Σήμερα, θα μιλήσουμε για παραδοξότητες, ή αγγλιστί, για mismatch (μισ-ματς). Μόνο που στη σημερινή εποχή, ενώ βρίθουν αυτές οι παραδοξότητες, οι περισσότεροι βλέπουν και μένουν μόνο στα ματς-μουτς που επενδύουν τις συμπεριφορές όλων όσων εμπλέκονται σε αυτές τις παραδοξότητες. Κοινώς, μένουμε στις κορδέλες με τα φρου-φρου και τα αρώματα, χαχανίζουμε συνεχώς, τιτιβίζουμε και σχολιάζουμε το ανούσιο, ξεχνώντας, παραβλέποντας και –παραδόξως;- παραβλάπτοντας τα ουσιαστικά. Ας δούμε λοιπόν, κάποια παραδείγματα.
1]
«Στην Ελλάδα, κατά τον καθηγητή Δ. Τριχόπουλο, το καλύτερο κριτήριο κοινωνικο-οικονομικής τάξης θεωρείται ότι είναι η εκπαίδευση (έτη σχολικής φοιτήσεως). Αυτό, επειδή είναι αδύνατη η λήψη αξιόπιστων στοιχείων για το εισόδημα και δύσκολη η μονολεκτική περιγραφή των σύγχρονων ελληνικών επαγγελμάτων. […] Στην κοινωνική τάξη των επιστημόνων παρατηρείται η μικρότερη θνησιμότητα από όλες σχεδόν τις αιτίες θανάτου. Αντίθετα, στην κοινωνική τάξη των ανειδίκευτων εργατών οι προτυποποιημένοι δείκτες θνησιμότητας και οι δείκτες νοσηρότητας είναι σημαντικά μεγαλύτεροι για όλες σχεδόν τις ασθένειες.»
(ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ, Θεωρία-Πράξη-Πολιτικές, εκδλ. ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑ 2010, Β΄ έκδοση, σελ. 100)
Μια προσωπική διαπίστωση επί του προηγούμενου σχολίου του καθηγητή: έχω καταναλώσει το 75% των ετών ζωής μου στα θρανία και στα έδρανα, και το 75% των εσόδων μου αυτή τη στιγμή που το κράτος μου δίνει ως αντάλλαγμα για αυτά τα χρόνια, πηγαίνουν σε πάγια έξοδα, τα οποία εν πολλοίς επιστρέφουν στο ίδιο το κράτος μέσω των πολλών φόρων και των πολλών μηχανισμών του (φανερών ή αφανών, ή ακόμα ακόμα και α-φαλών!). Κάτι σαν τη μεσαιωνική μέθοδο θεραπείας, την αφαιμαξομετάγγιση. Δηλαδή, αυτά που σου δίνει, σου τα ξαναπαίρνει το κράτος… Και φοβάμαι ότι, τα δυο ποσοστά αυτά θα μεγαλώνουν αναλόγως, αντί για το -μάλλον παραδόξως- αναμενόμενο να βαίνουν αντιστρόφως ανάλογα καθόσο περνούν τα χρόνια και αθροίζονται τα προσόντα σου… Ίσως ο καθηγητής κ. Δ. Τριχόπουλος, τον οποίο είχα δει μια φορά από τα έδρανα της Ιατρικής σχολής και πολλές φορές από την τηλεόραση του σπιτιού μου, να μην είχε εκτιμήσει καλά τη συσχέτιση κοινωνικο-οικονομικής τάξης και εισοδήματος με τα χρόνια εκπαίδευσης στη σύγχρονη μεταπολιτευτική Ελλάδα, αν και ο ίδιος κατά βάση ήταν εκπαιδευτικός (αυτό τουλάχιστον δήλωνε) και είχε προβλέψει εξαιρετικά τη συσχέτιση του καπνίσματος με τον καρκίνο του πνεύμονα. Βλέπετε, δεν είναι όλοι καλοί σε όλα.
Προς επίρρωση τούτων, να αναφέρουμε μια άλλη παραδοξότητα: οι σύγχρονες μεγάλες χρόνιες παθήσεις που έχουν λάβει χαρακτήρα επιδημίας και που ταλανίζουν τη σύγχρονη καπιταλισμένη (και ίσως ήδη κατασπαταλισμένη) κοινωνία, είναι τα νοσήματα φθοράς: καρδιαγγειακά, καρκίνοι, αναπνευστικά, μυοσκελετικά, νευροψυχιατρικά. Στην αντίληψη πολλών, εμού του ιδίου συμπεριλαμβανομένου, υπάρχει η άποψη ότι αφορούν τις δυτικές αναπτυγμένες κοινωνίες και όχι τις φτωχές. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ίσως έχει μια άλλη άποψη επί του θέματος όταν ήδη πριν μια 15 ετία διακύρηττε ότι:
“It is the poorest people who are most at risk of developing chronic diseases and dying prematurely from them”
(WHO preventing chronic diseases: a vital investment)
Και ως προέκταση αυτής της σκέψης, είναι αυτό που αποκαλείται ως «Medical Poverty Trap», ή για να το πούμε όπως το έχει διατυπώσει με ακρίβεια ο σοφός λαός μας:
«όπου φτωχός και η μοίρα του!»
2]
Η σύγχρονη ιατρικοποίηση του ανθρώπινου σώματος, ίσως να μην είναι τελικά και τόσο σύγχρονη, όσο και αν απαιτούν οι καταστάσεις από τους ιατρούς να συγχρονιστούν με τις τρέχουσες γνώσεις του αντικειμένου τους (uptodate λέγεται αυτή η απαίτηση).
Ο Ivan Illich στο έργο του “Ιατρική Νέμεσις” γράφει: «Οι αθέλητες φυσιολογικές, κοινωνικές και ψυχολογικές παρενέργειες της διαγνωστικής και θεραπευτικής προόδου έχουν γίνει ανθεκτικές στα ιατρικά φάρμακα. Νέα μηχανήματα, προσεγγίσεις και οργανωτικά σχήματα, τα οποία θεωρούνται ως θεραπεία της κοινωνικής και κλινικής ιατρογένεσης, τείνουν να γίνουν παθογόνα. Τεχνικά και διοικητικά μέτρα τα οποία λαμβάνονται προκειμένου να αποφευχθεί βλάβη στον ασθενή τείνουν να δημιουργήσουν μία ιατρογενή παγίδα ανάλογη με την κλιμακωτή καταστροφή που γεννιέται από διαδικασίες που ρυπαίνουν αλλά που χρησιμοποιούνται ως αντιρυπαντικές.... Αυτήν την αρνητική ανατροφοδότηση αποκαλώ Ιατρική Νέμεσι. Για τους αρχαίους Έλληνες η Νέμεσις αντιπροσώπευε την εκδίκηση των θεών πάνω στους θνητούς που τολμούσαν να αγγίξουν κάθε τι που αποτελούσε θεϊκό προνόμιο...Χρησιμοποιώ τον ελληνικό όρο για να δείξω ότι επικαλούμενος μύθους και αρχαίους θεούς επιθυμώ να καταστήσω σαφές ότι η ανάλυσή μου για την σύγχρονη κατάρρευση της Ιατρικής είναι ξένη προς τη βιομηχανοποιημένη λογική και το βιομηχανοποιημένο ήθος”.
(απόσπασμα από σημειώσεις του μαθήματος ΔΙΚΑΙΟ, ΒΙΟΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ, της καθηγήτριας κυρίας Τίνας Γκαράνη-Παπαδάτου, της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας)
Από την άλλη πλευρά της σύγχρονης εκπαίδευσης των εν ενεργεία ιατρών, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας, σε πρόσφατη ομιλία της στην Ελλάδα στο Πανελλήνιο Ετήσιο Καρδιολογικό Συνέδριο τον περασμένο Οκτώβρη μίλησε για τα κατορθώματα της εταιρείας και τους ιλιγγιώδεις ρυθμούς με τους οποίους τρέχει η Καρδιολογία σήμερα και τόνισε ότι «μπορούμε για ακόμα περισσότερα», καθώς υπολείπονται ακόμα πολλά που πρέπει να μάθει η καρδιολογική κοινότητα για θέματα αιχμής. Την ίδια στιγμή όμως, λέει και ότι οι περισσότεροι ιατροί στην Ευρώπη έχουν καεί εγκεφαλικώς, από την σημερινή άσκηση της Ιατρικής… Από τη μια δηλαδή, περιγράφει την κατάσταση και ενθαρρύνει τους καρδιολόγους για ακόμα περισσότερα (μαστίγιο) και από την άλλη λέει ότι αυτοί οι ίδιοι καρδιολόγοι έχουν καεί και ότι η Εταιρεία «είναι εδώ για εσάς» (καρότο). Πάλι ο σοφός λαός μας, συμπυκνωμένα το έχει αποτυπώσει:
«να σε κάψω Γιάννη μ’, να σ’ αλοίψω λάδι».
