"Θέλει και οι ζωντανοί να δίνουν το αίμα τους..."

Είμαστε αστρική ύλη που όπου και αν κοιτάξουμε θα αντικρίσουμε αστρική ύλη… Με μία όμως τεράστια διαφορά (διότι υλικό από υλικό έχει διαφορές, ακόμα και αν παρασκευάζεται από την ίδια εταιρία…): είμαστε οργανωμένη αστρική ύλη, ή αλλιώς αστρική ύλη που από την πρώτη στιγμή που δημιουργήθηκε (μην ρωτάτε από ποιον ή για ποιο σκοπό, μπορώ να απαντήσω μόνο το σχεδόν πότε!) ορίστηκε να ενέχει μια τάξη στην ύπαρξή της, μια προσπάθεια εναντίωσης στο χάος που επικρατεί εκεί έξω στο σύμπαν… ή ίσως και μια προσπάθεια εναντίωσης στο χάος που επικρατεί βαθιά μέσα μας…

Αυτή η οργανωμένη τάξη είναι που προσδίδει στην ίδια τη ζωή ικανότητες, πολλές ικανότητες, αίσθησης, κίνησης, επεξεργασίας, συνείδησης, επιλογής και ίσως πολλές που δεν γνωρίζουμε ή δεν έχουμε διευκρινίσει ακόμα… Σε μία όμως θα επικεντρωθώ: στην ικανότητα θέλησης. Ε ναι λοιπόν η ζωή, σε όλα της τις μορφές, θ έ λ ε ι !! Ανάλογα με το στάδιο εξέλιξής της βέβαια, θέλει και περισσότερα (μήπως επειδή μπορεί κιόλας; ή συμβαίνει το αντίθετο: πρώτα συνειδητοποιεί ότι μπορεί και μετά θέλει;). Όμως όσο και αν έχει προσπαθήσει το ανθρώπινο μυαλό να εξακριβώσει πώς δημιουργείται η θέληση, από ποιο σημείο του εγκεφάλου ή με ποιες ακριβώς διαδικασίες νευρωνικές ή βιοχημικές παράγεται, δεν έχει καταφέρει σχεδόν τίποτα. Η βούληση, όπως πιο κομψά λέγεται, ή η επιθυμία, αφορά από τα πιο μικρά πράγματα της καθημερινής μας ζωής (το ότι ο αναγνώστης αυτή τη στιγμή θέλει και κατευθύνει τα μάτια του πάνω στα γράμματα, το ότι ο αναγνώστης δεν καταλαβαίνει και πολλά από αυτά που του λέω και θέλει και σηκώνει το χέρι του και ξύνει απεγνωσμένος την κεφαλή του σε συγκεκριμένο σημείο της) ως τα πιο μεγάλα (ποιο πολιτικό κόμμα να ψηφίσει, εκφράζοντας έτσι την πολιτική του βούληση…λέμε τώρα!!). Από πού ξεκινά όμως η εντολή για κάθε έκφραση της βούλησης; Πού τοποθετείται η εκκίνηση της κάθε βούλησης και πώς παράγεται; Από το μηδέν…; Από κάποια βάση σταθερών δεδομένων και αν ναι, άραγε ποιών;

