας αφού εντοπιζόταν σε ημερολόγια ζωδιακά ή πλανισφαίρες ή αστρολάβους της εποχής. Οι Βαβυλώνιοι, οι Σουμέριοι και οι Ασσύριοι, ονόμαζαν τους δυο αυτούς αστέρες, ΜΑΣ.ΤΑΜΠ.ΜΠΑ.ΓΚΑΛ.ΓΚΑΛ. δηλαδή «Οι Μεγάλοι Δίδυμοι», και από εκεί εξαπλώθηκαν τόσο στους Αιγυπτίους όσο και στους Έλληνες, καθώς τους προωτοσυναντάμε στην Οδύσσεια του Ομήρου (λ 307) σαν: «αλογοτεχνίτη τον Κάστορα και τον γερό στους γρόνθους Πολυδεύκη».
Για τους Αιγυπτίους, τα δυο αστέρια συμβόλιζαν το θεό Ώρο, αλλά και δυο «βλαστάνοντα φυτά». Για τους Ινδούς, ήταν οι «Ασσουίν» δηλαδή «Οι ιππείς» ή οι «Μιθουνά», δηλαδή «Ο νέος και η νέα». Για τους Πέρσες ήταν οι «Δυο Φιγούρες».
Για τους Χαλδαίους και τους Φοίνικες ήταν ένα «Ζευγάρι παιδιών», αλλά και ερίφια γαζέλες που ακολουθούσαν τον Ηνίοχο. Για τον Caesius ήταν τα παιδιά της Ρεβέκκας, ο Ιωνάθαν και ο Δαβίδ, και για άλλους χριστιανούς, ήταν οι πρωτόπλαστοι Αδάμ και Εύα. Σε ορισμένους μεσαιωνικούς χάρτες ονομάζονταν Duo Pavones, προφανώς από το αραβικό όνομα των «Δυο παγωνιών». Οι Αυστραλοί γηγενείς τους ονόμαζαν «Νεολαίους», σε αντιδιαστολή με τις Πλειάδες που βρίσκονται σχετικά κοντά
και τις ονόμαζαν «Νεανίδες». Οι Βουσμάνοι της Νότιας Αφρικής τους ονόμαζαν «Νέες γυναίκες». Οι Πολυνήσιοι, τους ονόμαζαν και αυτοί Διδύμους με τα ονόματα «Πιπιρί Ρεχουά».
Αξίζει να σημειωθούν δυο ξεχωριστές ματιές στον αστερισμό: η μια είναι ενός δομινικανού καλόγερου με το όνομα Vincentus Bellovancensis που πέθανε γύρω στα 1264 μ.Χ. ο οποίος στο βιβλίο του «Ο καθρέφτης της φύσης» λέει ότι αφού ο ήλιος μένει σε αυτόν τον αστερισμό δυο μέρες πιο πολύ από ό,τι μένει στους άλλους αστερισμούς, τότε πρέπει να συμβολίζουμε αυτόν τον αστερισμό με διψήφιο σύμβολο και αυτό δεν είναι άλλο από εκείνο των Διδύμων. Η δεύτερη ματιά, είναι εκείνη του αστρονόμο Welcke, ο οποίος υποστήριζε ότι ο Κάστωρ προέρχεται από το «Άστωρ», δηλαδή ο «Έναστρος», και ο Πολυδεύκης από το «Πολυλεύκης», δηλαδή ο «πολύ φωτεινός».
Κατά την ελληνική μυθολογία, η βασίλισσα της Σπάρτης Λήδα, όταν λουζόταν στον Ευρώτα, δέχτηκε την επίσκεψη του Δία με τη μορφή ενός κύκνου. Γέννησε μετά δυο αυγά από τα οποία βγήκαν ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης (οι Διόσκουροι, από το Διός Κούροι) και η Κλυταιμνήστρα και η ωραία Ελένη. Ο Πολυδεύκης όμως ήταν από σπέρμα του Δία και ο Κάστορας από σπέρμα του βασιλιά Τυνδάρεω. Έτσι, όταν μια φορά τα δυο αδέρφια πολεμούσαν με κλέφτες (ή κατά μια άλλη άποψη με τα εξαδέλφια τους Αφαιρείδες), ο Κάστορας σκοτώθηκε και ο Πολυδεύκης, ως αθάνατος, παρακάλεσε το Δία να μην του πάρει τον αγαπημένο αδερφό. Ο Δίας άκουσε την παράκληση του τέκνου του και μοίρασε αθανασία και στον Κάστορα. Από τότε, οι Διόσκουροι τη μια μέρα την περνούσαν στον Άδη και την άλλη στον επάνω κόσμο. Στο τέλος όμως, ο Δίας τους μετέτρεψε σε αστέρια και από τότε έμειναν ως οι δυο αστέρες των Διδύμων, Κάστωρ και Πολυδεύκης ή Τυνδαρίδες ή Δίδυμοι Λάκωνες ή Αναδίδοντες την οσμή της Σπάρτης (από την καταγωγή της μητέρας τους).
