Πιάνω την τελευταία ερώτηση της προηγούμενης ανάρτησής μου, που ήταν "γιατί δεν μας τα έμαθαν όλα αυτά τα σπουδαία πράγματα στο σχολείο" και απαντά μόνος μου:
Γιατί πολύ απλά θα έπρεπε να μας μάθουν και κάποια άλλα πράγματα, όπως αυτό για τη Δόμνα Βισβίζη:
Για να σας αποδείξω τι εστί "οικονομία", που όπως την ορίσαμε στην προηγούμενη ανάρτηση είναι η επίτευξη του μέγιστου της απόδοσης με τα ελάχιστα, θα σας πάω στην απαρχή του λόγου και του μέλους...
Σε μια μαρμάρινη στήλη 40 εκατοστών, περίπου 2000 χρόνια πριν, ένας άνθρωπος κατόρθωσε με ελάχιστα σύμβολα να αποθανατίσει τα μέγιστα.
Συστήθηκε, Εκφράστηκε, Τραγούδησε, Αφιέρωσε.
Μέσα σε λίγες λέξεις και σε λίγες νότες, πάνω σε λίγα εκατοστά μαρμάρου.
Είναι ο κύριος Σείκιλος που έγραψε τα κάτωθι:
ΕΙΚΩΝ Η ΛΙΘΟΣ
ΕΙΜΙ. ΤΙΘΗΣΙ ΜΕ
ΣΕΙΚΙΛΟΣ ΕΝΘΑ
ΜΝΗΜΗΣ ΑΘΑΝΑΤΟΥ
ΣΗΜΑ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟΝ
(Εγώ η πέτρα είμαι μια εικόνα. Με έβαλε εδώ ο Σείκιλος ως διαχρονικό σήμα αθάνατης μνήμης.)
Αν μου ζητούσατε να σας πω με μια λέξη τι σημαίνει για μένα η έννοια "παράδοση", θα σας έλεγα τη λέξη "οικονομία". Οικονομία με την έννοια της συμπυκνωμένης ενέργειας έτσι ώστε με τα λιγότερα, να πετυχαίνεις τα περισσότερα (less is more, το λένε οι αγγλοσάξωνες). Οικονομία με την έννοια της αύξησης του "δείκτη απόδοσης" στη Φύση, δηλαδή της μεγιστοποίησης της παραγωγικότητας με τα υπάρχοντα διαθέσιμα μέσα. Το περιβάλλον σου παρέχει την "πρώτη ύλη" και εσύ είσαι το δεύτερο χέρι (second hand, το λένε οι αγγλοσάξωνες) που αναπλάθεις, ανασκευάζεις, αναμεταδίδεις, αναζωογονείς...
Για παράδειγμα, στο παρακάτω άκουσμα, όλα αυτά που νιώθετε, δημιουργούνται από ένα κομμάτι ξύλο, 3 μόνο χορδές, λίγα κουδουνάκια και φωτεινά χαμόγελα, πολύ ενέργεια, θεϊκές φωνές... Φτηνή πρώτη ύλη, αλλά ακριβή παραγωγή... Αυτό, λέγεται λοιπόν οικονομία!
Σε αντίθεση σήμερα, η έννοια του "οικονομώ", έχει αντικατασταθεί με την έννοια "σπαταλώ". Η έννοια του "αποδίδω" (και μέσω αυτού τελικά, "παραδίδω", δηλαδή, παράγω κάτι και το αφήνω στον άλλον, στις μελλοντικές γενιές) έχει αντικατασταθεί ανάστροφα με την έννοια του "παραδίδω" (δηλαδή, πρώτα παρατώ, δίδω άνευ μάχης και προσπάθειας και τελικά "σπαταλώ" και έτσι τελικά "παραδίδομαι" στην κάθε σειρήνα που με βαυκαλίζει τριγύρω μου). Από ενεργητική πράξη το "παραδίδω" έχει γίνει παθητική πράξη. Από πράξη εξ-οικονόμησης και αύξησης της απόδοσης, έχει γίνει πράξη υπεκφυγής, σπατάλης και τελικά μείωσης της απόδοσης μέχρι εξαθλιώσεως και (ίσως) εξαφανίσεως...
