Είναι μια νέα προσπάθεια συνάντησης των πνευμάτων κάτω από το φως του έναστρου βραδινού ουρανού, τις ώρες που βγαίνουν οι νεράιδες και τα παραμύθια φαίνονται αληθινά...
Έτσι, ένα ανεκδοτάκι, για να πάει καλά η ημέρα... "Κανένα Αγγλικό λεξικό δεν μπόρεσε να εξηγήσει επαρκώς τη διαφορά μεταξύ COMPLETE και FINISHED. Ωστόσο, σε ένα πρόσφατο συνέδριο γλωσσολογίας, που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο
και στο οποίο συμμετείχαν μερικοί από τους καλύτερους γλωσσολόγους στον κόσμο,
ο Samsundar Balgobin, από τη Γουιάνα, ήταν ο σαφής νικητής. Η πρόκληση ήταν η εξής:
«Μερικοί λένε ότι δεν υπάρχει καμία διαφορά μεταξύ COMPLETE και FINISHED.
Να εξηγήσετε τη διαφορά μεταξύ COMPLETE και FINISHED με έναν τρόπο που
είναι εύκολο να κατανοηθεί». Και εδώ είναι η έξυπνη απάντηση του:
«Όταν παντρευτείς την σωστή γυναίκα, θα είσαι COMPLETE.
Αλλά, όταν θα παντρευτείς τη λάθος γυναίκα, είσαι FINISHED.
Και όταν η σωστή γυναίκα σε πιάσει με τη λάθος γυναίκα, είσαι
COMPLETELY FINISHED!». Η απάντησή του έγινε δεκτή με μια επευφημία που διήρκεσε πάνω από 5 λεπτά."
Το φαινόμενο των φύλων και της έμφυλης συμπεριφοράς, ταλανίζει την ανθρωπότητα, και δη τη δυτική, εκατοντάδες χρόνια, θα έλεγα μάλιστα, εκ συστάσεως των κοινωνιών. Ακούω πολλές φορές συζητήσεις, για θέματα ετερο- ή ομο- φυλοφιλίας, και η αλήθεια είναι ότι λέγονται πράγματα άλλοτε σοβαρά, άλλοτε ελαφρά, αντικατοπτρίζοντας πώς η κάθε κοινωνία εννοιοδοτεί το συγκεκριμένο θέμα, και τί βάρος κοινωνιολογικό του δίνει.
Η δική μας κοινωνία, η δυτική, παραπαίει κάπου ανάμεσα σε αυτό και σε αυτό το σημείο. Δηλαδή, στην αυτοαναζήτησή της αν είναι συντηρητική ή ελεύθερη, και στην προσπάθεια επικυριαρχίας της μιας άποψης επί της άλλης, αποδεικνύοντας ότι παρότι υπάρχει αβεβαιότητα για πολλά πράγματα στη Δύση, ένα όμως είναι σίγουρο και δεν μπορεί να αμφισβητηθεί: η Δύση, είχε και διατηρεί, στο επίκεντρο της δομής της, την έννοια της Εξουσίας, της Κυριαρχίας και του Ανταγωνισμού. Αν θέλουμε να δούμε λίγο παραέξω από τα στενά μας πλαίσια, που μας επιβάλλουν επικυριαρχικά κάποιοι, να τι βρίσκουμε: 1. «Η δυναμική της σεξουαλικότητας μεταξύ των Etoro, στα υψίπεδα της Νέας Γουινέας, απορρέει από τη hame, μια άμορφη ζωτική δύναμη που εκδηλώνεται στην πνοή και νοείται ω το ζωοποιό πνεύμα όλων των ανθρώπων. […] η αύξηση της hame συνδέεται με την ανάπτυξη, την αύξηση και τη ζωτικότητα, ενώ η μείωσή της, με δύσπνοια, βήχα, στηθόπονο, γενική αδυναμία, γήρανση και τελικά το θάνατο. Επειδή, η hame είναι συγκεντρωμένη στο σπέρμα, η δυναμική της ζωής και του θανάτου συνδέεται στενά με την απώλεια και το κέρδος σπέρματος μέσα από την ετεροφυλοφιλική και ομοφυλοφιλική συνεύρεση. Η ετεροφυλοφιλική συνουσία είναι αναγκαία καθώς η hame, θεωρείται απαραίτητη για την αρχική ανάπτυξη του εμβρύου στη γυναικεία μήτρα. Η ομοφυλοφιλική συνουσία είναι αναγκαία καθώς θεωρείται ότι οι προέφηβοι στερούνται μιας εγγενούς πηγής σπέρματος και επομένως έχουν ανάγκη από αυξημένη ποσότητα της ζωτικής δύναμης της hame προκειμένου να μεγαλώσουν και να ωριμάσουν. Έτσι, η “γονιμοποίηση” των αγοριών, εκ μέρους των ενήλικων ανδρών (συνήθως από το σύζυγο της αδερφής τους), από την ηλικία των 10 μέχρι τα 25, γίνεται αντιληπτή ως μορφή ανατροφικής φροντίδας που εξασφαλίζει ότι τα αγόρια θα αναπτυχθούν, θα γίνουν ρωμαλέα και υγιή και θα έχουν την απαραίτητα ζωτική δύναμη για τις δικές τους πράξεις αναπαραγωγής και αντροφής.» Σχόλιο: Αυτό, μου θυμίζει λίγο τους αρχαίους Έλληνες, και τις ιδιαίτερες σχέσεις που είχαν με τα νεαρά αγόρια… 2. «Οι γυναίκες Nage και Keo της νήσου Flores στην ανατολική Ινδονησία, συμμετείχαν σε ένα σύστημα προγαμιαίων σεξουαλικών σχέσεων. […] Ενώ το περιαστασιακό σεξ (δηλαδή αυτό που προκύπτει χωρίς την έγκριση των γονιών) δεν ήταν δημόσια κυρωμένο, η κατάσταση της ερωμένης χαρακτηρίζεται κοινωνικά αποδεκτή. Οι γυναίκες αυτές δεν στιγματίζονταν σε ό,τι αφορούσε το μετέπειτα γάμου τους με άλλους άνδρες. Το να είναι μια γυναίκα ερωμένη δεν αποτελούσε εναλλακτική λύση ως προς το γάμο, όπως συνέβαινε συχνά στη σύγχρονη δύση. Οι επίσημες προγαμιαίες σεξουαλικές περιπέτειες θεωρούνταν ως προοίμιο στο γάμο, τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες». Σχόλιο: Ρωτήστε έναν Χριστιανό, πώς του φαίνεται αυτό το φαινόμενο, και θα δείτε πώς αυτοστιγμεί, μπορεί κάποιος να αποκτήσει μαλλιά καρφάκια… 3. «Στη Μελανησιακή κοινωνία του Lesu, στη Νέα Ιρλανδία, […]οι γυναίκες και άνδρες, όχι μόνο συνάπτουν τρεις μορφές γάμου -μονογαμικό, πολυγαμικό και πολυανδρικό- αλλά επιδίδονται και σε προγαμιαίες και εξωσυζυγικές σχέσεις. Συνήθως η γυναίκα παντρεύεται λίγο μετά την τελετουργία που σηματοδοτεί την έναρξη της εμμηνορυσίας της, διαφορετικά μπορεί μέχρι το γάμο της να επιδοθεί σε μια σειρά σεξουαλικών σχέσεων. Και στις δυο περιπτώσεις, από τη στιγμή του γάμου, τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες αναμένεται στο διάβα της ζωής τους να επιδοθούν σε εξωσυζυγικές σεξουαλικές σχέσεις με πολλού/πολλές συντρόφους. Οι μεσόκοπες γυναίκες, είχαν τόσους εραστές που δεν θυμούνται τον ακριβή αριθμό τους. Κάθε φορά που ένας άντρας είχε σχέσεις με μια γυναίκα που δεν ήταν σύζυγός του, της προσέφερε μια σειρά από κοχύλια-νομίσματα (tsera) τα οποία η ίδια προσέφερε στο σύζυγό της, ο οποίος τα “δεχόταν ευχαρίστως”, έχοντας πλήρη επίγνωση από πού προερχόταν αυτό και γιατί». Σχόλιο: Αυτό, μου θυμίζει το, επίσης αρχαιοελληνικό, φαινόμενο, κατά το οποίο ήταν τιμή κάποιου ανδρός να “δωρίζει” για λίγο τη γυναίκα του σε κάποιον άλλον άνδρα, καθώς θεωρούσαν ότι “κατέχουν” κάτι πολύτιμο και το διαφημίζουν-μοιράζονται, οπότε γινόταν κάτι σαν ένα -αντίστοιχο με το σήμερα- test drive! Από τα πιο πάνω, διαπιστώνω ότι όχι μόνο διαφέρουμε από άλλους μακρινούς (γεωγραφικά) λαούς, αλλά διαφέρουμε και από τους ίδιους μας τους μακρινούς (χρονικά) προγόνους, οι οποίοι είχαν συνήθεις και πρακτικές ανάλογες με αυτές που τώρα μας ξενίζουν. Δηλαδή, είναι όλα θέμα απόστασης, είτε χωρικής είτε χρονικής; Και φυσικά ναι, και εκεί θέλω να καταλήξω, στο θέμα της απόστασης, το οποίο προκύπτει με διττή έννοια: Πρώτον, όταν απέχουμε από μια συζήτηση για ένα θέμα που θεωρούμε ταμπού, δεν μπορούμε να βρούμε κοινούς κώδικες επικοινωνίας, και συνεπώς, δεν μπορούμε ούτε να συζητήσουμε, ούτε να συν-ανα-ζητήσουμε χώρο για κοινωνική συνύπαρξη. Το θέμα, λοιπόν, δεν είναι ποιος θα επιβάλλει την άποψή του και την ισχύ του, αλλά το ποιος θα δείξει εκείνον τον απαραίτητο χαρακτήρα για συνύπαρξη. Ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Κωνσταντίνος Καβάφης και ίσως και πάρα πολλοί άλλοι, παρά τις ομοφυλοφιλικές τους διαθέσεις, δεν έγιναν βούκινο κοινωνικά και αυτό που τους έκανε να διαφέρουν από το Σάκη Ρουβά ήταν η προσπάθεια διατήρησης της ιδιωτικότητάς τους και της προσωπικής τους ζωής. Δεν προσπάθησαν να επιβάλλουν σε κανέναν τη θέση τους για τη σεξουαλικότητα. Θα μου πείτε βέβαια, τότε η κοινωνία ήταν ακόμα πιο συντηρητική και κλειστή και ίσως για αυτό δεν “τόλμησαν” να αντιπαρατεθούν μαζί της, όμως νομίζω ότι -ειδικά- αυτοί οι άνθρωποι, μείναν στην Ιστορία, ακριβώς για την αντισυμβατική τους κοινωνική στάση. Άρα, ό,τι έκαναν το έκαναν γιατί το ένοιωθαν. Κράτησαν απόσταση της κοινωνικής και ιδιωτικής τους ζωής, και εδώ έγκειται η έννοια της απόσταση με τη δεύτερή της σημασία. Για να το πούμε πιο απλά: είστε στο σταθμό του μετρό «Σύνταγμα» και περιμένεις τον επόμενο συρμό. Βλέπεις δεξιά σου ένα ζευγάρι, ένα αγόρι και μια κοπέλα, να φιλιούνται, και αναλογίζεσαι «τι ρομαντικό…». Γυρίζεις αριστερά σου και βλέπεις άλλο ένα ζευγάρι, αυτή τη φορά, δυο αγόρια, και αναρωτιέσαι «μα πώς φτάσαμε σε τέτοιο δια-συρμό…;». Ποια από τις δυο σκέψεις είναι σωστή αγαπητοί μου; Δύσκολο το ερώτημα, αλλά νομίζω, ότι τελικά είναι λάθος, καθώς αυτό που ενδιαφέρει πραγματικά είναι, ποια από τις δυο σκέψεις είναι πιο λειτουργική. Η απάντηση θα μπορούσε να συμπυκνωθεί στο εξής: «Οι διαφορετικές εκδοχές της ανδρικής και γυναικείας σεξουαλικότητας οργανώνονται μάλλον από τις πολιτισμικές αντιλήψεις και αξίες για το σώμα, τις σωματικές ουσίες και το φύλο. Επιπλέον, διαμορφώνονται από το πώς νοείται πολιτισμικά η σεξουαλικότητα σε σχέση με τις αντιλήψεις για τη ζωή και το θάνατο και για την αξία της σεξουαλικότητας σε σχέση με τους άλλους σκοπούς της ανθρώπινης ζωής». Με άλλα λόγια, όσο οι άνθρωποι σκεφτόμαστε εντός πλαισίου που μας επιβάλλουν κοινωνικά, είμαστε σχεδόν δέσμιοι να προσφεύγουμε σε τέτοιες τραγελαφικές συγκρούσεις (που είδατε στα παραπάνω βίντεο με τον Γεωργίου και τον Σεργουλόπουλο), οι οποίες λειτουργούν ως επίδειξη ισχύος σε μια ατέρμονη προσπάθεια επιβολής εξουσίας (α, ρε Μαρξ με την πάλη των τάξεών σου…). Μια μικρή λύση, που μπορεί να μας κάνει να ξεκινήσουμε να βλέπουμε τα πράγματα λίγο διαφορετικά από ό,τι μας επιβάλλουν, ίσως είναι αφενός η προσπάθεια να διατηρήσουμε την ιδιωτική μας ζωή ανέπαφη από την κοινωνική κριτική (κάτι που εμποδίζεται φυσικά από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τύπου facebook), και αφετέρου από τον περιορισμό της εξουσιαστικής μας διάθεσης που θέλει από τη μια να δηλώνεται σαν “μάτσο” ανδρισμός τύπου Γεωργίου και από την άλλη σαν “θίγομαι-μα-είμαι-ανώτερος-και-για-αυτό-σηκώνομαι-και-φεύγω-και-δεν-συνδιαλέγομαι-με-άξεστους-χωριάτες” τύπου Πυριόχου. Το κακό και στις δυο τελευταίες περιπτώσεις, είναι ότι οι τύπου Γεωργίου και οι τύπου Πυριόχου, έχουν στην κατοχή τους τα ΜΜΕ, δηλαδή τα Μέσα Μαζικής Επιβολής της εξουσίας, για την οποία λέγαμε πριν…
Κοινώς, κύριε Γεωργίου το ματς είναι 1-1 και κύριε Πυριόχο, τα αρχίδια είναι 2! Υ.Γ.: Τα τρία αποσπάσματα που παραθέτω είναι από το βιβλίο της Mckinnon Suzan, «Νεοφιλελεύθερη Γενετική», Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2009, ενώ τα τρία σχόλια δικά μου!
"Ε και;"
Ερμηνεία: Onirama
Στίχοι: Σάννυ Μπαλτζή, Θοδωρής Μαραντίνης
Μουσική: Tiziano Ferro
(Διασκευή στο τραγούδι "La differenza tra me e te")
Είναι κάποιοι άνθρωποι, που παρότι δεν τους γνωρίζεις, επιδρούν πάνω σου καταλυτικά και σκληρά καταληκτικά (όπως ακριβώς τα σκληρά καταληκτικά σημεία μια διπλής τυφλής ιατρικής μελέτης), καθώς σε βοηθούν να καταλήξεις σε σημαντικά συμπεράσματα. Ένας τέτοιος άνθρωπος, είναι και ο Ομότιμος Καθηγητής Ιατρικής, Θεόδωρος Μουντοκαλάκης, τον οποίο γνωρίζω μόνο μέσω του βιβλίου του που μας μοίρασαν στην Ιατρική Σχολή, και μέσω των απόψεών του στον τύπο, πολλά χρόνια τώρα. Το βιβλίο του, το έχω χαρακτηρίσει ως το -μακράν- πιο σοβαρό, απολαυστικό, ολοκληρωμένο βιβλίο από τα εκατοντάδες -ελληνόγλωσσα και ξενόγλωσσα- που μας μοίρασαν σε εκείνο το ίδρυμα… Επίσης, το ξεχωρίζω και για έναν άλλο λόγο: διότι, καταπιάνεται ίσως με το σημαντικότερο κομμάτι της επιτέλεσης της Ιατρικής Πράξης, που είναι αυτό της «Διαφορικής Διάγνωσης», κοινώς της Διαφορετικής Διάγνωσης που οφείλεις να κάνεις, όταν προσεγγίζεις ένα θέμα (έναν άνθρωπο, μια κατάσταση, ένα πρόβλημα… θα συμπλήρωνα εγώ…). Αμέσως, αμέσως, και μόνο που προσεγγίζει με τόσο ιδιαίτερο τρόπο, τον τρόπο να προσεγγίζουμε την τόσο ιδιαίτερη διαφορετικότητα (είτε αυτή αφορά δια-γνώσεις είτε γνώσεις εν γένει…), τον κατατάσσω αυτομάτως, σε έναν μεγάλο Ανθρωπολόγο. Κάποτε, το Νοέμβριο του 2008 σε ένα άρθρο του με τον τίτλο «Μια επαίσχυντη συμπεριφορά συνέπεια ελλείμματος παιδείας», προσπαθώντας να εξηγήσει το έλλειμμα παιδείας των ιατρών, το οποίο με τη σειρά του εξηγεί τις όποιες ανάρμοστες και ανήθικες συμπεριφορές αυτών, γράφει: «Τρεις είναι οι γενεσιουργές αιτίες αυτού του ελλείμματος. Η πρώτη σχετίζεται με τον τρόπο επιλογής των υποψήφιων φοιτητών ιατρικής. Από τους ειδικούς της ιατρικής εκπαίδευσης αναγνωρίζεται ομοφώνως ότι οι συνήθεις εξετάσεις για την εισαγωγή στις ιατρικές σχολές, ελέγχουν γνώσεις και ευφυΐα, αλλά όχι στάση και συμπεριφορά, με αποτέλεσμα να μην εξασφαλίζουν την επιλογή εκείνων των οποίων η προσωπικότητα είναι η πιο κατάλληλη για την άσκηση της ιατρικής. Δεύτερη αιτία είναι η απουσία των ανθρωπιστικών επιστημών από τα προγράμματα σπουδών των ιατρικών μας σχολών. Πριν από λίγα χρόνια, ένας επιστολογράφος του British Medical Journal έγραφε στη σύνταξη του περιοδικού: <<Οι κύριες προτεραιότητες ενός ιατρού πρέπει να είναι η συμπάθεια και η έγνοια για τον άρρωστο του και από εκεί είναι που αρχίζει η ιατρική εκπαίδευση. Για να ενδιαφερθεί κανείς για τους ανθρώπους, είναι απαραίτητο να τους καταλάβει. Η κατανόηση, ωστόσο, των ανθρώπων δεν προκύπτει από τη σπουδή της νευροφυσιολογίας ή την εξέταση μιας μαγνητικής τομογραφίας, αλλά από τη λογοτεχνία, την ποίηση και τις καλές τέχνες, που μαζί με τη φιλοσοφία πρέπει να αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ιατρικής εκπαίδευσης>>
. Η εκ πρώτης όψεως παράδοξη αυτή ιδέα, δεν είναι πρωτότυπη. Η ανάγκη για την -πέραν των βιολογικών γνώσεων και της τεχνικής επάρκειας- ευρύτερη καλλιέργεια του ιατρού έχει επισημανθεί εδώ και πολλές δεκαετίες και από τις δυο μεριές το Ατλαντικού. Είναι μια ανάγκη που καθορίζεται απ’ την ίδια τη φύση του ιατρικού έργου, αφού η ιατρική έχει ως κοινό αντικείμενο με τη λογοτεχνία και την τέχνη, τον άνθρωπο. Τρίτη αιτία του ελλείμματος παιδείας, είναι η απουσία από τις ιατρικές μας σχολές προτύπων για μίμηση ικανών να βοηθήσουν τους φοιτητές στο να εγκολπωθούν αξίες, στάσεις και συμπεριφορές κατάλληλες για την άσκηση της ιατρικής. […] Σύμφωνα με έρευνες που έχουν διεξαχθεί σε αυτό το θέμα, τα σπουδαιότερα προσόντα των εκπαιδευτών που αναδεικνύονται απ’ τους ίδιους τους φοιτητές σε πρότυπα για μίμηση δεν είναι οι επιτυχίες τους στην έρευνα ή η θέση τους στην ακαδημαϊκή ιεραρχία, αλλά η συμπόνια που δείχνουν για τον άρρωστο και η ακεραιότητα του χαρακτήρα τους».
Σήμερα, σηκώθηκα με ανακατεμένο στομάχι και μια ναυτία, λες και ήμουν και εγώ στον Τιτανικό... Δεν ξέρω, αν φταίει ο πιτόγυρος που έφαγα χτες αργά, ο γύρος που κάνουν οι σκέψεις μου τις τελευταίες μέρες, ή ο γύρος της λίμνης που θα γίνει μεθαύριο. Σίγουρα θα χρειαστώ όμως, την βοήθεια της Ιατρικής Επιστήμης, για να ξεπεράσω τα συμ-πτώματα... Έλα όμως, που είμαι από τους χειρότερους ασθενείς! Το ότι λέω, ότι είμαι ιατρός και το ότι, ευτυχώς ή δυστυχώς, υπάρχουν πολλοί, που λένε, ότι το πιστεύουν, δεν είναι θεωρώ ικανό να πείσει κάποιον ότι είμαι εναντίον των φαρμάκων και εκείνος να με περάσει για σοβαρό επιστήμονα... Σκέφτομαι όμως, ότι ο στόχος μας να θεραπεύσουμε την ασθένεια και να επιμηκύνουμε τη ζωή, οδηγεί τελικά σε πιο θεμελιώδη ερωτήματα - στον ίδιο τελικά τον ορισμό του τί σημαίνει να είμαστε άνθρωποι. Η απάντηση βέβαια, σχετίζεται με το ποιος την δίνει. Αν είναι ο ίδιος άνθρωπος, ή βρυκόλακας... Γιατί, αυτό θα καθορίσει και τις βλέψεις που έχει κάποιος απέναντι στον άνθρωπο και την ανθρωπότητα, και αυτό -κατά έναν ανυπόστατο επιστημονικά λόγο- καθορίζει γιατί δεν μπορώ να πάρω κανένα φάρμακο για τη ναυτία μου... Κατά έναν επίσης περίεργο και ανεξήγητο λόγο, αυτή η σημερινή πρωινή ναυτία, με πήγε αρκετά χρόνια πίσω, ένα καλοκαίρι (στης Ακρόπολης τα μέρη, φοιτητής ων), όταν καθημερινά, σηκωνόμουν με χάλια στομάχι, για να πάω για δουλειά σε ένα υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας. Ήταν, κάτι πιο απάλευτο ακόμα και από τα πιο βαρετά πρωινά εργαστήρια της Ιστολογίας στην Ιατρική Σχολή, κάτι πιο αγχωτικό ακόμα και από τις εξετάσεις του Γιαμαρέλλου στο Αττικό, κάτι πιο ψυχοφθόρο ακόμα και από τα επείγοντα του Ευαγγελισμού. Ήταν τότε, που παραδέχτηκα, ότι υπάρχει δουλειά πιο ζόρικη από του Ιατρού, και αφορά φυσικά τον τραπεζοϋπάλληλο. Για κακή μου τύχη, τότε, ήμουν στο γραφείο υποδοχής... το πρώτο γραφείο δηλαδή, που συναντούσε κάποιος σαν διέβαινε τη μεγάλη πόρτα της Τραπεζικής ζωής του! Το συμπέρασμα που έβγαζα καθημερινά, είναι ότι οι άνθρωποι επιδεικνύουν μεγαλύτερη ανησυχία για τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς, παρά για την υγεία τους, μεγαλύτερο άγχος για την κάρτα τους που κράτησε το ΑΤΜ παρά για έναν συγγενή που κράτησαν εισαγωγή οι γιατροί σε κάποιο νοσοκομείο, μεγαλύτερη ανάγκη να εξυπηρετηθούν ως προς τη συναλλαγή τους, παρά να εξυπηρετηθούν ως προς τη διαταραγμένη-παθολογική ψυχοσύνθεσή τους... Αυτά, ήταν κάποιες από τις λίγες ανθρωπολογικές σκέψεις που προλάβαινα να βγάζω, παρατηρώντας τον τραπεζικό κόσμο, καθώς, δεν υπήρχε δευτερόλεπτο που σου επιτρεπόταν να καθίσεις... Στην κυριολεξία και στην καρδιά της ρήσης "ο χρόνος είναι χρήμα"... Δεν άντεξα, πάνω από 2 μήνες. Παραιτήθηκα. Έφυγα και άφησα αυτό το σύστημα να καταρρεύσει πριν καταρρεύσω εγώ πρώτος. Το σύστημα δυστυχώς, δεν κατέρρευσε τότε (μα ούτε και σήμερα πεθάνει παρά τα πλήγματα που δέχεται, παρά ξανά προς τη δόξα τραβά...), αλλά τουλάχιστον, το δικό μου στομάχι, κατά έναν αναπάντεχο και θαυμαστό τρόπο, έφτιαξε... Ο δρόμος μου, έκτοτε, χώρισε οριστικά από αυτόν του τραπεζικοοικονομικού συστήματος! Το αποχαιρέτισα αφήνοντάς το να τρώει αδυσώπητα τα σωθικά του κόσμου... Από την άλλη πάλι, σκέφτομαι ότι το στομάχι είναι το πρώτο όργανο που επηρεάζεται από την ψυχολογία και αντιδρά στα σκαμπανεβάσματά της. Άραγε ο κύριος Φρόυντ το ήξερε αυτό ή -ακόμα περισσότερο- το ένοιωθε ποτέ αυτό; "Το 1930 ο Σίγκμουντ Φρόυντ, έχοντας ήδη αποκτήσει μια ζοφερή, πεσιμιστική διάθεση απέναντι στην κατάσταση που επικρατούσε στον κόσμο, η οποία ενισχύθηκε μάλιστα αμέσως μετά από τους θριάμβους των εθνικοσοσιαλιστών, έγραψε το βιβλίο 'Ο Πολιτισμός Πηγή Δυστυχίας'. [...] Ο Φρόυντ, θεώρησε ότι μπορούσε να δει τα πράγματα με μια διεισδυτική ματιά που έλειπε από τους