Κατά μια άλλη παράδοση, ήταν δυο άλλοι δίδυμοι, ο Αμφίων και ο Ζήθος, και αυτοί παιδιά του Δία, αλλά από την ωραία Αντιόπη από τη Θήβα, η οποία κυνηγήθηκε από τον πατέρα της και κρύφτηκε πάνω στα βουνά, όπου γέννησε τους δυο γιους. Όταν τα δυο παιδιά μεγάλωσαν, τιμώρησαν όσους πείραξαν τη μητέρα τους και κατόπιν, ύστερα από διαταγή του Ερμή, έχτισαν το κάστρο των Θηβών και θεμελίωσαν την πόλη. Ο Ζήθος σαν πρακτικός άνθρωπος, έχτισε το κάστρο με τα χέρια του, ενώ ο Αμφίωνας σαν ονειροπόλος, το έχτισε με τους ήχους της μουσικής του. Το μέρος του κάστρου που χτίστηκε από τον δεύτερο, ήταν ωραιότερο από αυτό του πρώτου.
Άλλα ονόματα που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίου συγγραφείς για τους Διδύμους ήταν: Άνακες (Πλούταρχος, ο οποίος μάλιστα ονομάζει όλον τον αστερισμό «Σιώ»), Εφέστιοι (Θεοδώρητος), Dii Samothraces δηλαδή Σαμοθράκες θεοί, από τη λατρεία των Καβείρων στη Σαμοθράκη (κατά την οποία οι Δίδυμοι ήταν «Δύο Κάβειροι», δηλαδή μυστηριώδεις δαίμονες και γιοι του Ηφαίστου και της Καβείρας, οι οποίοι φαίνεται ότι μυθολογικά προήλθαν από τους Πελασγούς), και Dii Germani, δηλαδή αδερφοί θεοί.
Από την αρχαιότητα τα δυο αστέρια, συμβολίζονταν πάνω από ένα πλοίο και για αιώνες θεωρούνταν οι προστάτες των ναυτικών. Και αυτό, μάλλον ξεκίνησε από τη συμμετοχή των Διόσκουρων στην Αργοναυτική εκστρατεία. Κατά τη μυθολογία, η Αργώ, κινδύνευσε να βουλιάξει σε μια τρικυμία και ο Ορφέας έπαιξε τη λύρα του για να παρακαλέσει τον Απόλλωνα να τους σώσει. Ο Απόλλωνας άκουσε τη λύρα και η τρικυμία σταμάτησε όταν δυο αστέρια εμφανίστηκαν πάνω από τα κεφάλια των Διόσκουρων. Από τότε και μετά, τα φώτα που εμφανίζονται στα ιστία των πλοίων σε καιρό τρικυμίας ονομάζονται διόσκουροι, ή αλλιώς, όπως τα λένε οι ναυτικοί μας σήμερα, «τελώνια» ή «φώτα της Αγίας Ελένης». Αν εμφανιστεί ένα μόνο φως, είναι κακό σημάδι, γιατί τότε πρόκειται μάλλον για την ωραία Ελένη, την αδερφή του Πολυδεύκη, που προκάλεσε την καταστροφή της Τροίας.
Οι δοξασίες αυτές των Ελλήνων, πέρασαν και στους Ρωμαίους, οι οποίοι στόλιζαν τα καράβια τους με ομοιώματα των Διόσκουρων, καθώς τους θεωρούσαν και αυτοί, προστάτες των ναυτιλομένων.
Ακόμη και στις «Πράξεις των Αποστόλων» (ΚΗ, 11) αναφέρεται ότι το πλοίο που μετέφερε τον απόστολο Παύλο στη Ρώμη, είχε στην πρώρα του το έμβλημα των Διόσκουρων. Και στον ουρανό πρώτα ανατέλλουν οι Διόσκουροι και μετά ο παλιός αστερισμός της Αργούς. Επίσης παραστάσεις των Διόσκουρων ως προστατών της Ρώμης, έφεραν τα πρώτα αργυρά νομίσματα των ιταλικών πόλεων της Μεγάλης Ελλάδας.
