Ποιά Νεο-ελληνική γλώσσα μου μιλάνε;

Το θέμα των πανελληνίων εξετάσεων στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας, προχτές:

"Με τον όρο αυτομόρφωση περιγράφουμε μία σύνθετη εκπαιδευτική διαδικασία της οποίας θεμελιώδης κινητήρια δύναμη είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, ο οποίος, έχοντας επίγνωση των αναγκών και των επιθυμιών του, καλείται να συμβάλει αποφασιστικά στην πορεία της εκπαιδευτικής και επαγγελματικής του κατάρτισης. Σε αυτή την ατομική, και πολλές φορές εξαιρετικά δύσκολη, πορεία κατάκτησης νέων γνώσεων, δεν ενεργεί μόνος του, όπως θα μπορούσαμε να υποθέσουμε με βάση το πρώτο συνθετικό της λέξης αυτο-μόρφωση. Ο άνθρωπος δεν δραστηριοποιείται μέσα σε ένα κοινωνικό κενό, αλλά μέσα σε ένα κοινωνικό περιβάλλον. Βρίσκεται δηλαδή σε συνεχή επικοινωνία με τους άλλους, σε επαφή και ανταλλαγή με τους επίσημους ή ανεπίσημους εκπαιδευτικούς θεσμούς, με ποικίλους οργανισμούς και κέντρα κατάρτισης, ακόμη και όταν οι νέες τεχνολογίες του επιτρέπουν να μαθαίνει και να εργάζεται σε φυσική απόσταση από τους άλλους.
Με αυτή την έννοια, οι διαδικασίες και οι πρακτικές αυτομόρφωσης στη σημερινή εποχή δεν σημαίνουν την απουσία των άλλων, θεσμών και ατόμων, ούτε την κοινωνική απομόνωση του καθενός ατόμου, αλλά την ενεργητική στάση του, αφού το ίδιο αποφασίζει, άλλοτε αυτοβούλως και άλλοτε κάτω από την πίεση συγκεκριμένων αναγκών, να εκπαιδευθεί. Η ενεργητική στάση συνίσταται στο ότι ο άνθρωπος καλείται να διαμορφώσει μαζί με τους άλλους συμμετέχοντες (οργανισμούς, εκπαιδευτές, εκπαιδευόμενους) το περιεχόμενο, τη διαδικασία και τους τρόπους της εκπαίδευσής του.

Όμως οι πρωταρχικοί παράγοντες που καθιστούν την αυτομόρφωση αναγκαία για τα άτομα των σύγχρονων κοινωνιών είναι οι νέες επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις και οι συνεπακόλουθες μεταμορφώσεις της αγοράς εργασίας. Μία από τις συνέπειες αυτών των αλλαγών είναι ότι πολλά επαγγέλματα χάνουν γρήγορα την αξία και τη χρησιμότητά τους, ενώ οι γνώσεις και οι δεξιότητες που τα άτομα κατέκτησαν στα πρώτα στάδια της ζωής τους καθίστανται ανεπαρκείς για το παρόν και το μέλλον. Η συνολική τεχνολογική αναδιάρθρωση της εργασιακής δραστηριότητας στερεί όλο και περισσότερο στα άτομα τη δυνατότητα να διατηρούν μία και μοναδική επαγγελματική ταυτότητα σε όλη τη διάρκεια της ενεργού ζωής τους. Κατά συνέπεια, ανεξάρτητα από τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες αυτής της κατάστασης για τα άτομα, οι νέοι άνθρωποι των τεχνολογικών κοινωνιών καλούνται να αλλάξουν δύο ή τρία επαγγέλματα στην επαγγελματική πορεία τους. Το γεγονός αυτό επιβάλλει στα άτομα να κατακτούν διαρκώς γνώσεις, να ανανεώνουν τις δεξιότητές τους, να αποκτούν γρήγορα νέες ειδικεύσεις, δηλαδή, να εκπαιδεύονται συνεχώς.

Η εκπαίδευση δεν νοείται πια ως η απλή, κανονιστική μετάδοση γνώσεων από τις μεγαλύτερες γενιές στις νεότερες, όπως την όριζε ο E. Durkheim κατά τον 19ο αιώνα. Και τούτο επειδή, τόσο το περιεχόμενο της εκάστοτε εκπαιδευτικής πράξης όσο και ο χρόνος που αφιερώνεται σε αυτήν, αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης ανάμεσα στις διαφορετικές γενιές, τα δύο φύλα και τις διαφορετικές κουλτούρες των ανθρώπων, γεγονός που παρατηρείται σε όλες τις σύγχρονες πρακτικές της καθημερινής ζωής. Η εκπαιδευτική πράξη καθίσταται επομένως μια διαδικασία που δεν περιορίζεται στο χώρο (το σχολείο) και το χρόνο (περίοδος της νεότητας), αλλά επεκτείνεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής και πέραν των σχολικών τειχών.

Αλεξάνδρα Κορωναίου, Εκπαιδεύοντας Εκτός Σχολείου, 2002 (Διασκευή)"


Πολύ ωραίο θέμα και πολύ αποκαλυπτικό για τη σημερινή πραγματικότητα. Για να δούμε όμως πιο αναλυτικά κάποια σημεία:

-έχοντας επίγνωση των αναγκών και των επιθυμιών του: δεν γεννιέται κανείς έχοντας επίγνωση αυτών των πραγμάτων, αλλά μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία ίσως τα βρει. Τίθεται λοιπόν το (ανά)θεμα που λέγεται "εκπαιδευτική διαδικασία" και ο ρόλος της στην επίγνωση των πραγματικών αναγκών και επιθυμιών του καθενός. Εγώ ρωτάω όμως, ένοιωσε κανείς να υπάρχει στοιχειώδης επαγγελματικός προσανατολισμός στο σχολείο; Ένοιωσε κανείς να υπάρχει κάποια διαδικασία που να αξιολογεί το χαρακτήρα μας, να σκιαγραφεί τις πεποιθήσεις μας και τις ανάγκες μας; Θυμήστε μου πότε, πού και πώς σας παρακαλώ.

-Βρίσκεται δηλαδή σε συνεχή επικοινωνία με τους άλλους, σε επαφή και ανταλλαγή: σωστό, αλλά το ερώτημα είναι υπό ποίους όρους λαμβάνει χώρα αυτή η επικοινωνία, η επαφή και η ανταλλαγή. Μήπως δεν είναι ισότιμη ανταλλαγή, μήπως δεν είναι επιλογή αλλά επιβολή; Επιβολή γνώσης, μασημένη τροφή, καταιγισμός πληροφοριών που μετατρέπουν τον αυτο-μορφούμενο σε απλό ακροατή ακατάσχετων μπαμπαλισμών σε σχολεία, φροντιστήρια, σπίτι και τηλεόραση; Η επικοινωνία προϋποθέτει μια βασική έννοια, αυτήν της ικανότητας κρίσης των ατόμων που επικοινωνούν, αλλιώς το θέμα υποβιβάζεται σε απλή διάλεξη, όπου ο ακροατής δεν μπορεί καν να διαλέξει την άχρηστη από την πιο άχρηστη πληροφορία.

