Η αρχή του τέλους;

Διαβάζω εψές, τα κάτωθι από ένα εξαιρετικό βιβλίο:

"Από τότε που ο άνθρωπος κατέβηκε απ' τα δέντρα, αντιμετωπίζει το πρόβλημα της επιβίωσης, όχι ως μεμονωμένο άτομο αλλά ως μέλος κάποιας κοινωνικής ομάδας. Το ότι εξακολουθεί να υπάρχει πάνω στον πλανήτη αποδεικνύει ότι κατάφερε να λύσει αυτό το πρόβλημα. Ταυτόχρονα, όμως, το ότι εξακολουθούν να υπάρχουν ελλείψεις και φτώχεια, ακόμα και στα πλουσιότερα κράτη, αποδεικνύει ότι αυτή η λύση είναι, στην καλύτερη περίπτωση, ατελής. [...]

Όμως, το γεγονός ότι έπρεπε να εξαρτάται από τον συνάνθρωπό του έκανε το πρόβλημα της επιβίωσης εξαιρετικά δύσκολο. Ο άνθρωπος δεν είναι μυρμήγκι, το οποίο έχει την τύχη να είναι εφοδιασμένο με ένα έμφυτο πρότυπο κοινωνικών ενστίκτων. Αντίθετα, ο άνθρωπος φαίνεται να είναι εφοδιασμένος με μια εγωκεντρική φύση. Η σχετικά αδύναμη διάπλασή του μπορεί να τον αναγκάζει να επιδιώκει τη συνεργασία, αλλά οι εσωτερικές ορμές του απειλούν διαρκώς να διαταράξουν τις κοινωνικές συνεργασίες του.[...]

Στις πρωτόγονες κοινωνίες, η αντιπαράθεση ανάμεσα στον εγωκεντρισμό και τη συνεργασία επιλύεται απ' το περιβάλλον. [...] Κάτω από λιγότερο πιεστικές συνθήκες, όπως μας λένε οι ανθρωπολόγοι, άνδρες και γυναίκες εκτελούν τα συνηθισμένα καθήκοντά τους υπό την ισχυρή καθοδήγηση των καθολικά αποδεκτών κανόνων της συγγένειας και της αμοιβαιότητας. [...] Όμως, σε μια προηγμένη κοινωνία, δεν υφίσταται πλέον ούτε η αισθητή πίεση του περιβάλλοντος ούτε αυτός ο ιστός των κοινωνικών υποχρεώσεων. [...] Κάθε μέρα οι κοινότητα αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της κατάρρευσης - όχι από δυνάμεις της φύσης, αλλά από τις απλές απρόβλεπτες εκδηλώσεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Μέσα στους αιώνες, ο άνθρωπος βρήκε τρεις μόνο τρόπους αποτροπής αυτής της συμφοράς.

- Εξασφάλισε τη συνέχεια οργανώνοντας την κοινωνία του γύρω απ' την παράδοση, κληροδοτώντας από γενιά σε γενιά τα διάφορα απαραίτητα καθήκοντα σύμφωνα με τα ήθη και τα έθιμα: ο γιος κάνει τη δουλειά του πατέρα κι έτσι διατηρείται η παράδοση. [...]

-Εναλλακτικά, η κοινωνία μπορεί να λύσει το πρόβλημα της επιβίωσης με διαφορετικό τρόπο. Μπορεί να χρησιμοποιήσει το κνούτο της απολυταρχικής εξουσίας για να επιβάλλει την εκτέλεση των απαραίτητων εργασιών. [...] ήταν αυταρχικές κοινωνίες. Κοινωνίες της Διαταγής. [...] εξασφάλισαν την οικονομική τους επιβίωση με τα διατάγματα της μιας και μοναδικής αρχής και με τις κυρώσεις που αυτή η ανώτατη αρχή θεωρούσε ότι έπρεπε να επιβάλλει.