Οι Έλληνες αλλά και ο Ρωμαίοι, επικαλούνταν τους Διόσκουρους και σε στιγμές πολέμου, όπως επίσης, πολλές φορές ορκίζονταν μάλιστα και σε αυτούς, ίσως γιατί ο Κάστορας φημιζόταν για την ιππευτική του ικανότητα και για τις εξαιρετικές του επιδόσεις στην ανάβαση, (λέγεται επίσης ότι ήταν και δάσκαλος του Ηρακλή στην τέχνη του πολέμου) και ο Πολυδεύκης για τη δύναμη των χεριών του στην πάλη-πυγμαχία. Και τα δυο αδέρφια ήταν ανδρείοι μαχητές και ονομαστοί δρομείς, και για τους λόγους αυτούς περιζήτητοι στους πολέμους.
Αξιοσημείωτα στον αστερισμό των Διδύμων είναι τα πλανητικά νεφελώματα, τα οποία αποτελούν μία άλλη «ατραξιόν» των Διδύμων, με κορυφαίο το NGC 2392, που είναι γνωστό ως «Νεφέλωμα του Κλόουν
ή του Εσκιμώου»
ανάλογα πώς το βλέπει κανείς,
το οποίο απέχει περί τα 5.000 έτη φωτός από τη Γη, και το επίσης μεγάλο και αξιόλογο, αλλά αμυδρό σε επιφανειακή λαμπρότητα «Νεφέλωμα της Μέδουσας» (Abell 21).
Αυτός ήταν αγαπητοί μου ο αστερισμός των Διδύμων, εκείνος ο αναδιπλασιασμένος (ίσως και μυστικά ανσυνδυασμένος) αστρικός σχηματισμός που χορεύει έναν αέναο ζευγαρωτό χορό ανάμεσα στο Ego του και το Alter ego του...
"Δίδυμα Φεγγάρια"
Στίχοι: Κώστας Φασουλάς
Μουσική: Μάριος Τόκας
Ερμηνεία: Δ. Μητροπάνος & Α. Κανελλίδου
-------------------------ο------------------------
Κάπου εδώ, αγαπητοί μου, σταματά αυτό το -ίσως λίγο κουραστικό- διαστρικό ταξίδειον, μέσα από τα μικρά αυτά μαθήματα Ουρανογραφίας. Και ο λόγος, δεν είναι φυσικά διότι τελείωσαν οι αστερισμοί ή τα θαυμαστά αυτού του Σύμπαντος, αλλά διότι κάπου εδώ έχω σταματήσει -αγκυροβολήσει πιο σωστά- εγώ ο ίδιος, στο δικό μου διαστρικό ταξίδειον, ίδιον του οποίου είναι οι Μεγάλες Αναζητήσεις, που αναπόφευκτα γεννοβολούν τις Μεγάλες παρεξηγήσεις... Και όταν λέω, κάπου εδώ, εννοώ φυσικά στην Καστοριά, στην πόλη του αγαπημένου Κάστορα. Δεν το λέω τυχαία, αλλά με επίγνωση, ότι αυτός είναι ο αστερισμός που φωτίζει αυτήν την πόλη. Ανατρέξτε στην ανάρτηση και σταθείτε στις λέξεις με πορτοκαλί χρώμα. Είναι οι λέξεις εκείνες που συνθέτουν τις καθημερινές καστοριανές στιγμές μου, Γραμμένες με εκείνο το χρώμα -το πορτοκαλί- που χαϊδεύει κάθε στιγμή μου, όσο μικρή ή μεγάλη, είτε στην ανατολή της, είτε στο βασίλεμά της, όπως ακριβώς ο -πορτοκαλής- Πολυδεύκης συνοδεύει και χαϊδεύει για πάντα τον Κάστορα και τον Μπομπ τον μάστορα...
Σας αφήνω λοιπόν, να τηλεσκοπήσετε κάποιες από αυτές τις μικρές καθημερινές μου λάμψεις, εδώ στα ψηλά, οι οποίες ως λάμψεις, δεν είναι τίποτε άλλο από στιγμές που φέγγουν και μετά εξαφανίζονται ("svanire" ιταλιστί), αλλά πριν εξαφανιστούν -όπως είναι η μοίρα όλων των όντων τω όντι- αφήνουν αυτήν την γλυκόπικρη γεύση...
Γλυκιά, επειδή τη ζεις ολόψυχα και ολόθερμα...
Πικρή, επειδή ξέρεις ότι είσαι πεπερασμένος...
Το μόνο που σου δίνει ελπίδα και σε ευχαριστεί τελικά όταν κοιτάς τον Ουρανό, είναι αυτή η μαρμαρυγή των άστρων, που δρα σαν πονηρό κλείσιμο του ματιού τους, χαράσσοντας βαθιά την υπόσχεση ότι ίσως μια μέρα, σαν φύγουμε από αυτήν την ξερολιθιά που λέγεται Γη, μας επιτρέψουν να τα συντροφεύουμε στο κοσμικό στερέωμα, στον ασταμάτητο χορό τους...
"Svanire"
Ludovico Einaudi
Ludovico Einaudi
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου