Το Πλειστό-κενο

 

Περί παλινδρομήσεων ανάγνωσμα!

Το ότι η κοινωνία μας παλινδρομεί πιο εύκολα από ποτέ, μεταξύ ενός ξεχασμένου παρελθόντος και ενός απρόβλεπτα αποξενωτικού μέλλοντος, είναι μια πραγματικότητα. Τρίχες... θα μου πείτε. 

Για αυτές τις τρίχες όμως θέλω να σας μιλήσω και εγώ σήμερα.

Βλέπω την κάτωθι εικόνα χθες:

Η συγκεκριμένη μανδάμ, είναι ένα γνωστό μοντέλο με σημαντική επιρροή στο χώρο της μόδας. Είναι μια influencer. Νομίζω λέγεται Σοφία Χατζηπαντέλη, κυπριακής καταγωγής. Εκφράζει την δική της άποψη ως προς την ομορφιά του προσώπου. Καταθέτει τη δική της αισθητική. Χωρίς ντροπές, συμβιβασμούς. Εισάγει μια νέα μόδα και ηγείται ενός κινήματος του unibrow movement, δηλαδή του κινήματος υπέρ του ενιαίου φρυδιού ή αλλιώς του κινήματος που αρνείται να αποτριχώνει το ριζορρίνιο (που μαθαίναμε κάποτε στην ανατομία), σε μια προσπάθεια να "αναδειχθεί" η φυσική ομορφιά.

Όσοι με ξέρετε, έχετε καταλάβει ότι είμαι υπέρμαχος της φυσικότητας, της φυσικής, του φυσικού... και γενικά της απλότητας και του σεβασμού όλων εκείνων των διαδικασιών που εκατομμύρια χρόνια τώρα μας πλάθουν και μας διαμορφώνουν ακούσιά μας. Συνεπώς, θα έπρεπε να είμαι χαρούμενος ακούγοντας ένα τέτοιο κίνημα.

Έλα όμως που δεν είμαι. Κάτι με ενοχλεί σας εξομολογούμαι. Κάτι που μου μυρίζει επιτηδευμένο.

Θα μου πείτε, μα καλά, όπως μας τα λες, με την κατεύθυνση προς τη φυσικότητα που αναζητάς κύριέ μου, πρέπει τα σερνικά να είναι τριχωτές αρκούδες και τα θηλυκά τριχωτές ύαινες, όπως ήταν και οι πρόγονοί μας κάπου στο Πλειστόκαινο (δηλαδή στην Εποχή των Παγετώνων). Μόνο που σήμερα νομίζω ότι ανήκουμε σε μια εντελώς διαφορετική εποχή, στο Πλειστόκενο (δηλαδή στην Εποχή που οι Πλείστοι είμαστε κενοί περιεχομένου και κατεύθυνσης). Σήμερα, οι πλείστοι προβάλλουν τη δική τους αλήθεια, τις δικές τους πεποιθήσεις ως τη μοναδική αλήθεια, ως τη δική τους ζώσα αλήθεια, τη βιωμένη και βιωματική αλήθειά τους. Και επειδή οι περισσότεροι από εμάς είμαστε κενοί περιεχομένου όπως είπαμε, πάντα βρίσκονται followers που αναζητούν "νέες" αλήθειες για να τις ενστερνιστούν, να τις ακολουθήσουν και έτσι να δώσουν νόημα και "αλήθεια" στις δικές τους ζωές, να γεμίσουν το δικό τους κενό. Έτσι, μετατρέπουν τους πρώτους σε influencers. Και τελικά είναι όλοι happy, δηλαδή, είμαστε όλοι για να πάρουμε... χάπι!

Το θέμα είναι ότι αυτές οι "νέες" αλήθειες που αναζητούνται (εξάλλου, πάντες άνθρωποι του ειδέναι ορέγονται φύσει), μάλλον δεν είναι και τόσο νέες, αλλά είναι επανεκτελέσεις παλαιότερων "εκδόσεων αλήθειας", και κάπου εδώ αρχίζει η πρώτη φάση της... παλινδρόμησης για την οποία μίλησα στην αρχή. 