3]
Ορμώμενος από τα πρόσφατα θέματα των εμβολίων και της γρίπης, δεν έχω καταλάβει αν τελικά οι άνθρωποι σήμερα προτιμούν την ευλογία ή την ευλογιά.
Υπάρχει μια πραγματικότητα:
«Παγκόσμια και σε πληθυσμιακό επίπεδο κάθε φορά που σημειώθηκε θεαματική πτώση της θνησιμότητας ήταν αποτέλεσμα της εφαρμογής κυρίως προληπτικών και όχι θεραπευτικών μέτρων (πχ εμβόλια, εξυγίανση του περιβάλλοντος, βελτίωση διατροφής). Σε ατομική όμως βάση είναι δύσκολη η αξιολόγηση της πρόληψης γιατί πολλά άτομα γνωρίζουν ότι ασθένησαν και θεραπευτηκαν αλλά λίγοι συνειδητοποιούν ότι επρόκειτο να αρρωστήσουν και δεν αρρώστησαν, λόγω της πρόληψης. […] Είναι υπόθεση ατομικής συμπεριφοράς κάθε ανθρώπου. Για την πρόληψη των νόσων αυτών το άτομο πολλές φορές πρέπει να αλλάξει τη συμπεριφορά του για να αποφύγει τη νόσο πολλά χρόνια αργότερα. Ο άνθρωπος όμως αντιδρά συνήθως στα προβλήματα του παρόντος και όχι του μέλλοντος».
(ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ, Θεωρία-Πράξη-Πολιτικές, εκδλ. ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑ 2010, Β΄ έκδοση, σελ. 316-317)
Αυτή η πραγματικότητα, έχει τη βάση της -και μέσο διεκπεραίωση της- σε:
- μια ψυχολογική παράμετρο:
«Το να είμαι συγκεντρωμένος σημαίνει να ζω με πληρότητα στο παρόν, στο εδώ και το τώρα, κι όχι να σκέφτομαι ποιο είναι το επόμενο πράγμα που πρέπει να γίνει την ίδια στιγμή που κάνω κάτι τώρα. […] Αν ο άνθρωπος δεν αντιλαμβάνεται ότι όλα χρειάζονται το χρόνο τους και θέλει να βιάσει τα πράγματα, τότε σίγουρα δεν θα μάθει ποτέ τη συγκέντρωση – ούτε και την τέχνη της αγάπης».
(Erich Fromm, Η Τέχνη της Αγάπης, εκδ. ΔΙΟΠΤΡΑ, 2015, σελ. 158)
- μια αψυχολόγητη παράμετρο:
«Η παράδοξη κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα ένα μεγάλο πλήθος ανθρώπων είναι ότι μισοκοιμούνται όταν είναι ξύπνιοι και είναι μισοξύπνιοι όταν κοιμούνται».
(Erich Fromm Η Τέχνη της Αγάπης, εκδ. ΔΙΟΠΤΡΑ, 2015, σελ. 174)
- μια υπερανθρώπινη παράμετρο:
«Ο μόνος λόγος για τον οποίο μπορεί δικαιολογημένα να χρησιμοποιηθεί η εξουσία πάνω σε οποιοδήποτε μέλος μιας πολιτισμένης κοινωνίας είναι η πρόληψη ζημίας σε άλλους. Το καλό του ίδιου του ατόμου, φυσικό ή ηθικό, δεν αποτελεί επαρκή εγγύηση». - John Stuart Mill (1859)
(ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ, Θεωρία-Πράξη-Πολιτικές, εκδλ. ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑ 2010, Β΄ έκδοση, σελ. 320)
- μια ανθρώπινη παράμετρο:
«Σήμερα τα εμβόλια κινδυνεύουν να είναι θύματα των ωφελημάτων τους. Πολλά άτομα κυρίως στις αναπτυγμένες χώρες τα οποία επωφελούνται της μείωσης έως ανυπαρξίας ορισμένω νόσων εξ’ αιτίας των εμβολιασμών και τα οποία δεν έχουν αισθανθεί ποτέ πχ τις συνέπειες της πολιομυελίτιδας, της ευλογιάς, της ιλαράς, της συγγενούς ερυθράς και άλλων νόσων, αναπτύσσουν κινήματα κατά των εμβολιασμών συνήθως εξ’ αιτίας λανθασμένης συσχέτισης των εμβολίων με διάφορα νοσήματα […] φοβούμενοι περισσότερο το εμβόλιο παρά τη νόσο από την οποία προφυλάσσει, είτε από υπερβολική εκτίμηση ή κακή πληροφόρηση για τον κίνδυνο του συγκεκριμένου εμβολίου. […] Πολλές θεωρίες προβάλλονται όπως θρησκευτικά και φιλοσοφικά πιστεύω, ελευθερία του ατόμου και άλλα. […] Οι συνέπειες είναι σοβαρές όχι μόνο για τα παιδιά ως άτομα αλλά και για την υπόλοιπη κοινωνία. Η συλλογική ανοσία απειλείται και ορισμένες επιδημίες έχουν ήδη συμβεί.»
(ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ, Θεωρία-Πράξη-Πολιτικές, εκδλ. ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑ 2010, Β΄ έκδοση, σελ. 346)
4]
Πώς γίνεται να βγαίνουν τραγουδάρες όπως αυτή, και να την τραγουδούν γαϊδάρες όπως αυτή;
"Shallow"
Lady Gaga, Bradley Cooper
(παραδόξως, οι στίχοι του συγκεκριμένου τραγουδιού είναι πολύ βαθυστόχαστοι...)
Θα μου πείτε, «έχεις προκατάληψη»! Μέχρι και ο Ρουβάς έχει τραγουδήσει το «Άξιον Εστί» του Μίκη Θεοδωράκη επιδεικνύοντας τις καλλιτεχνικές του ικανότητες. Μειώθηκε η υπόληψη του Μίκη ή μήπως ανέβηκαν οι πωλήσεις του Σάκη; Ή τίποτα από τα δυο, αδιάφορο δηλαδή;
Το θέμα δεν είναι ποιος κάνει τι, αλλά με τι σκοπό και με τι τρόπο. Το πρώτο, του σκοπού, ίσως κάποια στιγμή μπορεί να αποκαλυφθεί. Το δεύτερο, του τρόπου, ήδη από την εποχή του Εμμάνουελ Καντ γίνεται προσπάθεια διερεύνησης από την Ηθική Φιλοσοφία, χωρίς όμως δυνατότητα να έρθει στην επιφάνεια του συνειδητού επιστητού αυτή η πραγματική κατάσταση, τα πραγματικά αξιακά συστήματα και κυρίως, η πραγματική βίωση όλων αυτών των ηθικών πραγματώσεων (με τη μορφή επι-βίωσης, συν-βίωσης ή έστω από-βίωσης). Το παράδοξο όμως, είναι ότι όλοι αυτοί που λειτουργούν με βάση επιχειρήματα του σκοπού, τη σήμερον ημέρα, δικαιολογούν τις πράξεις τους, με βάση επιχειρήματα του τρόπου, γνωρίζοντας μάλλον, ότι επί της ουσίας, δεν μπορεί ποτέ στην ολότητά του και στο μεγαλείο του να αποκαλυφθεί ο πραγματικός τρόπος, τα πραγματικά κίνητρα και τα πραγματικά βιώματα. Έτσι, χορεύει ο καθένας στο δικό του «σκοπό», σφυράει αδιάφορα ή διατυμπανίζει περίτρανα τα πεπραγμένα, ερμηνεύοντας ποικιλλοτρόπως τη ζώσα εμπειρία. Κοινώς, έχουμε φτάσει στο σημείο του: «ό,τι δηλώσεις είσαι», ασχέτως με το τι δείχνεις ότι είσαι!
Συμπερασματικά, τα παραδείγματα παραδοξότητας σίγουρα δεν σταματούν εδώ, αντιθέτως, ούτε καν θίγονται με όσα είπαμε μέχρι τώρα. Απλά, ήθελα να δείξω ότι το ερώτημα είναι διαχρονικό και έρχεται και επανέρχεται στο προσκήνιο της καθημερινότητας. Όπως, τελικά, πάλι -και πάντα- ο πάνσοφος λαός μας έχει διατυπώσει:
«ή στραβός είναι ο γιαλός, ή στραβά αρμενίζουμε».
Δεν ξέρω αν μπορέσει η κοινωνία να ομοφωνήσει στην απάντηση ενός τέτοιου ερωτήματος. Σίγουρα πρώτα από όλα πρέπει να καταγράψει αυτές τις παραδοξότητες, για να μπορέσει ύστερα να τις αναλύσει και να βγάλει χρήσιμα συμπεράσματα.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου