Οι μέρες είναι δύσκολες και πρωτόγνωρες. Και ιστορικά σημαντικές που θα μείνουν ανεξίτηλες στις σελίδες της Δημόσιας Υγείας. Στο νου, πάλι, και τη μνήμη των ανθρώπων του μέλλοντος δεν ξέρω αν θα μείνουν ή για πόσο θα μείνουν.
Έχουμε διαβάσει πολλά, έχουμε ακούσει πολλά, έχουμε δει πολλά. Άλλα διασκεδαστικά, άλλα απογοητευτικά, άλλα απαισιόδοξα, άλλα αισιόδοξα, άλλα αδιάφορα, άλλα κακόβουλα και αποπροσανατολιστικά, άλλα αγωνιωδώς διερευνητικά.
Σε αυτές τις ιδιαίτερα φορτισμένες στιγμές, νομίζω σημασία έχουν τα δεδομένα, όπως αυτά συλλέγονται από τους επίσημους θεσμούς και φορείς και όπως αυτά ερμηνεύονται από τις πιο ψύχραιμες φωνές του πλανήτη.
Μια καλή ανάλυση της Ιστορίας των Πανδημιών του περασμένου αιώνα και της επικινδυνότητας αυτών είναι στη συγκεκριμένη σελίδα, που τα δεδομένα με νούμερα, φανερώνουν μια πρώτη εικόνα της νέας πανδημίας συγκρινόμενης με τις προηγούμενες. Ακόμα και με τα τελευταία, σημερινά δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, δεν αλλάζουν πολύ τα νούμερα -για όσους τους αρέσουν- της θνητότητας (ή φονικότητας αν προτιμάτε) του νέου κορονοϊού.
Όλες αυτές τις μέρες θέλω να γράψω άπειρα πράγματα που περνάνε από το κεφάλι μου. Θα τα αφήσω στην άκρη όμως και θα σταθώ μόνο σε ελάχιστες σκέψεις επιγραμματικά:
1. Ο Δυτικός κόσμος φάνηκε ανέτοιμος για μια πανδημία. Οι ταλαντούχοι PhDίδες, διδάκτορες, προφέσορες κλπ της Δημόσιας Υγείας, μόνο θεωρητικά ήξεραν τι θα πει πραγματική πανδημία. Στην πράξη είναι άχρηστοι. Και δεν ξέρω πόσοι από αυτούς θα πληρώσουν πραγματικά, διότι με τις αποφάσεις τους και τις κινήσεις τους καθορίζουν πολιτικές υγείας και ζωές ανθρώπων. Μάλλον κανείς, διότι η ευθύνη διαχέεται και τελικά χάνεται σε μια τέτοια έκταση του προβλήματος. Δεν τους κατηγορώ όμως. Πρόκειται για σπάνια φαινόμενα που έρχονται μια στο τόσο. Φάνηκαν όμως απροετοίμαστοι. Δεν με ξαφνιάζει, καθώς στη μικροκλίμακα του φαινομένου αυτού που μπορεί να λέγεται ανακοπή σε κάποιο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών, οι ειδήμονες μόνο τα πρωτόκολλα δεν είναι ικανοί να ακολουθήσουν και πανικοβάλλονται και προκαλούν χάος στην αντιμετώπιση του ενός ασθενούς. Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για χιλιάδες και εκατομμύρια ασθενείς και μάλιστα χωρίς να υπάρχουν πρωτόκολλα αντιμετώπισης για ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο. Άρα, τι προσφέρουν οι κύριοι της Δημόσιας Υγείας; Λυπούμαι που το λέω (έχοντας και προσωπική εμπειρία από την -πρώην- Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας), αλλά σε μεγάλο ποσοστό, τίποτα! Τουλάχιστον στην Ελλάδα, οι περισσότεροι -πλην λίγων φωτισμένων εξαιρέσεων- είναι χαραμοφάηδες... Φαίνεται ότι μόνο η προηγούμενη εμπειρία τέτοιων πανδημιών και εξάρσεων μπορεί να σε κάνει πιο δυνατό και να προετοιμάσει να ανταποκριθείς εγκαίρως, όπως πχ η Ταϊβάν που θεωρείται υπόδειγμα αντανακλαστικών και αντιμετώπισης, σε αντίθεση με μια Αγγλία ή Σουηδία που ανοήτως και άκρως εγωιστικώς ζουν στον δικό τους κόσμο...
2. Ως προς την Ελλάδα και τους Έλληνες, είναι πράγματι εντυπωσιακό που υπακούν και συμμορφώνονται στην πλειοψηφία τους τουλάχιστον και παρά τις παρεκκλίσεις. Ανέλπιστο, για αυτό θαυμαστό.
3. Ελπίζω μετά από τούτη τη μπόρα ο κόσμος πάνω στον πλανήτη να βγει πιο δυνατός, όπως συνήθως γίνεται όταν κάτι δεν σε σκοτώνει. Και πιο δυνατός είναι αυτός που αντιλαμβάνεται βαθύτερα τη θέση του στο φυσικό περιβάλλον που ζει, ώστε να μπορεί να προσαρμόζεται ασφαλέστερα. Ο καπιταλισμός είναι κακός γιατί τρώει τις ζωές μας και μαζί τις φυσικές-βιωματικές χαρές μας. Και αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι ένα πλήγμα προς το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα το οποίο για πρώτη ίσως φορά έβαλε χειρόφρενο πριν πέσει στον γκρεμό, με κίνδυνο να αφυδατωθεί και να αυτοεξαφανιστεί. Ο καπιταλισμός όμως είναι και καλός, αφού γέννησε το διαδίκτυο και τις εμπορικές και άλλες κοινωνικές συναλλαγές εξ αποστάσεως με θαυμαστή ταχύτητα, εξοικονομώντας χρόνο και χρήμα. Και είναι αυτό που ίσως κρατά ακόμα τον κόσμο στα σπίτια του και έχει εμποδίσει να ανθίσει και να διαλύσει την ψυχολογία των πολιτών η τρέλα, η οποία αναπόφευκτα συνοδεύει τον κάθε είδους εγκλεισμό. Η ψηφιακή ζωή μας, ετούτες τις μέρες, έχει δείξει ένα άλλο πρόσωπο, πολύ πιο φιλικό, ανοίγοντας νέους δρόμους επικοινωνίας και διεκπεραίωσης των καθημερινών μας αναγκών.