-οι διαδικασίες και οι πρακτικές αυτομόρφωσης στη σημερινή εποχή δεν σημαίνουν την απουσία των άλλων, θεσμών και ατόμων, ούτε την κοινωνική απομόνωση του καθενός ατόμου, αλλά την ενεργητική στάση του, αφού το ίδιο αποφασίζει, άλλοτε αυτοβούλως και άλλοτε κάτω από την πίεση συγκεκριμένων αναγκών, να εκπαιδευθεί: καλέ τι μας λέτε; Πού τη βλέπετε εσείς την παρουσία των θεσμών, μήπως ας πούμε στην Ενισχυτική Διδασκαλία που θα έπρεπε να λειτουργεί στα σχολεία, αποτρέποντας τα πιτσιρίκια από τα φροντιστήρια; Πού βλέπετε την έλλειψη της κοινωνικής απομόνωσης, μήπως στο MSN και το Skype ή το Facebook που τα πιτσιρίκια είναι σε διπλανές πολυκατοικίες και συνομιλούν, αντί να βγουν να παίξουν, να ματώσουν τα γόνατά τους από τα σπρωξίματα και να λιώσουν τα παπούτσια τους από τις βόλτες σε πλατείες και τα πάρκα; Πού βλέπετε την ενεργητική στάση των ατόμων, μήπως ας πούμε στο γεγονός ότι μπορεί να επιλέξει να μην πάει φροντιστήριο όταν ο γονέας του επιβάλλει να πάει; Για ποιά αυτόβουλη απόφαση να εκπαιδευτεί μιλάτε όταν ένα παιδί 15-16 χρονών ΕΙΝΑΙ ΑΚΟΜΑ ΠΑΙΔΙ, θέλει να παίξει και την μόνη αυτόβουλη απόφαση που θέλει να πάρει είναι το ποιό παιχνίδι γουστάρει να παίξει τώρα! Σε αυτό το σημείο ίσως εγερθούν αντιδράσεις και ίσως μου παρατάξετε σαν αντίλογο κάτι που μου είχε πει μια καθηγήτρια Θεολογίας, ότι "τα παιδιά τα βαφτίζουμε χριστιανούς χωρίς να τα ρωτήσουμε, όπως ακριβώς τα εμβολιάζουμε για να τα προστατέψουμε όταν είναι ακόμα μικρά". Δεν μιλάω όμως για αυτό, αλλά για την υπερβολή που συνοδεύει μια τέτοια "καλή" πράξη από μέρους των γονέων. Δεν λέω να μην προσφερθούν επιλογές εκπαίδευσης στα πιτσιρίκια, αλλά λέω ΜΕ ΡΕΓΟΥΛΑ ΡΕΕΕΕΕΕΕ! Βρείτε ένα παιδί στην οικογένειά σας, ανιψάκι, ξαδερφάκι... και δείτε το καθημερινό του πρόγραμμα: σχολείο κανά 6-7ωρο, φροντιστήριο κανά 2-3ωρο, αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, μουσική, καράτε, βαράτε, γυμναστήριο, μπαλέτο, χορός κα. Ήμαρτον! Κυνηγάμε το μέλλον και χάνουμε το παρόν. Πώς γίνεται ένα παιδί όμως να σκέφτεται το μέλλον και όχι το τώρα; Από μόνο του αποτελεί παραφύσει κατάσταση! Αυτήν την κατάσταση έχετε δημιουργήσει εσείς που μπουκώνεται τα παιδιά σας τόση γνώση. Η γνώση δεν είναι παστίτσιο που όσο περισσότερο φάει ο κανακάρης σας τόσο περισσότερο θα ψηλώσει, αλλά πρέπει να επεξεργαστεί από τον λαμβάνοντα, αλλιώς θα του πέσει βαριά και θα βαρυστομαχιάσει και μετά θα αρχίσει να ξερνοβολά δώθε και κείθε...

-Η ενεργητική στάση συνίσταται στο ότι ο άνθρωπος καλείται να διαμορφώσει μαζί με τους άλλους συμμετέχοντες (οργανισμούς, εκπαιδευτές, εκπαιδευόμενους) το περιεχόμενο, τη διαδικασία και τους τρόπους της εκπαίδευσής του: Σοβαρά; Πότε ρωτήσατε τα παιδιά σας κύριοι γονείς και πότε εσείς κύριοι καθηγητάδες τι τους αρέσει και τι δεν τους αρέσει στον τρόπο που εκπαιδεύονται; Πότε δώσατε και κυρίως πώς, λόγο στα παιδιά αυτά που βλέπεις να έχουν μια σάκα ώμου πιο μεγάλη ακόμα και από το ανάστημά τους;

-Κατά συνέπεια, ανεξάρτητα από τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες αυτής της κατάστασης για τα άτομα, οι νέοι άνθρωποι των τεχνολογικών κοινωνιών καλούνται να αλλάξουν δύο ή τρία επαγγέλματα στην επαγγελματική πορεία τους. Το γεγονός αυτό επιβάλλει στα άτομα να κατακτούν διαρκώς γνώσεις, να ανανεώνουν τις δεξιότητές τους, να αποκτούν γρήγορα νέες ειδικεύσεις, δηλαδή, να εκπαιδεύονται συνεχώς: Κάτι ωραίο που είχε πει κάποτε ένας γιατρός: όσο πάμε εξειδικευόμαστε και περισσότερο, μαθαίνουμε πιο πολλά για λιγότερα θέματα, και ακόμα πιο πολλά για ακόμα και πιο λίγα θέματα, μέχρι που τελικά θα ξέρουμε τα πάντα για το... τίποτα! Μπράβο μας και μπράβο σας που ωθείτε την κοινωνία προς αυτήν την κατεύθυνση, προς το τίποτα. Και εξάλλου δεν κατάλαβα γιατί "Η συνολική τεχνολογική αναδιάρθρωση της εργασιακής δραστηριότητας στερεί όλο και περισσότερο στα άτομα τη δυνατότητα να διατηρούν μία και μοναδική επαγγελματική ταυτότητα σε όλη τη διάρκεια της ενεργού ζωής τους" παρακαλώ; Από μόνη της η τεχνολογία δεν προδικάζει για τίποτα, δεν ωθεί πουθενά. Εμείς χρησιμοποιούμε την τεχνολογία και ανάλογα πώς θα την αξιοποιήσουμε θα ωφεληθούμε ή όχι. Εμείς ξημεροβραδιάζουμε στο Facebook χωρίς να ξέρουμε να δουλέψουμε ένα φύλλο Excel ή να βρούμε μια πληροφορία στο διαδίκτυο. Βέβαια δεν είναι πολύ παράδοξο αυτό μιας και οι Πνευματικοί Πατέρες μας φαίνεται να κινούνται στο ίδιο πνευματικό σκοτάδι!

-Το γεγονός αυτό επιβάλλει στα άτομα να κατακτούν διαρκώς γνώσεις, να ανανεώνουν τις δεξιότητές τους, να αποκτούν γρήγορα νέες ειδικεύσεις, δηλαδή, να εκπαιδεύονται συνεχώς: θα συμφωνήσω απόλυτα, το σωστό ρήμα είναι "επιβάλλει", άρα για πια επιλογή μιλάμε;

-Η εκπαίδευση δεν νοείται πια ως η απλή, κανονιστική μετάδοση γνώσεων από τις μεγαλύτερες γενιές στις νεότερες, όπως την όριζε ο E. Durkheim κατά τον 19ο αιώνα: ακριβώς, δεν νοείται πλέον ως μια απλή μετάδοση γνώσεων, αλλά ως ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΣ πληροφοριών και όποιον πάρει ο χάρος... Διότι η εκπαίδευση αντί να μαθαίνει στον εκπαιδευόμενο το "μανθάνειν", τον μαθαίνει το "πεθάνειν" από την κούραση και τη βαρεμάρα... Αντί να μάθει στον εκπαιδευόμενο τα εργαλεία για να μπορεί μόνος του να μαθαίνει οποιαδήποτε ώρα και στιγμή και για οποιαδήποτε αναζήτησή του, του μαθαίνει ξερές γνώσεις που οφείλει να αποστηθίσει και μάλιστα να εξεταστεί πάνω σε αυτές.

-Η εκπαιδευτική πράξη καθίσταται επομένως μια διαδικασία που δεν περιορίζεται στο χώρο (το σχολείο) και το χρόνο (περίοδος της νεότητας), αλλά επεκτείνεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής και πέραν των σχολικών τειχών: ναι, μόνο που αυτή η πράξη καταντά βιασμός που δεν περιορίζεται στο χώρο και το χρόνο, αλλά επεκτείνεται σε όλη τη διάρκεια ζωής και πέραν των σχολικών τειχών... Ρωτήστε έναν περαστικό αν συμφωνεί με την δια βι(ασμ)ου εκπαίδευση. Και πώς να του αρέσει αν κάνει κάτι από ανάγκη και όχι από επιλογή; Πώς να αρέσει κάτι που είναι από επιβολή και όχι από επιλογή;


Κύριοι, η δια βίου εκπαίδευση όπως την έχετε κάνει δεν αυτομορφώνει αλλά παραμορφώνει τον άνθρωπο. Δεν τον γεμίζει με ικανότητες, αλλά τον αδειάζει από ζωή, τον σμπαραλιάζει από αντοχές και τον κατακερματίζει σαν προσωπικότητα. Και όλα αυτά γιατί πολύ απλά οφείλει να τα ακολουθήσει ασθμαίνοντας, γιατί ορθώνεται ένα γιγάντιο πρέπει κάθε μέρα στη ζωή του και δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Τόσες ώρες χαμένες σε τόσα έδρανα... Τόσες ώρες μπλα μπλα μπλα, τόσα χρόνια κύρηγμα... Η μόρφωση ναι περνάει μέσα από το κοινωνικό μας περιβάλλον, αλλά όταν αυτό είναι ένα κοινωνικό κενό, τότε το πράγμα καταντά ένας φαύλος κύκλος. Ποιός να βοηθήσει τα παιδιά; Οι γονείς που με τη σοφία τους μας έφεραν στην σχεδόν πτώχευση του κράτους μας; Οι δάσκαλοι που έχουν καταντήσει ίσως οι πιο βολεμένοι δημόσιοι υπλαλληλοι, (να είναι καλά τα ιδιαίτερα ρε παιδί μου!), ή ο κύριος Χρόνος που έχει μόνο 24 ώρες κάθε ημέρα και τι να προωτοχωρέσει, μαθήματα, φροντιστήρια, αγωνίες;

Αλήθεια μπορεί κάτι να αλλάξει; Επιτρέψτε μου να πιστεύω ότι ναι μπορεί!