Άραγε μια μύγα ή ένα μυρμήγκι θέλει; Άραγε το φυτοπλαγκτόν θέλει; «Μα πώς τολμούν και θέλουν τα μυρμήγκια!», θα βροντοφωνάξει αυταρχικά ίσως ένας άνθρωπος της δυτικής κοινωνίας (που μπορεί να διευθύνει κάποια από τις μεγάλες εταιρείες τούτου του πλανήτη…). Αλήθεια άραγε τι ορίζουμε ως θέληση, βούληση, επιθυμία; Η μύγα όταν πετά και ξάφνου προσγειώνεται επειδή κάτι έπιασαν τα αισθητήριά της, πάει να πει ότι ήθελε να προσγειωθεί. Και πάλι όταν χάσει το ενδιαφέρον της θέλει και ανοίγει τα φτερά της και απογειώνεται ξανά. Όταν ένα κουνούπι απειλεί να μας πιεί το αίμα και εμείς το κυνηγάμε απεγνωσμένα να το συνθλίψουμε, θέλει (και πιστέψτε με τις περισσότερες φορές το αναθεματισμένο μπορεί κιόλας!) και ξεφεύγει από τη μανία μας, και σε λίγο (θέλει και) δοκιμάζει ξανά την τύχη του, και μαζί και τα νεύρα μας! Και αν πάμε ακόμα πιο πίσω στα βήματα της εξέλιξης της ζωής, θα δούμε ότι τα βακτήρια θέλουν και γίνονται ανθεκτικά στα διάφορα αντιβιοτικά για να προστατευτούν, ή για να το πούμε επιστημονικά θέλουν να επιλεγούν από την φυσική εξέλιξη, αυτό δείχνουν οι προσπάθειες προσαρμογής τους, γιατί αυτός είναι ο μόνος δρόμος επιβίωσής τους. Άρα με λίγα λόγια η ζωή θέλει να παραμείνει εν ζωή! Πρώτη διαπίστωση -προσωπική- λοιπόν: η βούληση υπάρχει σε κάθε μορφή ζωής. Ναι, με διαφορετική έκταση, έκφραση και ένταση, ανάλογα με το επίπεδο εξέλιξης, αλλά υπάρχει σε κάθε ίχνος της ζωής!

Εδώ όμως ανακύπτει ένα μεγάλο ερώτημα: άραγε αυτή η βούληση γίνεται συνειδητή από κάθε μορφή ζωής; Αυτό το ερώτημα ίσως βοηθήσει αρκετούς να ξεδιαλύνουν την έννοια της βούλησης όπως τη θεωρούμε εμείς οι άνθρωποι, με αυτήν της βούλησης σαν αντίδραση της ζωής (κάθε μορφής επαναλαμβάνω) απέναντι σε κάθε τι νέο κάθε φορά. Για να βοηθήσω θα σας αναφέρω ότι δεν συνειδητοποιούμε κάθε φορά όταν περπατάμε ότι…περπατάμε! Δηλαδή, θέλουμε να προχωρήσουμε λίγα μέτρα πιο πέρα γιατί είδαμε τη Μαρία ή το Γιώργο στην απέναντι πλευρά του δρόμου, αλλά δεν συνειδητοποιούμε ότι έχουμε κάνει αρκετά βήματα μέχρι να φτάσουμε ως εκεί. Όμως κάποιο κέντρο του εγκεφάλου θέλησε και έδωσε εντολή να κουνηθεί πρώτα το δεξί μας πόδι, τόσο ψηλά και τόσο μακριά, και μετά το αριστερό, και μετά σταματήσαμε για να περάσει το αυτοκίνητο και μετά να ξαναξεκινήσουμε για να φτάσουμε κοντά στον καλό μας φίλο. Αυτό καλείται αυτοματοποιημένη κίνηση, μια κίνηση που έχει κάνει πολλές φορές ο οργανισμός, μια κίνηση που έχει εποπτεύσει αμέτρητες φορές ο εγκέφαλος και έτσι τώρα δεν χρειάζεται να την φέρει στο προσκήνιο του συνειδητού για να την πραγματοποιήσει. Όμως και πάλι από κάπου ξεκινά αυτή η όλη διαδικασία!! Αυτό ονομάζω βούληση, την λειτουργία εκείνη δηλαδή που ξεκινά μια ολόκληρη διαδικασία, όχι προβλέψιμη πάντα, καθώς έχει να κάνει με τα εισερχόμενα κάθε φορά δεδομένα, και σίγουρα όχι συνειδητή πάντα, όπως εξηγήσαμε. Άρα δεύτερη διαπίστωσή: άλλο βούληση και άλλο συνείδηση.

