Επιμονή

Πόσο «πολύ» μπορούμε να προσεγγίσουμε το «λίγο»; 

Πόσο «πολύ» αξίζει το «λίγο»; 

Και το «πολύ», πόσο «λίγο» περιέχει μέσα του;

Ερωτήματα, που σε κάνουν να χαθείς στις σκέψεις, υπεραναλύοντας τα θέλω της ψυχής. 

Τα λίγα και τα πολλά, τα σημαντικά και τα ασήμαντα, πρέπει να μάθει κανείς να τα ξεχωρίζει από μικρός αν θέλει να γίνει κάποτε μεγάλος. Ιερ-άρχη-ση είναι η λέξη που αναζητείται και μαζί της και η πολυπόθητη αρχή που εμπεριέχει, η οποία μάλιστα θεωρείται και ιερή… Ιερότητα της αρχής της σκέψης, της πράξης, της ύπαρξης. Δεν νοείται ζωή χωρίς ιεράρχηση, χωρίς διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στο «λίγο» και το «πολύ». Υπάρχουν όμως πραγματικά αυτές οι γραμμές, ή είναι λίγο-πολύ φτιαχτές, κατασκευάσματα ενός λίγο-πολύ κατασκευασμένου τρόπου σύγχρονης δυτικού τύπου διανόησης;

Για να συγκρίνουμε το «λίγο» και το «πολύ», πρέπει να δουμε τι έχουν κοινό και τι όχι. 

Ας συγκρίνουμε αρχικά, ένα μυρμγήκι με έναν ελέφαντα. Τι έχουν κοινό; Τη ζωή. Σε τι διαφέρουν; Στο μέγεθος. Μπορούμε κατ’ επέκταση να πούμε ότι διαφέρουν στο μέγεθος της ζωής που εμπεριέχουν…; Μάλλον όχι, αλλά στην καθημερινότητά μας, είναι πανεύκολο περπατώντας να σκοτώσουμε ένα μυρμήγκι που βρέθηκε στο δρόμο μας ή που ανέβηκε στο τραπέζι μας την ώρα που τρώμε μια φέτα καρπούζι, και είναι πανδύσκολο αφενός να συναντήσουμε και αφετέρου να σκοτώσουμε στο διάβα μας έναν ελέφαντα. Βλέπετε, και τα δυο μεγέθη, συγκρίνονται ως προς εμάς, τους ανθρώπους. Το μυρμήγκι, δεν φτάνει καν να περάσει από τον ορίζοντα των αισθήσεών μας οπότε αδιαφορούμε για αυτό και το πατάμε με το πόδι μας σχεδόν αντανακλαστικά, ενώ ένας ελέφαντας δεν γίνεται να μην αναγνωριστεί ακόμα και με κλειστά μάτια (από τους καθημερινούς τουλάχιστον ανθρώπους, γιατί από τους 7 σοφούς αλλά τυφλούς, δύσκολο να γίνει τελικά αντιληπτός), όσο ανάλαφρα και αν πατάει αυτός ο ελέφαντας… 

Επόμενο παράδειγμα, μια βέσπα στη λεωφόρο Μεσογείων και μια νταλίκα στην ίδια οδό. Τι κοινό έχουν; Οδηγούνται από άνθρωπο. Σε τι διαφέρουν; Στο μέγεθος. Μπορούμε κατ’ επέκταση να πούμε ότι διαφέρουν στο μέγεθος του ανθρώπου που εμπεριέχονται στα οχήματά αυτά; Ότι ο ένας, της νταλίκας, έχει πιο μεγάλη αξία από τον άλλον, της βέσπας; Μάλλον όχι, αλλά στην καθημερινότητά μας, τόσο στην οδό Μεσογείων όσο και σε άλλες οδούς των Αθηνών και περιχώρων, είναι πανεύκολο μια νταλίκα να σκοτώσει μια βέσπα που βρέθηκε στο δρόμο της, ως κάτι το ασήμαντο και σχεδόν, ενοχλητικό κινούμενο είδος υπαξίας, (σχεδόν ανυπαρξίας θα λέγαμε…). Βλέπετε, και τα δυο μεγέθη, συγκρίνονται ως προς το περίβλημα του ανθρώπου (σε αυτό το παράδειγμα, το περίβλημα είναι το κινούμενο όχημα), παρ’ ότι και τα δυο οχήματα κινούνται με βάση τον άνθρωπο. 