Η διαφορά έγκειται στο ότι μέχρι χθες την έννοια της Οικονομίας την... οικονομούσαμε από την ίδια τη Φύση, η οποία προσπαθούσε να μας δείξει τον μοναδικό τρόπο που εξοικονομείται η ενέργεια στο Σύμπαν, ενώ σήμερα, αυτό που (στην πολιτική) ονομάζουμε Οικονομία, δεν είναι τίποτε άλλο από μια μεγάλη σπατάλη, καθώς τι άλλο μπορεί να είναι αφού την ίδια στιγμή συμβαίνει στον πλανήτη οι μισοί άνθρωποι να πεθαίνουν από την πείνα και οι άλλοι μισοί να πεθαίνουν από το υπερβολικό φαί και ό,τι αυτό επιφέρει (παχυσαρκία, εμφράγματα, υπερχοληστερολαιμία, διαβήτης...). Στο Σύμπαν φαίνεται ότι τα βιολογικά συστήματα κατόρθωσαν να δημιουργηθούν και να επιβιώσουν μέσω της ορθής χρήσης της ενέργειας, που αυτό ουσιαστικά είναι μέσω της οικονομίας της ενέργειας.
Απολαύστε το ακόλουθο αφιέρωμα της Νεκταρίας Καραντζή στην παραδοσιακή και βυζαντινή μουσική:
Και για να δείτε το πλειοτρόπο νόημα της λέξης "οικονομία", σήμαινε επίσης και τους νόμους του οίκου, χωρίς τους οποίους είναι αδύνατον να σταθεί τελικά κάποιος οίκος... Το γιατί λοιπόν, σήμερα, δεν στέκεται οίκος επί οίκον ή λίθος επί λίθον, δεν χρειάζεται πολύ μυαλό για να το αντιληφθεί κανείς.
Ακόμα περισσότερο και αξιοθαυμαστότερον, είναι το γεγονός ότι αυτοί οι σμιλευτές της οικονομίας της ζωής, αυτοί οι λαϊκοί ποιητές βίωναν τέτοια οικονομία, που με εξαιρετική ταπεινότητα αφαίρεσαν από τη συλλογική μνήμη ακόμα και τα ονόματά τους, δεν τα άφησαν να μείνουν, γιατί απλά υπερτερούσε στην ανάγκη τους το περιεχόμενο και όχι το περίβλημα, το δημιούργημα και όχι ο δημιουργός, καθώς όπως είπαμε ξέρανε συνειδητά πως ό,τι κάνανε ήταν δεύτερο χέρι, το πρώτο ήταν της ίδιας της Φύσης - αυτή τους έδειχνε τα μαθήματα και τις μεθόδους. Δεν ήθελε δηλαδή κανείς από τους παλαιούς να κοκορευτεί και να ψιλώσει, αλλά ήθελαν να νοηματοδοτήσουν σαν αλυσίδα αυτή τη μεταφορά από γενιά σε γενιά του τρόπου και της συμπεριφοράς του ζειν. Αντίθετα σήμερα, όλοι ξέρουν το tiktok, το facebook, την Cocacola κλπ.
Η απλότητα λοιπόν της στιχουργικής συνδέει τη μελωδικότητα της φωνής, την ταπεινότητα της μορφής και την αρμονικότητα της μουσικής, ώστε να δημιουργήσει το ανεπανάληπτο της στιγμής και αυτό να παραδοθεί όχι ως κάτι έτοιμο (όπως σου προσφέρει σήμερα το foody), αλλά ως βίωμα του τρόπου συνύπαρξης όλων αυτών. Ως άποψη. Ως επιλογή. Ως γη. Με το χώμα της, τα δέντρα της, τα κλωνάρια της, τους καρπούς της, τις γεύσεις της. Τα σπλάχνα της γης βγάλαν τον άνθρωπο και εκείνος τι κάνει σήμερα; βγάζει με τη σειρά του τα σπλάχνα της γης (ξεσπλαχνώνει τη γη, την σκάβει, την εκβαραθρώνει, την καίει, την βομβαρδίζει, την ψεκάζει, τη μολύνει, την καταπατά, την καταστρέφει).
Απολαύστε την Ελένη Βαβουδάκη και τον Νικήτα Λαδάκη, σε μια εκτέλεση των καλάντων Ανατολικής Θράκης που την έχουν δει μόνο 570 άτομα, συγκριτικά με κάτι άθλιους ράπερς, τράπερς κλπ ανεγκέφαλους που έχουν 570 εκτατομμύρια θεάσεις...
Στίχοι:
Μια φωτογραφία πρωινή πριν παω για δουλειά,
αρκεί για να ζεστάνει την ψυχή μου μέσα στο κρύο Σύμπαν...
Και μια ακόμα παιδική ζωγραφιά από τον γιο μου,
αρκεί να με ταξιδέψει -ζεσταμένο πλέον- ψηλά μέχρι το Σύμπαν...
(ένα ταξίδι μονόδρομος και αυτοσκοπός...)
Απλά, ταξιδέψτε με αυτό το ντοκιμαντέρ...
και γνωρίστε τους πραγματικούς επαναστάτες
που υψώνουν την έννοια "Άνθρωπος" εκεί που της αξίζει!
Ένας πολύ μεγάλος -για μένα ίσως ο μεγαλύτερος- Έλληνας που σήκωσε στους ώμους του όλον τον Ελληνισμό, ήταν ο Κόμης Καποδίστριας.
"Σε γράμμα του στις 10 Ιουνίου 1830 γράφει: «Ενόσω υπάρχει η παρούσα γενεά, οι προύχοντες, ένεκα συμφερόντων και παθών συνενούμενοι, θα παραλύωσι, ραδιουργούντες, πάσαν οιανδήποτε τάξιν πραγμάτων, ουδέποτε δε θα υποστηρίξωσι και, το χείριστον, ουδέποτε θα δημιουργήσωσι κυβέρνησιν»."
(απόσπασμα από το συναρπαστικό βιβλίο "Όλα στο Φως" του Θεόδωρου Δ. Παναγόπουλου, εκδ. ΕΝΑΛΙΟΣ, 2012, χωρίς άδεια αναδημοσίευσης, αλλά με γεμάτη ευγνωμοσύνη καρδιά προς τον συγγραφέα)
Τυχαία βλέπω κάπου σε έναν τοίχο το κάτωθι μήνυμα:
Και σκέφτομαι, πόσες γενιές ακόμα θα καταπνίγει εκείνη η αρχική, η πρωταρχική και δηλητρηριασμένη γενιά των προυχόντων, των Μαυροκορδάτων, των Κωλέττηδων και των Κουντουριώτηδων, σε ετούτη την ελληνική γη... Πόσο ακόμα θα γεννοβολά παραφυάδες η ρίζα του κακού τους και θα μολύνονται συνειδήσεις και συμπεριφορές; Αλλά και γενικότερα, στον πλανήτη μας, πόση ακόμα κοροϊδία από άνθρωπο σε άνθρωπο, πόσος εξευτελισμός και καταπάτηση της αξιοπρέπειας; Πόση εξάρτηση από τα μεγάλα συμφέροντα;
Με αφορμή και τη σημερινή απώλεια του μεγάλου Διονύση Σαββόπουλου διαβάζω τα λόγια του Νίκου Αναγνωστάκη:
«…λίγο μετά τα μέσα της δεκαετίας του ’60, η νεολαία άλλαζε, όπως και η στάση της απέναντι στην εξουσία. Πληροφορείται πλέον για τα παγκόσμια προβλήματα, για το Βιετνάμ, τον Μάη του ’68, για το Γούτστοκ, για την εξέγερση στο πανεπιστήμιο του Berkeley, και σε συνδυασμό με την ελληνική δικτατορία δημιουργείται μια συσσώρευση συναισθημάτων που ψάχνει διέξοδο. Η νεολαία είναι πλέον μορφωμένη, καλλιεργημένη. Βλέπει καλές ταινίες στην ‘Αλκυονίδα’ και στο ‘Studio’, καλό θέατρο, ακούει αξιόλογα ξένα τραγούδια από τον Bob Dylan, την Joan Baez, με στίχο ψαγμένο και πολυσήμαντο. Αυτή, λοιπόν, η νεολαία, με την αντισυμβατικότητα που τη διακρίνει, ζητάει εναγωνίως κάποια άλλη στιχουργική και μουσική εκπροσώπηση, ευθέως ανάλογη με τις ανησυχίες και τις προσδοκίες της. Και τότε εμφανίζεται ο Σαββόπουλος.»