Ποντάρω πολλά στους εκπαιδευτικούς. Αν επέλθει αλλαγή στην παιδεία μας σαν λαός, πιστεύω θα έρθει από την εκπαίδευσή μας σε σχολείο και πανεπιστήμιο. Γιαυτό μορφώστε καλύτερα τους καθηγητές, επιμορφώστε τους με σεμινάρια, ελέγξτε τους όχι μόνο μέσα από το ξερό βιβλίο ύλης και τις αντίστοιχες ημερομηνίες που πρέπει (άντε πάλι το "πρέπει") να έχουν βγάλει την απαιτούμενη ύλη, αλλά μέσα από πραγματικές διαδικασίες αξιολόγησης, δώστε τους κίνητρα να παλέψουν μέσα στην τάξη, αφήστε τους να συνθέσουν και μην τους περιορίζετε σε ψυχρές αίθουσες.


Κύριοι! Γιατί πρέπει να ακολουθήσουμε αυτό το μοντέλο της αυτο-μόρφωσης και να μην ακολουθήσουμε ένα άλλο, αυτό της αυτο-διόρθωσης του στραβού δρόμου που ακολουθούμε σαν πιστά προβατάκια; Η απάντηση είναι απλή: γιατί η αυτο-διόρθωση προϋποθέτει να παραδεχτούμε ένα πράγμα: ότι έχουμε κάνει λάθος! Και για να το κάνουμε αυτό καλό θα ήταν να αφήσουμε στην άκρη τον εγωισμό μας και να δούμε λίγο και τις ανάγκες του άλλου, εκείνου του συνανθρώπου που πονά και δεν του δόθηκε ποτέ η ευκαιρία να πάει σε κανένα σχολείο ή να αυτο-μορφωθεί... Φτάνουν πια οι πανεπιστήμονες και οι ειδικοί σε τούτη την κοινωνία. Αυτό που έχουμε έλλειψη, είναι από μη ειδικούς τρόπους βοήθειας, δηλαδή βοήθειας προς όλους χωρίς διαχωρισμούς και περιορισμούς, χωρίς ρατσισμούς ή εγωισμούς. Δεν χρειαζόμαστε ειδικούς ανθρώπους, αλλά μη ειδικούς, που δεν θα θέλουν να διαφοροποιθούν από τους γύρω τους, αλλά να ενωθούν με αυτούς και από κοινού να πορευτούν στο χρόνο.

Όσο αυτοί φωνάζουν να ανοίξουμε τα μάτια μας και τα αυτιά μας καλύτερα για να μην χάσουμε τα συμβαίνοντα της εποχής μας και έτσι να αυτο-παρα-μορφωθούμε καλύτερα, πριν ο φόβος του θανάτου μας νικήσει και δεν πάρουμε πρέφα για ποιό λόγο ήρθαμε σε τούτον το μικρό πλανήτη, εγώ λέω να κλείσουμε πρώτα την τηλεόραση, μετά τα μάτια, ύστερα τα αυτιά και τέλος, με όλη μας την ενέργεια που μας έχει απομείνει, να ονειρευτούμε!

"Κλείσ' τα μάτια σου και κοίτα"
Στίχοι: Μάριος Μήτσιου
Μουσική: Δημήτρης Ζερβουδάκης
Ερμηνεία: Δημήτρης Ζερβουδάκης

"...ξέχασε την αλφαβήτα..."

Και αν θέλουμε να πάρουμε μυρωδιά από έναν μεγάλο δάσκαλο που μας προτείνει (ως οφείλει) τα δικά του όνειρα για το πώς θα έπρεπε να είναι η δια βίου φιλοσοφική και πνευματική δίαιτα(=με την πραγματική έννοια του όρου) και κατ' επέκταση η δια βίου εκμάθηση του εαυτού μας, τότε ιδού! Κύριοι, τέτοιες αυτομορφώσεις θέλουμε.

Και στην τελική, ας μην τα μάθουμε και όλα. Ας αφήσουμε κάτι και για τις επόμενες γενιές βρε αδερφέ!