Τα παραδείγματα θα μπορούσαν να μην τελειώσουν εδώ, αλλά νομίζω καταλάβατε τους βασικούς προβληματισμούς: 

-αν όλα έχουν την ίδια αξία (την αξία της ζωής στο πρώτο παράδειγμα ή την αξία του ανθρώπου στο δεύτερο), γιατί τόσο διαφορετικές στάσεις στην καθημερινότητά μας; Γιατί κάποιοι πεθαίνουν για όρκους που έδωσαν επιλέγοντας να δώσουν αξία στη ζωή με το θάνατό τους;; Νομίζω το τραγούδι του Δημήτρη Υφαντή έχει κάτι να απαντήσει όταν λέει:... χαράμι πήγε η ζωή στους όρκους να πιστεύω...

-αν όλα έχουν την ίδια αξία, πώς μπορούμε να την αναγνωρίσουμε, να την καταγράψουμε, να την προστατέψουμε στην τόσο πολύπλοκη καθημερινότητά μας, χωρίς να κάψουμε φλάντζες στον εγκέφαλό μας; Και πιο συγκεκριμένα, πώς γίνεται αυτή η υπερβολική καθημερινή ματιά στα γεγονότα, να μας κρατά ισορροπημένους και σταθερούς σε μια ενιαία και αταλάντευτη στάση ζωής; Πώς μπορεί να χωρέσει η έννοια της ιεράρχησης (δηλαδή στην αρχή να βάζεις κάτι «ιερό») και μαζί η έννοια της ιερότητας που σου προσδίδει μια αρχή; Νομίζω το τραγούδι της Μποφίλιου, δίνει μια πρώτη απάντηση: …το πρόβλημά μου η υπερβολή μου…

-αν αφήσουμε κάποια πράγματα στην άκρη και τα παραβλέψουμε εστιάζοντας σε λίγα που για εμάς σημαίνουν όμως πολλά, και απωθήσουμε τα υπόλοιπα (όπως το λένε οι ψυχίατροι), μήπως αυτά ξεπηδήσουν κάποια στιγμή μπροστά μας στο μέλλον και μας ζητήσουν το λόγο που διαλέξαμε τα λίγα και όχι τα πολλά; Νομίζω το τραγούδι του Λούλατζη, δίνει και αυτό με τη σειρά του μια επιπλέον απάντηση: …ράγισες κόσμε και έφυγα από τη χαραμάδα (δώστε έμφαση στο "πολύ" του κόσμου και το "λίγο" της χαραμάδας) και βλέπω στα καμένα, μισοχαμένα όνειρα και αυτά τ' απωθημένα… 

-αν ο χρόνος είναι το πιο σημαντικό στην καθημερινότητά μας, γιατί όσο πιο λίγος γίνεται τόσο πιο πολύ τον αναζητάμε; Και το πιο σημαντικό: γιατί όσο πιο «λίγος» ποσοτικά γίνεται, τόσο πιο «πολύ» ποιοτικά τον επιθυμούμε; 