Είναι πολύ περίεργο ότι κάποιοι άνθρωποι που έζησαν μέσα στην σκληρή καταπίεση και τη φίμωση, κατάφεραν να πουν τόσα πολλά με την ανυπέρβλητη δύναμη της απλής δημιουργικής έκφρασης, ενώ σήμερα οι περισσότεροι μας, μέσα σε περιβάλλον δημοκρατίας και υπέρτατης ελευθερίας, να μην μπορούμε να αρθρώσουμε λέξη, να αδυνατούμε να δημιουργήσουμε κάτι από μέσα μας, κάτι καθαρό και πηγαίο... Και το ακόμα πιο περίεργο είναι ότι όλοι αυτοί σαν τον Σαββόπουλο και άλλους, αντιστάθηκαν αγόγγυστα στην πυρά της ψυχής τους, για να μπορέσουμε εμείς, οι επόμενες γενιές να συλλογιζόμαστε αβίαστα και ελεύθερα. Να συλλογιζόμαστε πάνω στη ρήση του δεύτερου -για μένα- μεγαλύτερου Έλληνα, του Ρήγα Βελεστινλή, ότι "Όποιος συλλογάται ελεύθερα, συλλογάται καλά".
Πώς γίνηκε να χύθηκε τόσο αίμα για το "ελεύθερα", χωρίς να επιτευχθεί το "καλά" αγαπητέ μου Ρήγα;
Τι πήγε στραβά; Μήπως φταίει αυτό που είπε εκείνος στον οποίο παρέδωσες τη σκυτάλη των ανησυχιών σου, ο Καποδίστριας, ότι δηλαδή ...ενόσω υπάρχει η παρούσα γενεά... θα παραλύει πάσαν οιανδήποτε τάξιν...;
Επιστημονικά μιλώντας...
μόλις διάβασα το συγκεκριμένο άρθρο από ένα επιστημονικό περιοδικό με τον τίτλο "nature" (=φύση)...
Κάνει λόγο για το χρόνο που δεν έχουν οι επιστήμονες να σκεφτούν τη σήμερον ημέρα...
Η ιλιγγιώδης (ή πιο σωστά, ηλιθιώδης) ταχύτητα με την οποία τρέχουν τα πάντα γύρω μας και μας δημιουργούν την ψευδαίσθηση ότι τρέχουμε εμείς ξοπίσω τους, προκαλούν παράλυση σκέψης, αντίδρασης, πράξης, διαμαρτυρίας... δηλαδή, αφύσικα πράγματα.
Κάποτε κυνηγούσαμε τη σκέψη με προοπτική να κερδίσουμε μια καλύτερη επικοινωνία και τελικά μια καλύτερη κοινωνία.
Σήμερα μας κυνηγά η επικοινωνία και χάθηκε ολοσδιόλου η καλύτερη σκέψη...
Έχει ο καιρός γυρίσματα και τα γυρίσματα αυτά δεν ξέρουμε πόσο καιρό θα έχουν...