άλλους, που είχαν εγκλωβιστεί στο τέλμα της αυταπάτης. Η έλλειψη αυτή της διεισδυτικής ματιάς, όμως, παρείχε στον κόσμο ορισμένα πλεονεκτήματα που όφειλαν να απαρνηθούν όσοι επρόκειτο να ακολουθήσουν το δρόμο της επιστήμης, πληρώνοντας έτσι το τίμημα για την απόκτηση αυτής της διορατικής ικανότητας." (σελ. 253, "Βιοεπιστήμες: Δυστυχία και παρηγοριά", του Paul Rabinow) Άραγε, για αυτό αρνούμαι να δεχτώ τα πλεονεκτήματα ενός Primperan ή ενός Cilroton ; "Ο Φρόυντ κλείνει το βιβλίο του 'Ο Πολιτισμός Πηγή Δυστυχία' με τρόπο κλινικό: <<Το μοιραίο ερώτημα της ανθρωπότητας είναι κατά πόσον ο πολιτισμός που ανέπτυξε είναι σε θέση να αλέγξει το ανθρώπινο ένστικτο της επιθετικότητας και της αυτοκαταστροφής. Κάθε πιθανή απάντηση όμως στο ερώτημα αυτό, συνδέεται άμεσα με το πρόβλημα. Οι άνθρωποι έχουν τελειοποιήσει τόσο πολύ την εξουσία τους πάνω στις φυσικές δυνάμεις, ώστε με τη βοήθειά τους, τούς είναι εύκολο να εξολοθρευτούν αμοιβαία όλοι τους ως τον τελευταίο. Τούτο το γνωρίζουν, και από αυτό προέρχεται αρκετά μεγάλο μέρος της δυστυχίας τους, του άγχους τους." (σελ. 272-273, "Βιοεπιστήμες: Δυστυχία και παρηγοριά", του Paul Rabinow) Εδώ, ίσως κολλάει ωραία, η προσπάθεια του Max Weber να νουθετήσει κάπου στα 1917 στο Μόναχο, το κοινό του σε μια διάλεξή του, αποδεικνύοντας περίτρανα τη σύνδεση της αίσθησης της γεύσης και κατ'επέκταση του πεπτικού συστήματος και άρα και του στομαχιού, με τα αρνητικά συναισθήματα. Έτσι, στη διάλεξη αυτή, κατέθετε ότι ένας νέος άνθρωπος που σκέφτεται να ακολουθήσει μια επιστημονική ή ακαδημαϊκή καριέρα, θα πρέπει προηγουμένως να θέσει στη συνείδησή του το εξής ερώτημα: "Πιστεύετε ότι αντέχετε να βλέπετε χρόνο με το χρόνο να σας παραγκωνίζουν μετριότητες επί μετριοτήτων, χωρίς να δοκιμάσετε πίκρα και απογοήτευση; Αν και οι ενθουσιώδεις νέοι απαντούν συνήθως, ότι θα μπορέσουν να αντέξουν, χάρη στην αγάπη που τρέφουν για την επιστήμη, ελάχιστοι τα καταφέρνουν τελικά, χωρίς να υποκύψουν σε αισθήματα απέχθειας και παραίτησης." (σελ. 261, "Βιοεπιστήμες: Δυστυχία και παρηγοριά", του Paul Rabinow). Η αλήθεια, είναι ότι το στομάχι δεν έχει φτιάξει ακόμα και η επιθυμία μου να ξεράσω είναι μεγάλη, με όλα αυτά που βιώνουμε καθημερινά... Αρχίζω να συναισθάνομαι όμως, ότι το στομάχι μου, γίνεται ευαίσθητο και δεν σηκώνει και πολλά... Για να δούμε, τελικά τους χαλκέντερους και τους γαλαζοαίματους ετούτου του κόσμου...
Κάποτε, τα στρίνγκ, όταν πρωτοβγήκανε στην αγορά, κάνανε αρκετά ευρώ, και τα υπόλοιπα εσώρουχα που είχαν πιο πολύ ύφασμα (τουλάχιστον περισσότερο από ένα απλό κορδόνι, τύπου "κουραδοπνίχτη" που λέει και η γιαγιά μου), ήταν φθηνότερα, δημιουργώντας έτσι στο μικρό μου πνεύμα, το μέγα ερώτημα: πώς γίνεται όσο λιγοστεύει και ψευτίζει ένα αντικείμενο να πουλιέται ακριβότερα; Πρόσφατα, είδα την παρακάτω χειροποίητη ρεκλάμα και χάρηκα...
Τα πράγματα προχώρησαν μπροστά, στον σωστό δρόμο; Αναρωτήθηκα...
Οι τιμές αντιπροσωπεύουν τις πραγματικές αξίες; Ξανααναρωτήθηκα...
Προοδεύει ο άνθρωπος; Συγκινήθηκα...
Επίσης, πρόσφατα, διάβασα το κάτωθι ιστορικό σημείωμα, για τους προγόνους μας Βυζαντινούς, που έτρωγαν με τα χέρια το φαγητό τους, και το αντιπαρέβαλα με το γεγονός ότι εμείς σήμερα τρώμε με πιρούνι και κουτάλι (αν δεν βιαζόμαστε βέβαια, γιατί αλλιώς, τρώμε fast foot (!) "στο χέρι" και έτσι αναπόφευκτα με το χέρι...).
Κοίτα να δεις εξέλιξη ο άνθρωπος, σκέφτηκα...
Κοίτα να δεις πρόοδο, και ξανασυγκινήθηκα...
Μετά, άρχισα να σκέφτομαι όλα αυτά περί εξέλιξης και προόδου, ενταγμένα τόσο σε ένα γενικότερο πλαίσιο, (καθώς από παλιά με απασχολούσε το ερώτημα προς τα πού πηγαίνει η Ανθρωπότητα), όσο και σε ειδικότερο πλαίσιο, αυτό που ο κύριος Σαμαράς μας θέτει, καθώς μας υπόσχεται εξέλιξη και πρόοδο τα επόμενα λίγα χρόνια.
Η έννοια της εξέλιξης, γεννήθηκε φυσικά (και αβίαστα), από τον παππού Δαρβίνο. Πέρασε όμως, γρήγορα και στον τομέα της κοινωνίας, ώστε να φτάσουμε να μιλάμε για τον κλάδο της Κοινωνιοβιολογίας, που θέλει η εκάστοτε κοινωνία, να συμπεριφέρεται όπως ακριβώς και ένα ζώο μέσα στη ζούγκλα. Η κοινωνία, ως άθροισμα ζώων, δεν μπορεί παρά να αποτελεί μια βιολογική κοινωνία, άρα να υπόκειται στους νόμους της Φύσης, οι οποίοι δεν είναι άλλοι από αυτούς της Φυσικής Επιλογής και της Εξέλιξης.
Έλα όμως, που κάποια στιγμή εμφανίστηκαν (πιθανόν εκ παρθενογέννεσης) στο προσκήνιο τα παιδιά της Αριστεράς, τα οποία εξεδήλωσαν:
"...αντίθεση στη θεωρία της Κοινωνιοβιολογίας, θεωρώντας ότι αυτό που είναι εγγεγραμμένο μέσα σε αυτήν την θεωρητική άποψη, είναι πολύ απλά η περιχαρακωμένη ιδεολογία της δυτικής κοινωνίας, η επιβεβαίωση της φυσικότητάς της και η αξίωση του αναπότρεπτου χαρακτήρα της. [...] Από τον 17ο αιώνα φαίνεται πως έχουμε παγιδευτεί μέσα σ' αυτό το φαύλο κύκλο, καθώς εφαρμόζουμε το μοντέλο της καπιταλιστικής κοινωνίας στο ζωικό βασίλειο και στη συνέχεια εφαρμόζουμε αυτό το αστικοποιημένο -πλέον- ζωικό βασίλειο στην ερμηνεία της ανθρώπινης κοινωνίας. [...] Τα περισσότερα στοιχεία και στάδια της βιολογικής θεωρίας της φυσικής επιλογής, υπήρχαν ήδη στον Λεβιάθαν, του Χομπς. Εναπόκειτο στον Μαρξ, ως κριτικό αυτής της καπιταλιστικής αντίληψης, να διακρίνει την πραγμάτωσή της στη θεωρία του Δαρβίνου. Σε ένα γράμμα του στον Ένγκελς, ο Μαρξ έγραψε:
Είναι αξιοσημείωτο πώς ο Δαρβίνος αναγνωρίζει στα ζώα και τα φυτά, τη δική του αγγλική κοινωνία, με τον δικό της καταμερισμό εργασίας (διάβαζε ποικιλομορφία), τον ανταγωνισμό, το άνοιγμα νέων αγορών (ενδιαιτήματα), τις εφευρέσεις (παραλλαγές) και τον μαλθουσιανό <<αγώνα για την επιβίωση>>. Είναι το bellumm omnium contra omnes (πόλεμος όλων εναντίον όλων) του Χομπς, και μου έρχεται στο νου η Φαινομενολογία του Χέγκελ, όπου η κοινωνία των πολιτών περιγράφεται σαν ένα πνευματικό ζωικό βασίλειο, ενώ στον Δαρβίνο το ζωικό βασίλειο παρουσιάζεται σαν κοινωνία πολιτών.