Ξέρετε, αν η τόση πληροφορία που υπάρχει γύρω μας είναι αδιανόητο να συλλεχθεί και να αξιολογηθεί σε μια ενιαία βάση λειτουργίας της διανόησής μας, διότι ακριβώς προκαλεί μια κρίση εντός του εγκεφάλου μας, και αν αντιμετωπίζουμε με τον ίδιο τρόπο τα πάντα γύρω μας –από ένα μερμύγκι ως έναν ελέφαντα- κάτι το οποίο είναι πολύ πιθανό να μας οδηγήσει στην τρέλα, αντιλαμβάνεται κανείς ότι το πρόβλημα σήμερα είναι η διαχείριση της κρίσης. Σκεφτόμενος καλύτερα όμως τα γεγονότα και τις καταστάσεις, καταλήγω ότι το βασικότερο πρόβλημα σήμερα, είναι μάλλον η κρίση της διαχείρισης, δηλαδή η διαταραχή που έχει επέλθει από την ανάγκη να συμπυκνώσουμε την -με εκρηκτικό τρόπο- παραγωγή και ανάπτυξη της πληροφορίας, μέσα σε ένα στέρεο και πεπερασμένο πλαίσιο νοηματοδότησής της, ώστε αυτή τελικά να γίνει γνώση. Άρα, γνώση είναι το πλαίσιο και όχι το περιεχόμενο. Άρα, σύγχυση προκαλεί το γεγονός ότι αφενός πολλαπλασιάζεται το περιεχόμενο, αφετέρου το πλαίσιο μένει το ίδιο, καλούμενο να χωρέσει την απεριόριστη πλέον σήμερα πληροφορία. Για αυτό λέω ότι πρόκειται για πρόβλημα διαχείρισης της κρίσης, όπως ακριβώς πρόβλημα διαχείρισης είναι όταν έχουμε ένα τζιν συγκεκριμένου μεγέθους και διαστάσεων που άλλοτε μας χώραγε άνετα και τώρα έχουμε πάρει κιλά και συνεχώς παίρνουμε κιλά και τρώμε και ξανατρώμε και δεν σταματάμε να παίρνουμε κιλά και τελικά πρέπει να χωνέψουμε μέσα μας (αφού δεν μπορούμε να χωρέσουμε όλα αυτά που χλαπακιάζουμε) ότι αυτό το τζιν πλέον δεν μας χωρά, διαφορετικά θα μένουμε κολλημένοι σε μια κατάσταση που μας στενο-χωρεί… Μας στενοχωρεί όμως ταυτόχρονα και να πετάξουμε το αγαπημένο μας τζιν στα σκουπίδια, γιατί μας υπενθυμίζει ότι έχουμε γίνει κάποιος άλλος και δεν είμαστε πια ο παλιός εαυτός μας… 

Πώς λοιπόν, μια κοινωνία που έχει μάθει στα «πολλά» θα αντιληφθεί την αξία που έχουν τα «λίγα»; Πώς αυτή η κοινωία που όλοι μας ζούμε καθημερινά, θα καταλάβει πως το «πολύ» αυτού του κόσμου, προέρχεται από την ασταμάτητη άθροιση του «λίγου»; Πότε θα συνειδητοποιήσει αυτή η κοινωνία ότι η ομορφιά της θάλασσας απαριθμείται στις σταγόνες που την συνθέτουν, η ομορφιά της αμμουδιάς στους κόκκους άμμους που την στηρίζουν, τα τραγούδια που ακούμε στις μόλις 7 νότες του πεντάγραμμου και τα λόγια αγάπης που λέμε ο ένας στον άλλον, στα μόλις 24 γράμματα του αλφάβητου; 

Πώς αυτή η κοινωνία θα νιώσει τη σπουδαιότητα του αγριλαμά του Γιώργου Ντάλγκα (1928 παρακαλώ) όταν λέει: … από λίγο-λίγο γίνεται πολύ…; 

Με έναν νομίζω τρόπο: με το να δείξουμε στους επόμενους από εμάς, από τα πρώτα τους κιόλας βήματα, τι πραγματικά έχει αξία σε αυτήν την πλάση και πώς θα μάθουν να διαχειρίζονται ορθολογικά και συνάμα συναισθηματικά κάθε λογής κρίσεις και αποφάνσεις της καθημερινότητάς τους. Με το να τους δείξουμε πόσο "πολύ" αξία κρύβεται στο "λίγο" και το "πόσο μέγας είναι αυτός ο κόσμος ο μικρός..."

(δείξε...)

(και θα δει...)

(εσείς βλέπετε...;)

Πιο ωραία και σπαραχτική συμπύκνωση όλων αυτών που προσπάθησα να σας πω σε αυτήν την ανάρτηση, δεν έχω βρει παρά στο κάτωθι ποίημα "Επιμονή" του Γιώργου Κωμαΐτη, στη συλλογή "Ψυχοπνοές" (εκδ. PROMOLINE, Μυτιλήνη 2011):

Γιατί επιμένεις (Επιμονή);

Σκοπός,

λογική,

υποχρέωση.

(υποχρέωση απέναντι στη ζωή...)