Καλή αντοχή λοιπόν σε όλους αυτούς που δεν ξέρουν πώς, αλλά πρέπει να αντέξουν και να παραστέκουν τις νύχτες στους άυπνους ταξιδιώτες...
Για συντροφιά ω, εσείς άυπνοι συνταξιδιώτες, δείτε την ταινιάρα με τίτλο "12 Angry Men" (12 Ένορκοι) του 1957 και θα καταλάβετε τι εννοώ περί χρόνου σκέψης και της ανάγκης προστασίας της... Αυτή η ταινία ενσωματώνει το βάθος της δημοκρατίας, της επιστήμης, της κοινωνιολογίας και της ανθρώπινης ψυχολογίας... 70 σχεδόν χρόνια μετά, παρακαλώ αφιερώστε λίγο από το χρόνο σας να τη δείτε και να την προστατέψετε...
Θαυμασμός μόνο γεννιέται ακούγοντας τα λόγια, την ανάλυση, την επεξήγηση, τη σύνδεση, τη σύνθεση της συγκεκριμένης ψυχολόγους κυρίας Ευγενίας Σαρηγιαννίδη, που τυχαία βρήκα σήμερα στο διαδίκτυο.
Συγκρότηση. Σιγουριά. Κατάκτηση εννοιών. Γνώση εργαλείων ανάλυσης της νέας τάξης πραγμάτων. Πεποίθηση για αυτά που ξέρει αλλά και σεβασμός για αυτά που δεν ξέρει.
Σπουδαίο, να βλέπεις τέτοιους ανθρώπους. Ένα μεγάλο μπράβο στη συγκεκριμένη κυρία.
Εκφράζει με χειμαρρώδη λόγο πολλά από αυτά που πρεσβεύω και σκέφτομαι...
Και επειδή κάποιοι ίσως με κατηγορήσουν για βαθειά κατάθλιψη, διαβάζοντας την προηγούμενη ανάρτηση, σας παραθέτω δυο συνεντεύξεις του Χρόνη Μίσσιου (εδώ και εδώ) για να διαπιστώσετε μέσα από τον μειλίχιο λόγο του ή τουλάχιστον να δικαιολογήσετε, γιατί κάποιος μπορεί παρατηρώντας τη σύγχρονη ζωή, να οδηγηθεί σε απαισιόδοξα μηνύματα.
Και το ερώτημα τώρα, προς εσάς:
Ποια θεωρείτε την πιο μεγάλη πράξη αντίστασης στις μέρες μας;
Την αγάπη που μύριζε δυόσμο...;
ή
Τη Χαμένη αγάπη...;
Κάποτε ήταν ο μύθος. Όλοι αυτοί οι ήρωες και θεοί, πχ Προμηθέας, Ηρακλής, Θησέας αποτυπώθηκαν σε έαν μύθο. Λέγεται Μυθοποίηση.
Μετά, ήρθε η απο-μυθοποίηση. Και πέθαναν όλοι αυτοί και το κλέος τους μαζί.
Τον μύθο αντικατέστησε ο Θεός. Πάσης φύσεως, χρώματος και δόγματος Θεός. Λέγεται Επιφοίτηση.
Μετά, ήρθε η απο-καθήλωσή του. Και πέθανε ο Θεός, στην ουσιαστική του εκφορά.
Τον Θεό αντικατέστησε ο Νους. Λέγεται Διαφωτισμός ή Επινόηση και ο Άνθρωπος έκανε τεράστια βήματα.
Μετά, ήρθαν τα απο-νενοημένα δια-βήματα. Και πέθανε η Λογική.
Τότε ήρθε και η απο-ξένωση και η απο-ρρύθμιση. Και εκεί κάπου πεθαίνει και ο Άνθρωπος, αργά, καθημερινά, βασανιστικά.