Και εδώ προκύπτει πάλι άλλο ένα θέμα, ίσως το πιο σκοτεινό και δύσκολο να διαλευκανθεί. Ας κάνουμε μια υπόθεση εργασίας με το μυαλό μας: ας θεωρήσουμε ένα νεογέννητο που -αφού βεβαιωθούμε ότι είναι καλά- λίγα δευτερόλεπτα μετά την γέννησή του, το βάζουμε σε ένα χώρο όπου θα είναι ξεκομμένο απολύτως από τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος, για παράδειγμα ένα δωμάτιο με άσπρους τοίχους, με κανένα άλλο ίχνος ύλης εντός του, παρά μόνο με μια συσκευή για να παρέχουμε τροφή στο νεογνό. Με αυτόν τον τρόπο προσπαθούμε να εκμηδενίσουμε τον παράγοντα περιβάλλον που παίζει αδιαμφισβήτητο ρόλο στη διαμόρφωση της εγκεφαλικής λειτουργίας και άρα πιθανόν και της βούλησης. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η βούληση είναι συνέπεια και άμεση συνάρτηση του συγκεκριμένου φυσικού συστήματος στο οποίο ζούμε και αν έχει τη συγκεκριμένη μορφή, την έχει επειδή η φύση, τα ερεθίσματα, το περιβάλλον, προστάζουν τη ζωή να υιοθετήσει αυτή τη διαδικασία της βούλησης. Σε ένα άλλο περιβάλλον, ένα άλλο -παράλληλο- σύμπαν ίσως δηλ. τα πράγματα να είναι διαφορετικά. Ξαναγυρίζουμε στο νεογέννητο του πειράματός μας, που τώρα όμως έχει ήδη γίνει παιδί, ίσως και ενήλικας. Η μόνη εξωτερική παρέμβαση υπενθυμίζω είναι η παροχή τροφής. Δεν έχω αποδείξεις ούτε μπορώ να στηρίξω κάπου την άποψή μου, αλλά θεωρώ αδιανόητο το συγκεκριμένο πλάσμα να μην έχει βούληση, ή με άλλα λόγια να είναι ένα άβουλο ον. Ναι, δεν θα ξέρει να μιλά γιατί ποτέ δεν θα έχει ακούσει ήχο, (ίσως μόνο τον ήχο της κοιλιάς του όταν χωνεύει), δεν θα ξέρει να γράφει ή να περπατά όρθιος, ίσως ακόμα και να μην έχει αναπτύξει και συνείδηση της ύπαρξής του. Όμως θα θέλει να κινήσει το χέρι του, θα θέλει να κινήσει τα μάτια του να δει γύρω του (το περιβάλλον του θα μου πείτε, αλλά ο ίδιος δεν το ξέρει…), θα θέλει να αναζητήσει τροφή αν δεν του την παρέχουμε στη σωστή ώρα, θα θέλει να αναζητήσει… το τι ακριβώς ούτε ο ίδιος δεν το ξέρει. Από πού λοιπόν παρακινείται αυτό το πλάσμα; Πιστεύω από τα γονίδιά του.

