ο Χάνος, η Χάνα, το Χάνουν - ποιο το επίθετο και ποιο το ουσιαστικό;

Υπάρχει ένα είδος στη θάλασσα, ο χάνος. Λέγεται έτσι, επειδή τσιμπάει σχεδόν σε όλα τα δολώματα. Ακόμα και στο σκέτο αγκίστρι, χωρίς καν να έχει δόλωμα πάνω του. Όσοι, έχετε ψαρέψει «καθετή», καταλαβαίνετε τι εννοώ. Μυαλό κουκούτσι φυσικά. Κρίση μηδενική, για το τι είναι επικίνδυνο και τι όχι.

Υπάρχει και ένα ακόμα είδος στη θάλασσα των ανθρώπων, ο χάνων. Λέγεται έτσι, επειδή ενώ φαίνεται ότι δεν τσιμπάει σε κανένα δόλωμα, δεν μασάει σε τίποτα, ότι δεν «ψαρώνει» βρε παιδί μου, ότι παντού και πάντα ξέρει και τα καταφέρνει, στην πραγματικότητα πρόκειται απλώς για ανθρώπους που είναι «κάθετοι» στις απόψεις τους, κάθετοι στην πραγματικότητα, χωρίς αντίληψη της κατάστασής τους. Είναι αυτοί που νομίζουν ότι κερδίζουν, ενώ στην ουσία, χάνουν (σ)τα πάντα! Είναι πχ η προηγούμενη γενιά, που ενώ νομίζει τον εαυτό της πετυχημένο (οι περισσότεροι από δαύτους είναι διευθυντές, προϊστάμενοι, υψηλόβαθμα στελέχη, πρώην πρόεδροι, υπουργοί, υπεύθυνοι άλλων υπεύθυνων κλπ κλπ), είναι αυτοί που έχουν προκαλέσει αφενός τα παιδιά τους να μεταναστεύσουν και αφετέρου οι εναπομείναντες νέοι να δεινοπαθούν για να τα βγάλουν πέρα. Αυτοί οι κύριοι και κυρίες όμως, δεν αναγνωρίζουν το κακό που κάνουν τόσο σε εκείνα τα παιδιά που φύγαν, όσο και σε εκείνα που μείναν. Και κυρίως, δεν ανα-γνωρίζουν το κακό που έχουν κάνει στον εαυτό τους. Αυτή η χώρα, είναι η Ελλάδα των χάνων, καθώς όλοι σήμερα με τον έναν ή άλλον τρόπο, χάνουν. Χάνουν αξιοπρέπεια, υλικά, χρόνο, ενέργεια, υγεία, παιδεία και φυσικά, χάνουν τα παιδιά τους – σε τροχαία, σε ναρκωτικά, σε αντικαταθλιπτικά, σε μετανάστευση...


Αλλά, και περισσότερο να το διευρύνουμε το ζήτημα, (ας πούμε ως στα όρια των δυτικών κοινωνιών μας), θα δούμε ότι πάλι υπάρχουν άνθρωποι που αποδέχονται αδιαμαρτύρητα και εντελώς άκριτα τα επιβαλλόμενα από κάποιους άλλους, χωρίς ποτέ να έχουν μπει στη διαδικασία αναζήτησης των αιτιών. Παράδειγμα, η πρόσφατη αλλαγή χειμωνιάτικης ώρας: κάποιοι μαζεύτηκαν κάπου κάποτε, και είπαν για αυτούς και εκείνους τους λόγους να αλλάζει η ώρα, και έτσι εγένετο… αλλαγή ώρας!, δηλαδή σκότος, καθώς η ώρα πήγε πίσω. Πάντα όταν ο χρόνος γυρνάει πίσω, μάλλον έρχεται πιο εύκολα και γρήγορα το σκότος στις κοινωνίες διαχρονικά… Αυτό που με απασχολεί όμως, είναι αν είναι «Αλλαγή ώρας» ή «Ώρα αλλαγής» για τις κοινωνίες μας;