[...] Σε ένα γράμμα του προς τον Lavrov, ο Ένγκελς με τη σειρά του, περιέγραφε την προκύπτουσα διαλεκτική επιστροφή, την αυτοαναπαράσταση του πολιτισμού με τη μορφή μιας καπιταλιστικής φύσης:
Η όλη δαρβινική διδασκαλία του αγώνα για την επιβίωση είναι απλώς μια μετάθεση από την κοινωνία στην έμβια φύση του δόγματος του Χομπς bellumm omnium contra omnes και του αστικού-οικονομικού δόγματος του ανταγωνισμού, μαζί με τη θεωρία του Malthus περί πληθυσμού. Όταν πια αυτό το ταχυδακτυλουργικό κόλπο έχει συντελεστεί... οι ίδιες θεωρίες ξαναμεταφέρονται από την ενόργανη φύση πίσω στην ιστορία, και ο ισχυρισμός τώρα είναι ότι η εγκυρότητά τους ως αιώνιων νόμων της ανθρώπινης κοινωνίας, έχει αποδειχθεί."
(σελ. 143-145, από το "Χρήσεις και Καταχρήσεις της Βιολογίας - Μια ανθρωπολογική κριτική της Κοινωνιοβιολογίας", του Marshall Sahlins, εκδ. Αλεξάνδρεια)
Αφού περάσαμε μαζί (συν-περάσαμε), ως συνοδοιπόροι (που μας λείπουν οι πόροι), από τόσα όμορφα μέρη του Ουρανού, νομίζω είναι χρήσιμο να καταθέσουμε και κάποια συμπεράσματα ταξιδιωτικά. 1. Το ταξίδι μας αυτό, ξεκίνησε με έναν Μικρό Πρίγκηπα να αγναντεύει τον (δικό του) Ουρανό και να ποθεί να τον οργώσει με τα ταξίδια του, ώστε να μεθύσει από τις εμπειρίες του και από την έλξη του απρόοπτου. Εκκίνησε λοιπόν, για ταξίδι μαγικό, για ταξίδι παραμυθένιο. Αξίζει, να ξαναθυμηθείτε τη διαδρομή του Μικρού Πρίγκηπα, το οποίο θεωρώ ότι είναι -αν όχι το καλύτερο- σίγουρα ένα από τα πιο βαθυστόχαστα παραμύθια όλων των εποχών, που κατορθώνει και συμπυκνώνει τεράστια υπαρξιακά ερωτήματα και ανθρωπολογικά ερωτηματικά... Θα διαπιστώσετε, ότι όπου και αν πήγαινε, όπου και αν έψαξε, σε όποια ξερολιθιά του Σύμπαντος και αν προσεδαφίστηκε, είδε ανθρώπους, ανθρώπους, και πάλι ανθρώπους... Είδε, στενές συμπεριφορές που δεν συνάδουν σε τίποτα με την ευρύτητα του Σύμπαντος... Είδε στενά κεφάλια ανθρώπινα, καθώς και σκυφτά σώματα... Και τέλος, κατάλαβε, ότι το ψάξιμο, δεν είναι έξω μας, αλλά μέσα μας. Εκεί, θα βρούμε τις απαντήσεις, εκεί θα βρούμε λιμάνι απάνεμο, για το ερώτημα το αναπάντητο... Η μοναδικότητα, κρύβεται σε κάθε τι τετριμμένο, σε κάθε τι συνηθισμένο. Περιμένει, καρτερικά, να της χαμογελάσεις, για να σου χαριστεί παντοτινά. Διότι, τελικά αγαπητοί μου, δεν μας μένει τίποτε άλλο από ένα απλό πέρασμα από τις γωνιές του κόσμου... Ας μην το χαραμίσουμε λοιπόν, στην τριβή και τη διάλυση, αλλά ας παλέψουμε με τη ρημάδα την εντροπία, ας οργανώσουμε, ας χτίσουμε, ας αντισταθούμε. Ας είναι η σημερινή μας ημέρα, η απαρχή, να αντικρίσουμε ξανά τα αγαπημένα μας πρόσωπα και να τους καταθέσουμε ένα κατακόκκινο -βαμμένο από τις σταλαγματιές του αίματος- τριαντάφυλλο, ως μια απλή κίνηση, που όμως για εκείνον θα φανεί συμπαντική!
"I Giorni"
Ludovico Einaudi
2. Νομίζω έγινε κατανοητό από όλες τις πληροφορίες που εδόθησαν για κάθε αστερισμό ξεχωριστά, ότι όλα αυτά που βλέπουμε πάνω από το κεφάλι μας, είναι πράγματα, εικόνες και καταστάσεις, που πρώτα τα βλέπουμε μέσα στο κεφάλι μας... και μετά τα εκφράζουμε, τους δίνουμε πνοή, νόημα και ουσία, προβάλλοντας τα στο χώρο που μας περιβάλλει. Όλα αυτά που βλέπουμε, δεν είναι τίποτε άλλο από όλα αυτά που μπορούμε ή και θέλουμε να βλέπουμε. Δεν βλέπουμε κάτι ξένο, αλλά κάτι δικό μας, προβαλλόμενο εξωτερικά. Ο κάθε τόπος, ο κάθε πολιτισμός, η κάθε γωνιά της γης ανάλογα με την κάθε αγωνία της, και ανάλογα με την οπτική της, διαμορφώνει συγκεκριμένη εικόνα και κοσμοείδωλο, προσαρμοσμένα απόλυτα στις ανησυχίες των καιρών. Ο Ουρανός, δεν είναι τίποτε άλλο λοιπόν, από ήλιους σαν τον δικό μας,
από το καθρέφτισμα της δικής μας ύπαρξης, από την αντανάκλαση της δικής μας παρ-ουσίας, από την επικεντροποίηση με το έτσι θέλω, της δικής μας Γης.
"The Earth Prelude"
Ludovico Einaudi
Δέσμιοι λοιπόν, της δικής μας πεπερασμένης ικανότητας αντίληψης, μας μένει μόνο να βάζουμε στεγανά, σύνορα και όρια, να περιχαρακώνουμε και να περιχαρακωνόμαστε, να διαφοροποιούμαστε και να δραστηριοποιούμαστε σε συγκεκριμένες διαστάσεις. Δεν μπορούμε να αντιληφθούμε τα πέριξ, αν δεν τα συγκρίνουμε ως προς τα έσω και το ένα πεδίο, οριοθετείται και αξιολογείται με βάση το άλλο και τανάπαλιν. Και δεν μπορούμε να ορίσουμε το μπρος αν δεν έχουμε μια συμφωνία για το πίσω... Έτσι, η κάθε κρίση δεν μπορεί παρά να είναι σύγκριση, όπως είχε πει ο θείος Minsky, αλλά έχουν υπονοήσει και αρκετοί άλλοι: “Η εικόνα μας για το τι είναι πρωτόγονο εξαρτάται από το τι σε κάθε συγκεκριμένη στιγμή μπορεί να θεωρούμε πολιτισμένο. Αν έχουμε διάθεση αυτοπεποίθησης, περιφρονούμε τους πρωτόγονους επειδή στερούνται των πλεονεκτημάτων μας. Αν είμαστε απαισιόδοξοι, φαίνεται να προσφέρουν το μοντέλο ενός καλύτερου, περισσότερου ελεύθερου, υγιέστερου και πιο φυσικού τρόπου ζωής. Αν είμαστε σκεπτικιστές, μπορεί να […] ισχυριζόμαστε ότι δεν είμαστε καλύτεροι από τους πρωτόγονους. Κάθε έθνος δημιουργεί τους δικούς του πρωτόγονους. […] Αυτές οι ιδέες δεν είναι σταθερές, γιατί η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας μπορεί να αλλάζει”. (Σελ. 38, Adam Kuper "Η Επανάκαμψη της Πρωτόγονης Κοινωνίας", εκδ. Αλεξάνδρεια) Αγαπητοί μου όμως, το να μην έχεις καμία ανοχή στη διαφορετικότητα οδηγεί στο να μην έχεις καμία αντοχή για την πραγματικότητα… Και έτσι, προσπαθείς να αμυνθείς με το να κρύβεσαι, μέσα στη δική σου ψεύτικη πραγματικότητα, αντί να ξεχυθείς ξέστηθος στις λόγχες των ακτίνων... Αντί, να γίνεις ένα με τη φύση, με τη φύση σου, με την περιορισμένη σου φύση... Ο μεγάλος Claude Levi-Strauss σε μια προσπάθεια αυτοερωταπάντησης καταθέτει: «Τι πρότεινα; Να βρούμε τα δικαιώματα του Ανθρώπου, όχι όπως είχαμε κάνει από την Αμερικανική και τη Γαλλική Επανάσταση, στο μοναδικό και προνομιούχο χαρακτήρα ενός από τα ζωντανά είδη, αλλά αντ’ αυτού να τα δούμε ως μια ειδική περίπτωση των δικαιωμάτων όλων των ειδών. Κινούμενοι προς αυτήν την κατεύθυνση, θα βρεθούμε στο ίδιο επίπεδο πρακτικής συμπεριφοράς με εκείνη που έχουν οι ‘πρωτόγονοι’ λαοί, εκείνοι που μελετήθηκαν από τους ανθρωπολόγους, απέναντι στη φύση». (Σελ. 340, Adam Kuper «Η Επανάκαμψη της Πρωτόγονης Κοινωνίας», εκδ. Αλεξάνδρεια)
3. Είναι τότε, που αναζητάς το παραμύθι σου, να παραμυθιαστεί η ψυχή σου (όπως λέει και ο Αλκίνοος με τη δύναμη του νου...). Είναι τότε, που σου έχουν όλοι κλέψει το χαμόγελο, και εσύ αναζητάς απεγνωσμένα ένα χαμόγελο. Και είναι τότε, που εμφανίζεται εντελώς ξαφνικά, ένα πλάσμα από έναν άλλον κόσμο, να σου υπενθυμίσει τη χαμένη σου παιδικότητα, τη χαμένη σου φύση... Αξίζει να δείτε το επίσης πανέμορφο παραμυθάκι της Momo... της νεαράς εκείνης, που αντιστέκεται στου κόσμου τη φθορά και τη βορά, στου κόσμου το αλλοπρόσαλλο πρόσωπο. Άραγε, θα μπορέσει η Momo, να ξεφυλλίσει τα φύλλα της καρδιάς των σκληρών ανθρώπων και να διαβάσει τα ακατανόητα τερτίπια τους, ώστε να τους εμφυσήσει πνοή και νόημα να ζουν συμπαντικά;
4. Οι άνθρωποι, αγαπητοί μου άνθρωποι, ταλανίζονται πάνω σε μια αιωρούμενη πέτρα, κάπου σε μια γωνιά του Σύμπαντος, θεωρώντας ότι αυτή η πέτρα είναι στάσιμη, βέβαιη, ακλόνητη και στο κέντρο του Σύμπαντος. Αμέσως, αμέσως, αντιλαμβάνεστε το λάθος ξεκίνημα στο συλλογισμό και τις λάθος βάσεις στις μικρές γήινες ζωές μας. Γιατί συμβαίνει αυτό; Διότι, οι άνθρωποι δεν μπορούν την αβεβαιότητα, δεν μπορούν το άγνωρο και άγνωστο, δεν μπορούν το μη ελεγχόμενο. Δεν μπορούν να μην είναι το κέντρο του κόσμου, και γιαυτό φτιάχνουν το δικό τους επίπλαστο κόσμο και τον προσαρμόζουν γύρω τους, ώστε να γίνονται τελικά το κέντρο κάποιου κόσμου... Η λύση όμως, δεν θα έρθει από το να προσαρμόζουμε τα πάντα γύρω μας, αλλά από το να αποδεχόμαστε τη φύση μας. Και φύση μας, δεν είναι άλλη από το να ακολουθούμε τη Φύση. Όπου και αν αυτή πάει, ό,τι και αν αυτή πάθει... Δεν μπορούμε εμείς οι άνθρωποι, αγαπητοί μου άνθρωποι, να σταματήσουμε ή να περιορίσουμε τη Φύση. Και δεν το αναφέρω αυτό, μοιρολατρικά, αλλά με πολλά θαυμαστικά, καθώς η Φύση, είναι η μόνη που έχει αποδείξει ότι ξέρει τόσα εκατομμύρια χρόνια και προσπερνά κάθε εμπόδιο.
(όχι, ειλικρινά θαυμάστε σας παρακαλώ το φως που σαν προβολέας φωτίζει και έτσι τονίζει, τη μαγεία της ασταμάτητης Φύσης... Αν δεν είναι ένα ζωντανό θαύμα αυτή η φωτό που τράβηξα έξω από το σπίτι μου, τότε τί είναι;)
Είναι αυτή, που θα σου μετατρέψει μαγικά μπροστά στα μάτι σου, μια ξεχασμένη και ξεφτισμένη γωνιά, (που τυγχάνει να είναι λίγα μέτρα μακριά από τη γωνιά του δικού μου σπιτιού)
σε ένα -ακόμα- μυστικό πέρασμα, καλώντας σε να την ακολουθήσεις μαζί...
Νομίζω τελικά, αγαπητοί μου, ότι οι δυο τους, ο Μικρός Πρίγκηπας και η Momo, τα δυο αυτά αστεράκια του Σύμπαντος, μπορούν μαζί να καταφέρουν να μας δείξουν μια άλλη οπτική του Ουρανού, ώστε να ξεπεράσουμε τις στεγανές τροχιές μας και σαν άλλα ηλεκτρόνια και εμείς, να εκτοξεύσουμε το δικό μας φως, καθώς θα αλλά-ζουμε τροχιές, καθώς θα ξεπέφτουμε -αναπόφευκτα- από βαθμίδες υψηλότερης ενέργειας, σε εκείνες, χαμηλότερης...
"Two Sunsets"
Ludovico Einaudi
Και κάπως έτσι αγαπητοί μου, ίσως να πηγαίνει αυτό το παραμυθάκι... θα ξεπέφτουμε, αλλά θα εκτοξεύουμε Φως... Αυτό είναι το Μυστικό του Σύμπαντος. Να πέφτεις, αλλά να μην σταματάς να βγάζεις το Φως που κρύβεις μέσα σου... Μόνο τότε, πέφτεις ηρωικά!
Καλές ουράνιες βόλτες σε όλους και όμορφα παραμυθάκια!
Σήμερα θα μιλήσουμε για τον αστερισμό των Διδύμων.
Δίδυμοι
Με επίκεντρο πάλι τη Μεγάλη Άρκτο, αν προεκτείνουμε το τμήμα δβ, από δ προς β, θα συναντήσουμε δυο πολύ φωτεινά αστεράκια να κάνουν παρέα το ένα με το άλλο. Είναι τα δυο βασικά αστέρια του αστερισμού των Διδύμων, ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης. Η προέκτασή της γραμμής δβ, θα περάσει πάνω από τον Κάστορα, δίπλα από τον οποίο βρίσκεται ο Πολυδεύκης.
Ο Πτολεμαίος περιελάμβανε εδώ 18 αστέρια, ο Argelander 53 και ο Heis 106. Στους Διδύμους οι κυριότεροι αστέρες είναι οι κάτωθι:
-Ο γ αστέρας είναι ο Αλχένα (Alhena) και ονομάζεται και «Φρουρά των Πλειάδων». -Ο δ, που λέγεται «Ουασάτ» από το αραβικό όνομα «Αλ Ουασάτ», δηλαδή η «Μέση των Διδύμων». Είναι ένας κίτρινος αστέρας με συνοδό του έναν κόκκινο αστέρας. Ο δ αστέρας, ήταν γνωστός και στους Κινέζους σαν «Τα Τσουν», δηλαδή «Μεγάλη κανάτα κρασιού». Κοντά στον δ αστέρα των Διδύμων, ανακαλύφτηκε και ο πλανήτης Πλούτων. -Ο ε αστέρας είναι ο Mebsuta, δηλαδή ο «Τεντωμένος Βραχίονας». -Ο η αστέρας, είναι γνωστός με το όνομα «Πρόπους» που του έδωσε ο Πτολεμαίος και ο Ίππαρχος, γιατί βρίσκεται μπροστά από το αριστερό πόδι του Κάστορα. Το όνομά του, στο διάβα των αιώνων και των συνόρων, πέρασε από τους Λατίνους και τροποποιήθηκε σε “Tropus”, ίσως εσκεμμένα μερικές φορές για να τονιστεί ότι στο σημείο αυτό, κατά το θερινό ηλιοστάσιο, ο ήλιος τρέπεται από το βόρειο στο νότιο ημισφαίριο. Ο η αστέρας, είναι ένας λαμπρός πορτοκαλής αστέρας μαζί με έναν μικρό συνοδό με πολύ αργή περιστροφή. Αργότερα όμως, φάνηκε ότι τελικά ο κάθε αστέρας από τους δυο τους, είναι επίσης διπλός, με αποτέλεσμα να μιλάμε πλέον για ένα τετραπλό σύστημα. Ο η αστέρας είναι επίσης γνωστός γιατί κοντά σε αυτόν ανακαλύφτηκε ο πλανήτης Ουρανός από τον Herschel το Μάρτη του 1781. Διπλοί αστέρες είναι επίσης και οι ε, λ, μ, κ. -Ο α αστέρας των Διδύμων, είναι ο Κάστωρ, που στην πραγματικότητα είναι ένα πολύπλοκο αστρικό σύστημα έξι αστέρων. Πρόκειται για έναν λευκό αστέρα με ένα συνοδό που περιφέρεται πολύ αργά και έναν τρίτο, που είναι αστέρας εκλάμψεως και βρίσκεται λίγο μακρύτερα από τους άλλους δυο. Φασματοσκοπικά όμως, ανακαλύφτηκε ότι και οι τρεις τους είναι διπλοί αστέρες. Έτσι, ο Κάστορας είναι ένας πολύπλοκος κόσμος με έξι ήλιους, και απέχει από εμάς γύρω στα 45 έτη φωτός.