Τα γονίδια από μόνα τους είναι κινητήρια δύναμη; Πιστεύω ναι. Ακόμα και χωρίς περιβάλλον; Ναι! Γιατί; Μα για να υπάρχει η δυνατότητα κίνησης και αναζήτησης σε οποιοδήποτε πιθανό περιβάλλον! Τα γονίδιά μας δηλ. είναι ο συνεκτικός κρίκος με εκείνες τις πρώτες στιγμές δημιουργίας της ζωής. Υπενθυμίζω το σημαντικό βήμα μετάβασης της ανόργανης ύλης σε ζωή (οργανωμένη οργανική ύλη) ήταν όταν το πρώτο μόριο (που πιστεύεται ότι ήταν RNA, δηλ. ξαδερφάκι του DNA…) κατόρθωσε ή έτυχε (διαλέγεται όποια λέξη ταιριάζει στα φιλοσοφικά σας πιστεύω) να αναδιπλασιάσει τον εαυτό του, να φτιάξει δηλ ένα αντίγραφό του, γεννώντας την ικανότητα αναπαραγωγής και έτσι διαιώνισης του συγκεκριμένου μορίου. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή γινόταν πιστεύω μια μυστική συμφωνία ανάμεσα στις σκοτεινές δυνάμεις του σύμπαντος: οι δυνάμεις που υποστηρίζουν την τάξη στο σύμπαν είπαν να δώσουν στη νέα μορφή οργάνωσης της ύλης τη δυνατότητα κίνησης, αναζήτησης, βούλησης, γραμμένη και ραμμένη σαν φυλαχτό στα νέα αυτά μόρια που άρχισαν να αναπαράγονται. Με ποια κωδικοποίηση μη με ρωτάτε, δεν ξέρω. Οι σκοτεινές δυνάμεις που υποστήριζαν την αταξία και το χάος συμφώνησαν. Με άλλα λόγια το νέο επίπεδο στο οποίο περιερχόταν η ύλη, στην οργανωμένη της δηλ κατάσταση, καταχωρήθηκαν και νέες ιδιότητες της ύλης, μία από τις οποίες ήταν… η βούληση! Διαπίστωση τρίτη: τα γονίδιά μας θέλουν!! Φέρνω ένα παράδειγμα: πώς εξηγείται η Ρεάλ Μαδρίτης που έχει μαζέψει όλα τα αστέρια του παγκοσμίου ποδοσφαίρου, να χάνει από μια κωλοπετεινίτσα που δεν έχει ανάλογους της Ρεάλ παίχτες, αν τους συγκρίνουμε τους παίχτες των δυο ομάδων ένας προς έναν. Η απάντηση είναι εύκολη: το σύνολο, η ομάδα, η οργάνωση, γεννά νέες ιδιότητες και ικανότητες και δεν είναι απλώς το άθροισμα των υπομονάδων του. Έτσι και με την ύλη: η νέα οργανωμένη πραγματικότητα γέννησε την δυνατότητα στην ίδια την ύλη να αναζητήσει, κάτι που δεν δύναται (και όχι επειδή δεν θέλει…) να το κάνει η ανοργάνωτη ύλη που απέχει μακράν από τη ζωή. Η νέα μορφή ή κατάσταση της ύλης, που πλέον αποκαλούμε ζωή, έχει στα σωθικά της, στα πιο βαθιά και απόκρυφα μέρη των πυρήνων των κυττάρων της, ένα μυστικό: την δυνατότητα να ανατρέξει στο παρελθόν της, να αναζητήσει τις ρίζες της, τις καταβολές της και ίσως τελικά να βρει απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα που την ταλανίζουν. Ισως… Το αν όμως η δυνατότητα γίνει βεβαιότητα εξαρτάται από πολλά πράγματα. Εδώ μπαίνει το περιβάλλον που λέγαμε πριν, οι επιλογές, η αίσθηση, η κίνηση, η συνείδηση κλπ κλπ. Διαπίστωση τελευταία: ο άνθρωπος είναι ό,τι πιο όμορφο και δυνατό μπόρεσε να σμιλευτεί από αιώνες συμπαντικής ύπαρξης και περιπλάνησης της αστρικής ύλης. Σε αυτό το πλάσμα, τον άνθρωπο, του δόθηκε σαν μυστική φλόγα μέσα στο στήθος του, αλλά και συνάμα σαν σταυρός πάνω στην πλάτη του, η δυνατότητα να αντικρίσει κατάματα την ίδια την πορεία της δημιουργίας του, να προσδιορίσει τη φύση του, να συνειδητοποιήσει τη μαγεία του, να απολαύσει το ρόλο του στο σύμπαν, να απαντήσει στο μοναδικό ερώτημα ΠΟΙΟΣ ΕΙΜΑΙ; Κανείς άλλος δεν ευλογήθηκε με αυτά τα προσόντα.

Όλα αυτά όμως είναι δυνατότητα…Άραγε θα γίνουν πραγματικότητα; Θα μπορέσει να αντέξει στις τάσεις αυτοκαταστροφής του, να επιβληθεί στον εγωιστή εαυτό του που ζητά την εξουσία και την επίδειξη, να σεβαστεί τα μυστικά της συμπάντιας ύπαρξης και να συμφιλιωθεί με τον συνάνθρωπο, οργανώνοντας ένα ακόμα πιο υψηλών προδιαγραφών επίπεδο διαβίωσης, αυτό της οργανωμένης κοινωνικής τάξης που θα αγκαλιάζει, θα σέβεται και θα προστατεύει κάθε πλάσμα ανθρώπινο και μη;

Εγώ απαντώ: «Θέλει και οι ζωντανοί να δίνουν το αίμα τους…», μόνο τότε ίσως!

Εσείς τι απαντάντε;