-Οι οικονομολόγοι έπρεπε να περιμένουν να ανακαλυφθεί η τρίτη λύση της επιβίωσης. Έπρεπε να περιμένουν να προκύψει μια εκπληκτική διευθέτηση με την οποία η κοινωνία εξασφάλιζε τη συνέχειά της επιτρέποντας σε κάθε μέλος της να κάνει ό,τι αυτό θεωρούσε σωστό - υπό την προϋπόθεση ότι ακολουθούσε έναν κεντρικό κατευθυντήριο κανόνα. Αυτή η διευθέτηση ονομάστηκε 'σύστημα της αγοράς' και ο κανόνας ήταν απατηλά απλός: ο καθένας έπρεπε να κάνει αυτό που υπαγόρευε το οικονομικό του συμφέρον. Στο σύστημα της αγοράς, αυτό που οδηγούσε τη μεγάλη πλειονότητα στην εκτέλεση των καθηκόντων της δεν ήταν η δύναμη της παράδοση ή το κνούτο της εξουσίας αλλά το δέλεαρ του κέρδους. Και όμως, παρ' όλο που ο καθένας χωριστά ήταν ελεύθερος να πάει όπου τον οδηγούσε το κτητικό του ένστικτο, η επίδραση του ενός ατόμου πάνω στο άλλο είχε ως αποτέλεσμα να εκτελούνται οι απαραίτητες για την κοινωνία εργασίες. [...] Τώρα που η κοινωνία δεν υπάκουε στις εντολές κάποιου ηγεμόνα, ποιος μπορούσε να προβλέψει πού θα κατέληγε το πράγμα;

[...] Το σύστημα της αγοράς με τα βασικά του συστατικά -τη γη, την εργασία και το κεφάλαιο- γεννήθηκε με πόνο, και οι ωδίνες του τοκετού άρχισαν το δέκατο τρίτο αιώνα για να ολοκληρωθούν το δέκατο ένατο. [...] Το μεγάλο κοινωνικό άρμα, το οποίο επί αιώνες ακολουθούσε την ομαλή πορεία της παράδοσης, βρέθηκε τώρα να κινείται από έναν ισχυρό κινητήρα εσωτερικής καύσης. Συναλλαγές, συναλλαγές, συναλλαγές και κέρδος, κέρδος, κέρδος - αυτές ήταν οι νέες πανίσχυρες κινητήριες δυνάμεις."

(αποσπάσματα χωρίς άδεια αναδημοσίευσης από το βιβλίο "Οι Φιλόσοφοι του Οικονομικού Κόσμου" του Robert L. Geilbroner, εκδ. Κριτική, 2000, σελ. 25-46)

Διαβάζω και σήμερα τα κάτωθι από μια διεθνούς κυκλοφορίας εφημερίδα:

"No one can predict with confidence what kind of societies will emerge from the turmoil. The superiority or America and European democracy no longer seems as clear-cut as it did a decade ago. Political views in the United States are polarized, and public confidence in Congress is at a low level. The euro zone debt crisis drags on as European leaders quarrel endlessly about how to solve it.

The most powerful leader in Europe may be Mario Draghi, president of the European Central Bank, who was appointed by elected officials but cannot be fired and is independent of political control. So it is telling that in a city full of banks, the Frankfurt version of the Occupy movement chose the central bank's lawn as a place to set up its tents. Participants said they were protesting its lack of democratic accountability. Meanwhile, Greece and Italy are led by unelected technocrats whose selections were strongly influenced by Germany.

'Capitalism, in its current form, no longer fits the world around us,' Mr. Schwab said in a statement last week. 'We have failed to learn the lessons from the financial crisis of 2009' "

(απόσπασμα χωρίς άδεια αναδημοσίευσης από τους NewYorkTimes)

Και αναρωτιέμαι: μήπως αυτό που ζούμε σήμερα, είναι η αρχή του τέλους του καπιταλισμού; Και αν ναι, τι ακολουθεί; Ποια θα είναι η τέταρτη ιστορικά, επιλογή, στο μείζον πρόβλημα της συνύπαρξης, αλληλεπίδρασης, και ευρύτερης, όπως και πολυεπίπεδης, συναλλαγής τόσων διαφορετικών ανθρώπων μεταξύ τους;

Η αυγούλα, θα το δείξει...

Υ.Γ.: Μήπως ο Karl Marx είχε δίκαιο όταν έλεγε ότι ο καπιταλισμός προχωράει αργά, ακούσια, αλλά αναπόφευκτα προς τον αφανισμό του...;