4. Για έναν περίεργο λόγο αυτές τις μέρες είμαι εξαιρετικά αισιόδοξος και χαρούμενος. Ζούμε κοσμοϊστορικά γεγονότα, γινόμαστε μάρτυρες αλλαγών και σμιλεύσεων. Όλα αυτά χρειάζονταν να γίνουν κάποια στιγμή διότι ο κόσμος πήγαινε στα βράχια. Δυστυχώς, έρχεται να μας το θυμίσει με σκληρό τρόπο για ακόμα μια φορά η ίδια η μητέρα μας, η Φύση, με τους ανυπέρβλητους κανόνες που γέννησε από τα σπλάγχνα της και με τους οποίους μπόλιασε κάθε φυσική ύπαρξη πάνω στον πλανήτη. Αφού ο άνθρωπος, ο πολιτισμένος, ο τελειότερα εξελιγμένος, δεν μπορούσε να φρενάρει τον φρενήρη ρυθμό αποσύνθεσής του, έρχεται μια πανδημία να του το θυμίσει. Και αυτό είναι το καλό σενάριο, διότι φανταστείτε να ερχόταν ένας νέος παγκόσμιος πόλεμος και να δίχαζε τον πλανήτη. Ενώ τώρα, απέναντι στην κοινή απειλή, (που δεν είναι απειλή, αλλά κοινός κανόνας στη φύση σχετικά με τις συχνές λοιμώξεις των πυκνών πληθυσμών, άσχετα αν εμείς οι Δυτικοί τον είχαμε ξεχάσει ή η αλλαζονία της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας δεν επέτρεπε να τον δούμε), το πιθανότερο σενάριο -και το πιο αισιόδοξο- είναι να βγούμε ενωμένοι όλοι οι άνθρωποι μετά από αυτή τη δοκιμασία. Ενωμένοι όχι μόνο μεταξύ μας και με τον εαυτό μας (η καραντίνα εξάλλου προσφέρεται για πολύ ενδοσκόπηση και προσπάθεια επανένωσης με τον παραγκωνισμένο ευατό μας), αλλά κυρίως, ενωμένοι με τη μητέρα Φύση.
Θα μου πει κάποιος, μα καλά χαίρεσαι που πεθαίνει τόσος κόσμος σαν τα κοτόπουλα; Φυσικά και όχι, είναι η απάντησή μου. Αλλά η αισιοδοξία μου πηγάζει από το γεγονός ότι σαν τα κοτόπουλα έχουν πεθάνει και πεθαίνουν αμέτρητοι άλλοι άνθρωποι στη σύντομη ή μακραίωνη Ανθρώπινη Ιστορία, από πολέμους, αρρώστιες, φυσικές καταστροφές, μετανάστες ή πρόσφυγες, τροχαία, ναρκωτικά, όπλα, αμορφωσιά, εθνικά αφηγήματα ψεύτικα, ρατσιμούς, φασισμούς κλπ κλπ. Δηλαδή αυτό που ζούμε, δεν με ξαφνιάζει γιατί δεν είναι επί της ουσίας κάτι καινούργιο, απλά είναι μια νέα έκφραση σταθερών και επαναλαμβανόμενων μοτίβων των ανθρώπινων κοινωνιών. (Η ανάγνωση του βιβλίου "Όπλα, Μικρόβια και Ατσάλι" ίσως σας πείσει). Απεναντίας, αυτό που με κάνει εξαιρετικά αισιόδοξο, είναι η ελπίδα αυτό που ζούμε σήμερα, να είναι το τελευταίο δράμα που ζούμε της ανθρώπινης κυριαρχίας και το έναυσμα για την απαρχή μιας νέας αντίληψης της θέσης μας και του ρόλου μας στο Σύμπαν. Και προς μια τέτοια κατεύθυνση νομίζω οφείλουμε όλοι μας να αρχίσουμε να δουλεύουμε στο μυαλό μας.
Σπάνια ο πλανήτης όλος βρίσκεται σε παύση. Ανέλπιστα είναι η γενιά μας που το ζει. Ας είναι η πρώτη λέξη που θα γράψουμε στη νέα σελίδα του ανθρώπου μόλις κοπάσει η μπόρα ετούτη, η λέξη Αγάπη. Μπορεί να είναι μια Ανοησία. Σίγουρα πάντως επιφέρει Ανοσία απέναντι στα Ανόητα που αναπόφευκτα θα έρθουν και στο μέλλον.
Αναπόφευκτο και όλοι αυτοί που θα θυσιαστούν, ειδικά οι γέροντες... όπως είπε και ο Ποιητής:
Εδώ, σαν αναθήματα,
εις τον βωμόν πλησίον,
τους συγγενείς, τα τέκνα μας
αγαπητά, τους γέροντας
τώρα ας αφήσωμεν.
("Ο Βωμός της Πατρίδος" - Ανδρέας Κάλβος)