Ο Κάστωρ ήταν γνωστός ήδη στους αρχαίους Έλληνες με αυτό το όνομα, όπως επίσης και με το όνομα «Απόλλων», ή δωρικά, «Απέλλων». Επίσης, ονομαζόταν ολόκληρος ο αστερισμός «Αστερισμός του Φοίβου», επειδή ήταν υπό την προστασία του Απόλλωνα. Οι Άραβες, πριν δανειστούν το όνομα από τους Έλληνες, τον ονόμαζαν «Αλ Αουάλ αλ Ντιρά», όπως μας πληροφορεί ο Άραβας αστρονόμος του 16ου αιώνα Αλ Τιζινί, που εξηγεί ότι σήμαινε «Το πρώτο από τα πόδια». Το όνομα αυτό συνδεόταν με το μεγάλο Λιοντάρι, που ήταν ένας τεράστιος αστερισμός των Αράβων, ο οποίος εκτεινόταν μέχρι τον Καρκίνο, το Λέοντα, το Βοώτη, το Μικρό Κύνα, την Παρθένο και τον Κόρακα. -Ο β των Διδύμων, είναι ο Πολυδεύκης, ένας πορτοκαλής γίγαντας, ο κοντινότερος γίγαντας αστέρας στη Γη μας, καθώς απέχει μόλις 35 έτη φωτός από εμάς. Φαινομενικά, είναι ένας πενταπλός αστέρας, ο οποίος, σαν συνοδός του Απόλλωνα, ονομαζόταν μερικές φορές από τους αρχαίους Έλληνες και Ηρακλής, ενώ στους Άραβες, ονομαζόταν «Αλ Θανί αλ Ντιρά», δηλαδή «Το δεύτερο από τα μπροστινά πόδια», εννοώντας του Λέοντος. Οι δυο αστέρες, Κάστωρ και Πολυδεύκης, μαζί με τους άλλους αστέρες, σχηματίζουν στον ουράνιο θόλο ένα δίδυμο, για αυτό το λόγο ίσως να ονομαζόταν έτσι ο αστερισμός από όλους σχεδόν τους λαούς της αρχαιότητος. Με την προσθήκη λίγης φαντασίας -απαραίτητη προϋπόθεση όταν σηκώνουμε τα μάτια ψηλά- μπορεί κανείς να δει δυο νέους φίλους, ή έναν άντρα και μια γυναίκα ή ένα ζευγάρι διδύμων.
Η γέννηση αυτού του ζεύγους τοποθετείται κάπου στο χώρο της Μεσοποταμίας, γύρω στα 1300 π.Χ. αφού καταγράφεται πάνω σε λίθους που χώριζαν σύνορα, αλλά και στο χώρο της αρχαίας Βαβυλωνίας αφού εντοπιζόταν σε ημερολόγια ζωδιακά ή πλανισφαίρες ή αστρολάβους της εποχής. Οι Βαβυλώνιοι, οι Σουμέριοι και οι Ασσύριοι, ονόμαζαν τους δυο αυτούς αστέρες, ΜΑΣ.ΤΑΜΠ.ΜΠΑ.ΓΚΑΛ.ΓΚΑΛ. δηλαδή «Οι Μεγάλοι Δίδυμοι», και από εκεί εξαπλώθηκαν τόσο στους Αιγυπτίους όσο και στους Έλληνες, καθώς τους προωτοσυναντάμε στην Οδύσσεια του Ομήρου (λ 307) σαν: «αλογοτεχνίτη τον Κάστορα και τον γερό στους γρόνθους Πολυδεύκη». Για τους Αιγυπτίους, τα δυο αστέρια συμβόλιζαν το θεό Ώρο, αλλά και δυο «βλαστάνοντα φυτά». Για τους Ινδούς, ήταν οι «Ασσουίν» δηλαδή «Οι ιππείς» ή οι «Μιθουνά», δηλαδή «Ο νέος και η νέα». Για τους Πέρσες ήταν οι «Δυο Φιγούρες».
Για τους Χαλδαίους και τους Φοίνικες ήταν ένα «Ζευγάρι παιδιών», αλλά και ερίφια γαζέλες που ακολουθούσαν τον Ηνίοχο. Για τον Caesius ήταν τα παιδιά της Ρεβέκκας, ο Ιωνάθαν και ο Δαβίδ, και για άλλους χριστιανούς, ήταν οι πρωτόπλαστοι Αδάμ και Εύα. Σε ορισμένους μεσαιωνικούς χάρτες ονομάζονταν Duo Pavones, προφανώς από το αραβικό όνομα των «Δυο παγωνιών». Οι Αυστραλοί γηγενείς τους ονόμαζαν «Νεολαίους», σε αντιδιαστολή με τις Πλειάδες που βρίσκονται σχετικά κοντά
και τις ονόμαζαν «Νεανίδες». Οι Βουσμάνοι της Νότιας Αφρικής τους ονόμαζαν «Νέες γυναίκες». Οι Πολυνήσιοι, τους ονόμαζαν και αυτοί Διδύμους με τα ονόματα «Πιπιρί Ρεχουά». Αξίζει να σημειωθούν δυο ξεχωριστές ματιές στον αστερισμό: η μια είναι ενός δομινικανού καλόγερου με το όνομα Vincentus Bellovancensis που πέθανε γύρω στα 1264 μ.Χ. ο οποίος στο βιβλίο του «Ο καθρέφτης της φύσης» λέει ότι αφού ο ήλιος μένει σε αυτόν τον αστερισμό δυο μέρες πιο πολύ από ό,τι μένει στους άλλους αστερισμούς, τότε πρέπει να συμβολίζουμε αυτόν τον αστερισμό με διψήφιο σύμβολο και αυτό δεν είναι άλλο από εκείνο των Διδύμων. Η δεύτερη ματιά, είναι εκείνη του αστρονόμο Welcke, ο οποίος υποστήριζε ότι ο Κάστωρ προέρχεται από το «Άστωρ», δηλαδή ο «Έναστρος», και ο Πολυδεύκης από το «Πολυλεύκης», δηλαδή ο «πολύ φωτεινός». Κατά την ελληνική μυθολογία, η βασίλισσα της Σπάρτης Λήδα, όταν λουζόταν στον Ευρώτα, δέχτηκε την επίσκεψη του Δία με τη μορφή ενός κύκνου. Γέννησε μετά δυο αυγά από τα οποία βγήκαν ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης (οι Διόσκουροι, από το Διός Κούροι) και η Κλυταιμνήστρα και η ωραία Ελένη. Ο Πολυδεύκης όμως ήταν από σπέρμα του Δία και ο Κάστορας από σπέρμα του βασιλιά Τυνδάρεω. Έτσι, όταν μια φορά τα δυο αδέρφια πολεμούσαν με κλέφτες (ή κατά μια άλλη άποψη με τα εξαδέλφια τους Αφαιρείδες), ο Κάστορας σκοτώθηκε και ο Πολυδεύκης, ως αθάνατος, παρακάλεσε το Δία να μην του πάρει τον αγαπημένο αδερφό. Ο Δίας άκουσε την παράκληση του τέκνου του και μοίρασε αθανασία και στον Κάστορα. Από τότε, οι Διόσκουροι τη μια μέρα την περνούσαν στον Άδη και την άλλη στον επάνω κόσμο. Στο τέλος όμως, ο Δίας τους μετέτρεψε σε αστέρια και από τότε έμειναν ως οι δυο αστέρες των Διδύμων, Κάστωρ και Πολυδεύκης ή Τυνδαρίδες ή Δίδυμοι Λάκωνες ή Αναδίδοντες την οσμή της Σπάρτης (από την καταγωγή της μητέρας τους). Κατά μια άλλη παράδοση, ήταν δυο άλλοι δίδυμοι, ο Αμφίων και ο Ζήθος, και αυτοί παιδιά του Δία, αλλά από την ωραία Αντιόπη από τη Θήβα, η οποία κυνηγήθηκε από τον πατέρα της και κρύφτηκε πάνω στα βουνά, όπου γέννησε τους δυο γιους. Όταν τα δυο παιδιά μεγάλωσαν, τιμώρησαν όσους πείραξαν τη μητέρα τους και κατόπιν, ύστερα από διαταγή του Ερμή, έχτισαν το κάστρο των Θηβών και θεμελίωσαν την πόλη. Ο Ζήθος σαν πρακτικός άνθρωπος, έχτισε το κάστρο με τα χέρια του, ενώ ο Αμφίωνας σαν ονειροπόλος, το έχτισε με τους ήχους της μουσικής του. Το μέρος του κάστρου που χτίστηκε από τον δεύτερο, ήταν ωραιότερο από αυτό του πρώτου. Άλλα ονόματα που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίου συγγραφείς για τους Διδύμους ήταν: Άνακες (Πλούταρχος, ο οποίος μάλιστα ονομάζει όλον τον αστερισμό «Σιώ»), Εφέστιοι (Θεοδώρητος), Dii Samothraces δηλαδή Σαμοθράκες θεοί, από τη λατρεία των Καβείρων στη Σαμοθράκη (κατά την οποία οι Δίδυμοι ήταν «Δύο Κάβειροι», δηλαδή μυστηριώδεις δαίμονες και γιοι του Ηφαίστου και της Καβείρας, οι οποίοι φαίνεται ότι μυθολογικά προήλθαν από τους Πελασγούς), και Dii Germani, δηλαδή αδερφοί θεοί. Από την αρχαιότητα τα δυο αστέρια, συμβολίζονταν πάνω από ένα πλοίο και για αιώνες θεωρούνταν οι προστάτες των ναυτικών. Και αυτό, μάλλον ξεκίνησε από τη συμμετοχή των Διόσκουρων στην Αργοναυτική εκστρατεία. Κατά τη μυθολογία, η Αργώ, κινδύνευσε να βουλιάξει σε μια τρικυμία και ο Ορφέας έπαιξε τη λύρα του για να παρακαλέσει τον Απόλλωνα να τους σώσει. Ο Απόλλωνας άκουσε τη λύρα και η τρικυμία σταμάτησε όταν δυο αστέρια εμφανίστηκαν πάνω από τα κεφάλια των Διόσκουρων. Από τότε και μετά, τα φώτα που εμφανίζονται στα ιστία των πλοίων σε καιρό τρικυμίας ονομάζονται διόσκουροι, ή αλλιώς, όπως τα λένε οι ναυτικοί μας σήμερα, «τελώνια» ή «φώτα της Αγίας Ελένης». Αν εμφανιστεί ένα μόνο φως, είναι κακό σημάδι, γιατί τότε πρόκειται μάλλον για την ωραία Ελένη, την αδερφή του Πολυδεύκη, που προκάλεσε την καταστροφή της Τροίας. Οι δοξασίες αυτές των Ελλήνων, πέρασαν και στους Ρωμαίους, οι οποίοι στόλιζαν τα καράβια τους με ομοιώματα των Διόσκουρων, καθώς τους θεωρούσαν και αυτοί, προστάτες των ναυτιλομένων.
Ακόμη και στις «Πράξεις των Αποστόλων» (ΚΗ, 11) αναφέρεται ότι το πλοίο που μετέφερε τον απόστολο Παύλο στη Ρώμη, είχε στην πρώρα του το έμβλημα των Διόσκουρων. Και στον ουρανό πρώτα ανατέλλουν οι Διόσκουροι και μετά ο παλιός αστερισμός της Αργούς. Επίσης παραστάσεις των Διόσκουρων ως προστατών της Ρώμης, έφεραν τα πρώτα αργυρά νομίσματα των ιταλικών πόλεων της Μεγάλης Ελλάδας.
Οι Έλληνες αλλά και ο Ρωμαίοι, επικαλούνταν τους Διόσκουρους και σε στιγμές πολέμου, όπως επίσης, πολλές φορές ορκίζονταν μάλιστα και σε αυτούς, ίσως γιατί ο Κάστορας φημιζόταν για την ιππευτική του ικανότητα και για τις εξαιρετικές του επιδόσεις στην ανάβαση, (λέγεται επίσης ότι ήταν και δάσκαλος του Ηρακλή στην τέχνη του πολέμου) και ο Πολυδεύκης για τη δύναμη των χεριών του στην πάλη-πυγμαχία. Και τα δυο αδέρφια ήταν ανδρείοι μαχητές και ονομαστοί δρομείς, και για τους λόγους αυτούς περιζήτητοι στους πολέμους. Αξιοσημείωτα στον αστερισμό των Διδύμων είναι τα πλανητικά νεφελώματα, τα οποία αποτελούν μία άλλη «ατραξιόν» των Διδύμων, με κορυφαίο το NGC 2392, που είναι γνωστό ως «Νεφέλωμα του Κλόουν
ή του Εσκιμώου»
ανάλογα πώς το βλέπει κανείς,
το οποίο απέχει περί τα 5.000 έτη φωτός από τη Γη, και το επίσης μεγάλο και αξιόλογο, αλλά αμυδρό σε επιφανειακή λαμπρότητα «Νεφέλωμα της Μέδουσας» (Abell 21).
Αυτός ήταν αγαπητοί μου ο αστερισμός των Διδύμων, εκείνος ο αναδιπλασιασμένος (ίσως και μυστικά ανσυνδυασμένος) αστρικός σχηματισμός που χορεύει έναν αέναο ζευγαρωτό χορό ανάμεσα στο Ego του και το Alter ego του...
Κάπου εδώ, αγαπητοί μου, σταματά αυτό το -ίσως λίγο κουραστικό- διαστρικό ταξίδειον, μέσα από τα μικρά αυτά μαθήματα Ουρανογραφίας. Και ο λόγος, δεν είναι φυσικά διότι τελείωσαν οι αστερισμοί ή τα θαυμαστά αυτού του Σύμπαντος, αλλά διότι κάπου εδώ έχω σταματήσει -αγκυροβολήσει πιο σωστά- εγώ ο ίδιος, στο δικό μου διαστρικό ταξίδειον, ίδιον του οποίου είναι οι Μεγάλες Αναζητήσεις, που αναπόφευκτα γεννοβολούν τις Μεγάλες παρεξηγήσεις... Και όταν λέω, κάπου εδώ, εννοώ φυσικά στην Καστοριά, στην πόλη του αγαπημένου Κάστορα. Δεν το λέω τυχαία, αλλά με επίγνωση, ότι αυτός είναι ο αστερισμός που φωτίζει αυτήν την πόλη. Ανατρέξτε στην ανάρτηση και σταθείτε στις λέξεις με πορτοκαλί χρώμα. Είναι οι λέξεις εκείνες που συνθέτουν τις καθημερινές καστοριανές στιγμές μου, Γραμμένες με εκείνο το χρώμα -το πορτοκαλί- που χαϊδεύει κάθε στιγμή μου, όσο μικρή ή μεγάλη, είτε στην ανατολή της, είτε στο βασίλεμά της, όπως ακριβώς ο -πορτοκαλής- Πολυδεύκης συνοδεύει και χαϊδεύει για πάντα τον Κάστορα και τον Μπομπ τον μάστορα... Σας αφήνω λοιπόν, να τηλεσκοπήσετε κάποιες από αυτές τις μικρές καθημερινές μου λάμψεις, εδώ στα ψηλά, οι οποίες ως λάμψεις, δεν είναι τίποτε άλλο από στιγμές που φέγγουν και μετά εξαφανίζονται ("svanire" ιταλιστί), αλλά πριν εξαφανιστούν -όπως είναι η μοίρα όλων των όντων τω όντι- αφήνουν αυτήν την γλυκόπικρη γεύση... Γλυκιά, επειδή τη ζεις ολόψυχα και ολόθερμα... Πικρή, επειδή ξέρεις ότι είσαι πεπερασμένος... Το μόνο που σου δίνει ελπίδα και σε ευχαριστεί τελικά όταν κοιτάς τον Ουρανό, είναι αυτή η μαρμαρυγή των άστρων, που δρα σαν πονηρό κλείσιμο του ματιού τους, χαράσσοντας βαθιά την υπόσχεση ότι ίσως μια μέρα, σαν φύγουμε από αυτήν την ξερολιθιά που λέγεται Γη, μας επιτρέψουν να τα συντροφεύουμε στο κοσμικό στερέωμα, στον ασταμάτητο χορό τους...