Με τελικό αποτέλεσμα την απο-πλαισίωση. Και αυτό είναι θαρρώ το πιο συγχυτικό που έχει αντιμετωπίσει η ανθρώπινη κοινωνία διαχρονικά, καθώς παύει πλέον η οριοθέτηση. Το όριο, έχουμε ξαναπεί και παλαιότερα είναι αυτό που χωρίζει αλλά και ενώνει τις έννοιες, τις καταστάσεις, τις ιδέες, τους ανθρώπους. Διαφορετικά γίνεται ένα άμορφο "πλάσμα" (με την έννοια που χρησιμοποιείται ο όρος στη Βιολογία, τη Χημεία ή την Αστροφυσική), δηλαδή ένα συνονθύλευμα ύλης και ενέργειας. Θα μου πείτε αυτό δεν είμαστε σε τελική ανάλυση; Θα σας απαντήσω όχι. Και εδώ είναι ένα από τα μεγάλα μυστικά της Ζωής και του Σύμπαντος. Άλλο Τάξη, άλλο Αταξία και Εντροπία. Άλλο οργανωμένη ύλη και ενέργεια (όπως είναι η Ζωή), άλλο ατάκτως ειρημένα υλικά. Η πρώτη συνιστώσα, η ελάχιστη είναι η παραφωνία μέσα σε ένα Σύμπαν όπου η δεύτερη είναι η συντριπτικότερη. Και όμως, αυτή η παραφωνία είναι αυτή που μας κάνει εγώ να γράφω αυτές τις αράδες και εσείς να τις διαβάζετε...
Άνθρωπος χωρίς πλαίσιο, είναι κάτι άλλο από Άνθρωπος. Θα μου πείτε, ίσως είναι ένας Meta-Άνθρωπος, να το δεχτώ. Αλλά αυτός ο Μετα-Άνθρωπος φαίνεται να έχει νικηθεί από την Εντροπία και την άτακτη και ανοργάνωτη ύλη και ενέργεια. Καμία τάξη, κανένας προσανατολισμός. Απλά, επαναφορά στις εργοστασιακές ρυθμίσεις θα έλεγε κάποιος της τεχνολογίας, που με απλά λόγια αυτές οι ρυθμίσεις μας είναι μια νεκρή και σιωπηλή αστερόσκονη από την οποία τίποτα δεν θυμίζει την κραυγαλέα στιγμή της ύπαρξης μιας άλλοτε ακμάζουσας οργανωμένης τάξης που γέννησε το Μύθο, το Θεό, τη Λογική, την Τέχνη, την Επιστήμη...
Διαβάστε την ενδιαφέρουσα άποψη που κείτεται στον σύνδεσμο που σας παραπέμπω εδώ και θα αντιληφθείτε τι εννοώ περί πλαισίου, (το οποίο εννόησα και εγώ κάποτε σε εκείνη τη σχολή του Παν/μίου Αιγαίου που είχα την τύχη και τη χαρά να διαβώ τις πύλες της και θα είμαι πάντα ευγνώμων για αυτό).
Συμπερασματικά, αν θέλαμε να κάνουμε μια συνοπτικότατη διαδρομή της Ιστορίας σε λίγες γραμμές, θα ήταν η εξής:
Κάποτε εμφανίστηκαν οι Άνρωποι.
Αρχικά ήταν χωρίς δεδομένα.
Μετά ήρθαν τα δεδομένα.
Μαζί ήρθε και η Αλήθεια.
Και Meta δολοφονήθηκε η Αλήθεια από τους ίδιους τους Meta-Ανθρώπους.
Έτσι, χάθηκε και η Αλήθεια και οι Άνθρωποι.
Και δεν έχει Meta. Έχει μόνο Τέλος.
Υ.Γ.: Μην μου ζητήσετε μόνο να δηλώσω απο-ποίηση ευθυνών για όσα λέω ανωτέρω. Αναλαμβάνω πλήρως την ευθύνη, καθώς κάποτε θα έχω γίνει αστερόσκονη, οπότε ποιος θα με βρει για να μου ζητάει ευθύνες και τέτοια ανόητα πράγματα...;