Και για να το διευρύνουμε ακόμα περισσότερο, (ως τις εσχατιές της βιολογικής μας ανθρώπινης ύπαρξης), διακρίνω το τελευταίο διάστημα έναν οργασμό ειδήσεων και πληροφόρησης, σχετικά με άτομα που ως κοινό στοιχείο έχουν ότι αναζητούν εντόνως την έμφυλη ταυτότητά τους, μέσα σε διαφορετικά πλαίσια κοινωνικών και πολιτισμικών χαρακτηριστικών. Δεν έχω άποψη και έτσι δεν μπορώ να έχω ξεκάθαρη θέση ως προς τις στάσεις ζωής και έμφυλες συμπεριφορές αυτών των ανθρώπων. Αυτό που μπορώ να πω όμως, είναι ότι το αποτέλεσμα για «κάθε τί» που συμβαίνει και εκφράζεται ως ανθρώπινη συμπεριφορα, είναι το πολυπαραγοντικό αποτέλεσμα πολύπλοκων διαδικασιών, τις οποίες ακόμα δεν γνωρίζουμε πόσο πολύ συνεισφέρουν έκαστη, στο τελικό αποτέλεσμα.

Και για να το κλείσω το θέμα. Υπάρχει ένα ακόμα, τρίτο είδος, ανάμεσα στις λαοθάλασσες των ανθρώπων, είναι το είδος που μοιάζει στη Χάνα. Πρόκειται για τη Χάνα Άρεντ, της οποίας το βιβλίο «Η Ανθρώπινη Κατάσταση» έτυχε να διαβάσω κάποια χρόνια πριν, στα πλαίσια ενός μαθήματος στο τμήμα της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παν/μίου Αιγαίου. Τη Χάνα Άρεντ την είδα ξαφνικά χτες βράδυ πολύ αργά στο κανάλι της Βουλής, ως κινηματογραφική μεταφορά της βιογραφίας της και θαύμασα τη σκηνή της κορύφωσης της σκέψης της:

    

(δείτε το όλο, αλλιώς πηγαίνετε κατευθείαν στο ζουμί, στο 5:30') 

Σήμερα, ανέτρεξα σε μια εργασία που είχα κάνει για το βιβλίο της «Η Ανθρώπινη Κατάσταση» και μεταφέρω ένα πολύ μικρό απόσπασμα από αυτήν την εργασία, ως μια σύνοψη της έννοιας της Ανθρώπινης Κατάστασης: 

"Στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου της, η Άρεντ, εκθέτει απευθείας τον βασικό πυρήνα των σκέψεών της και ορίζει τις τρεις θεμελιώδεις δραστηριότητες που συνθέτουν τον άνθρωπο: είναι α) ο μόχθος, ο οποίος αντιστοιχεί στη βιολογική διαδικασία του ανθρώπου, δηλαδή σε όλες εκείνες τις διεργασίες που χρειάζονται για την επιβίωση του ανθρώπινου σώματος, προϋπόθεση του οποίου είναι η ίδια η ζωή, β) η εργασία, που αντιστοιχεί σε όλον εκείνο τον τεχνητό κόσμο, που προέρχεται από την κατασκευαστική δημιουργική συμπεριφορά του ανθρώπου, σε αντιδιαστολή με τον φυσικό κόσμο, η προϋπόθεση της οποίας είναι η εγκοσμιότητα και γ) η πράξη, που αντιστοιχεί σε εκείνη τη συμπεριφορά η οποία δεν μεσολαβείται από τον φυσικό ή τεχνητό κόσμο, αλλά στηρίζεται στην πολλότητα (πληθυντικότητα) των ανθρώπων και την μεταξύ τους αλληλεπίδραση και υπ’ αυτήν την έννοια το πλήθος αποτελεί την προϋπόθεση της ίδιας της πολιτικής ζωής και τελικά της ανθρώπινης πράξης. Αξίζει να σημειωθεί ότι η έννοια του πλήθους εμπεριέχει την έννοια ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίδιοι, αλλά όχι ταυτόσημοι, οπότε συνυπάρχουν χωρίς ποτέ να ταυτίζονται, καθώς και ότι η πράξη είναι εκείνη η δραστηριότητα που συνοδεύει τον άνθρωπο από τη γέννησή του, μιας και του δίνει τη δυνατότητα να ξεκινήσει κάτι από την αρχή, τονίζοντας με αυτόν τον τρόπο τη σπουδαιότητα της γεννησιμότητας και όχι της θνησιμότητας. Αυτές οι τρεις δραστηριότητες, αποτελούν το υπόβαθρο της ανθρώπινης κατάστασης, οι οποίες όμως αναλώνονται σε ένα πλαίσιο, σε ένα περιβάλλον, τόσο φυσικό όσο και τεχνητό, το οποίο διαμορφώνεται από αλλά και διαμορφώνει τις δραστηριότητες αυτές. Οι άνθρωποι, δημιουργούν ένα περιβάλλον ύπαρξης το οποίο με τη σειρά του έρχεται και δημιουργεί το περιβάλλον που θα δώσει τα ερεθίσματα για να συνεχιστεί αυτή η ύπαρξη. Έτσι, οι άνθρωποι αποτελούν συνεχώς εξαρτώμενες υπάρξεις, και μάλιστα από όλα εκείνα τα στοιχεία που οι ίδιοι δημιουργούν, αλλά και που ήδη τους περιβάλλουν. Άρα, η ανθρώπινη κατάσταση είναι η συνδυαστική σχέση μεταξύ των τριών δραστηριοτήτων που αναλύθηκαν στην αρχή και του πλαισίου εμφάνισής τους, το οποίο όμως ταυτόχρονα αποτελεί το πεδίο εφαρμογής τους όσο και πεδίο ανατροφοδότησής τους. Αυτό, που επίσης διακρίνει η Άρεντ στο κεφάλαιο αυτό, είναι ότι η ανθρώπινη κατάσταση που περιγράφει δεν ταυτίζεται με την ανθρώπινη φύση και αυτό διότι η ανθρώπινη κατάσταση απαντά στο ερώτημα «Ποιος είναι ο άνθρωπος», ένα ερώτημα που μπορεί να απαντηθεί από τον ίδιο τον άνθρωπο αν το προβάλλει στον εαυτό του, ενώ η ανθρώπινη φύση απαντά στο ερώτημα «Τι είναι ο άνθρωπος», ένα ερώτημα που μπορεί να απαντηθεί μόνο στη βάση μιας φιλοσοφικής- θεολογικής σφαίρας από τον ίδιο το Δημιουργό-Θεό. Άρα, άλλο η ανθρώπινη φύση, με την οποία η Άρεντ δεν καταπιάνεται και άλλο η ανθρώπινη κατάσταση, η εκφορά της οποίας είναι δυνατόν να αναλυθεί με βάση ανθρώπινα μέτρα και σταθμά."

Για να τα μαζέψουμε όλα τα προηγούμενα μαζί (που δεν μαζεύονται, αλλά λέμε τώρα…). Η σκέψη είναι αυτό που πολεμάται σήμερα να συνθλιβεί, από διάφορα κέντρα εξουσίας. Και αν επιτευχθεί κάτι τέτοιο, η έννοια καθώς και η υπόσταση του ανθρώπου, όπως τη γνωρίζαμε Ιστορικά μέχρι τώρα, θα αλλάξει ριζικά. Όσοι ακόμα διατηρείτε μια τέτοια σκέψη, αγωνιστείτε διότι οι καιροί μας είναι πολύ σκληροί.

Για να πω την μαύρη μου αλήθεια όμως, φοβάμαι τους ανθρώπους και τις απερί-σκεπτες πράξεις τους… Φοβάμαι, όταν μπερδεύουν στη γλώσσα τους (δηλαδή στην επικοινωνία τους) τα επίθετα με τα ουσιαστικά, τα ουσιαστικά με τα μη-ουσιαστικά, τα ανθρώπινα με τα ζωώδη, την τροφή με το δόλωμα...

«Εγώ φοβάμαι τους ανθρώπους» 

Στίχοι, Μουσική: Κώστας Τουρνάς 

Ερμηνεία: Κώστας Τουρνάς, Κώστας Χατζής