Τι εννοώ: το ενωμένο φρύδι της προαναφερθείσης μανδάμ, μου θύμισε πολύ έντονα το ενωμένο φρύδι μιας άλλης μανδάμ της Φρίδα Κάλο, μιας Μεξικανίδας ζωγράφου που έζησε μεταξύ 1907-1954 και θεμελίωνε τη ζωή της γύρω από την άποψη ότι "το πιο σημαντικό μέρος του σώματός μου είναι το μυαλό μου", δηλαδή σε μια δήλωση αδιαφορίας για τα φτιασιδώματα του σώματος από την τρέχουσα κοινωνία της εποχής και τη σαφή επανάσταση υπέρ του πνεύματος ένταντι του σώματος, το οποίο ας μείνει όσο πιο απαρέγκλιτα φυσικό γίνεται. Ήταν η εποχή που το φεμινιστικό κίνημα δεχόταν τους πρώτους ισχυρούς σπινθήρες κάτω από τα ξερόκλαδά του.

Ιδού η Φρίδ(ι)α:

Ιδού και οι αποτυπώσεις της:

Δείτε τώρα την παλινδρόμηση που προσπαθώ να σκιαγραφήσω:

Κάποτε, η Φρίδα προσπαθούσε να συσπειρώσει δυνάμεις επανάστασης έναντι ενός κατεστημένου-στερεότυπου κοινωνικής αντίληψης περί γυναικείας φυσικής ομορφιάς. Και το έκανε αυτό μέσω μιας συνολικής ισχυρής παρουσίας μέσα στην Ιστορία και μέσα στον Έρωτα. Ήταν ζωγράφος και κάτι προσπαθούσε να πει. Δεν ξέρω αν η εμμονή της να ζωγραφίζει τον εαυτό της ήταν μια αυτάρεσκη έκφραση εγωπάθειας ή μια μάχη να δει (και άρα να αποδεχτεί τελικά;) τον διαφορετικό (;) εαυτό της. Σήμερα, η Σοφία, ανοίγει δρόμους σε ένα κίνημα που πάλι προσπαθεί να σπάσει το στερεότυπο και το καλούπι της σημερινής κοινωνίας περί αντίληψης της φυσικής ομορφιάς, αλλά με έναν τρόπο που έχω την αίσθηση ότι είναι... κενός (επιβεβαιώνοντας το Πλειστό-κενο που λέγαμε...). Καθώς, τι ακριβώς προσπαθεί να πει ένα πλάσμα περί ρήξης της καθεστηκυίας τάξης όταν είναι μέσα στο χώρο του μόντελινγκ?? Ενώ αντιδρά ως προς τη φυσική ομορφιά του προσώπου, φαίνεται να υπακούει τους αποδεκτούς κανόνες περί ενός τέλειου και όμορφου σώματος. Άρα, μου θυμίζει λίγο τη Σφίγγα στο ανάποδό της! Στο πρόσωπο τερατούργημα και στο σώμα τελειότητα (τελειότητα λέγοντας, όπως τη θέλει η σημερινή κοινωνία πάντα, δηλαδή γεμάτο τατουάζ, φουλ αποτριχωμένο, νύχια μάγισσας και βυζιά σιλικονούχα για να αντέχουν στις κακοκαιρίες και στις πολλές μαλάξεις). Θα μου πείτε βέβαια, δεν έχει δικαίωμα ο καθείς και η καθεμιά στην τμηματοποίηση (σαλαμοποίηση αλλιώς) του σώματός του? Εξάλλου, άλλο το πρόσωπο, άλλο ο κώλος... ασχέτως, αν σε μερικούς αυτά τα δυο ανατομικώς (και φαινομενικώς) απομακρυσμένα μέρη του σώματος ταυτίζονται.

Για να το κλείσω το ζήτημα: Υπάρχει κάτι αντιφατικό που πιάνει η αντίληψή μου σε αυτήν την σύγχρονη επανέκδοση του "ενιαίου φρυδιού". Είναι ένας αχταρμάς. Έχει απωλέσει την ολιστική του θεμελίωση. Τη σαφή του στόχευση. Το ξεκάθαρο νόημα. Το καθαρό μήνυμα που θέλει να πει. Δεν περίμενα να διαφέρει εξάλλου και πολύ το μήνυμα από την εποχή του: συγκεχυμένο το μήνυμα, ως γνήσιο τέκνο μιας συγκεχυμένης εποχής.

Θα σταθώ λίγο στο φαινόμενο της τμηματοποίησης (σαλαμοποίησης) του σώματος, καθώς και αυτό φαίνεται να παλινδρομεί ανάμεσα σ΄ ένα ξεχασμένο παρελθόν κι ένα αποπροσανατόλιστο μέλλον: συγκεκριμένα, ένα άλλο σημείο του σώματος που τα ραντάρ μου καταγράφουν ως ταμπού και ξεπηδούν σημερινές τάσεις και εκφράσεις προσδιορισμού μιας διαφορετικής αίσθησης φυσικής ομορφιάς, είναι οι (α)μασχάλες! Ναι, ναι. Δείτε την κάτωθι καλλονή:

Δυστυχώς, δεν γνωρίζω το όνομά της. Η φωτό είναι τυχαία από το διαδίκτυο. Αλλά, η εν λόγω (και εν έργω) έτερη μανδάμ, εκφράζει μια ακόμα επαναστατική και ρηξικέλευθη στάση ομορφιάς που έρχεται και ξαναέρχεται κατά καιρούς στο φως της δημοσιότητας. 

Κάποτε περί το 1960, η Barbra Streissand και η Sophia Loren,

 

αλλά και η Penelope Cruz σχετικά πρόσφατα, 

συμμετείχαν σε αντίστοιχο κίνημα εκρίζωσης της αντίληψης περί αποτριχωμένων μασχαλών και αντιστοίχως περί εκρίζωσης της υπακοής σε πρότυπα φτιαγμένα υπό των εξουσιαστών ανδρών (?) που επιθυμούσαν τη γυναίκα σε θέση θεάς, εξιδανικευμένη, μπιμπελό με λίγα λόγια. 

Για να ξηγηθώ καλύτερα: αυτό που εκλαμβάνω με αυτές τις αποσχιστικές τάσεις των γυναικών που ανάφερα πιο πάνω, είναι ίσως μια αντίδραση απέναντι στις φαντασιακές ονειρώξεις των (ακόμα) εξουσιαστών ανδρών, δηλώνοντας ότι μπορούν να είναι όπως θέλουν εκείνες και όχι όπως τις επιθυμούν οι άνδρες, δηλαδή άψογες και... άτριχες. Έχουν και εκείνες θέση στο υποσυνείδητο φαντασιακό, σαν να λέμε. 

Πάμε όμως, τώρα να δούμε τη σημερινή παλινδρόμηση του πράγματος: Ενώ οι άνδρες αρχικά επιθυμούσαν τη γυναίκα να είναι λουκουμάκι άτριχο για να το γλείφουν και να το χαίρονται ως το γαργαλιστικότερο γλυκό-έπαθλο, μετά άρχισαν οι γυναίκες με κάτι τέτοιες φωτογραφίες φουντωτής μασχάλης για αντιπερισπασμό, να "παρασύρουν" τους άνδρες σε τέτοιου είδους ονειρωξικές απαιτήσεις (λογικό το βλέπω, για να είμαστε δίκαιοι!), οπότε εδώ και δεκαετίες έχουν αρχίσει και οι άνδρες να είναι φουλ αποτριχωμένοι, να βάζουν λάδια, ξύδια, κρέμες και όλα εκείνα τα καλλυντικά περιποίησης του σώματός τους. Για να είμαστε ακόμα πιο ακριβείς όμως, δεν έχει ξεκινήσει εδώ και δεκαετίες αυτή η εμφαντική ωραιοποίηση των σερνικών, αλλά εδώ και χιλιετίες, ήδη από τους Φαραώ με τα eyeliner τους... τα οποία είναι ακόμη υπό μελέτη ως προς το σκοπό που εξυπηρετούσαν (αν υπήρχε πράγματι τέτοιος).

Η γυναίκα λοιπόν, σε αυτό το χρονικό σημείο, έχει κερδίσει κατά κράτος! Ζήτησε να πληρωθεί από τον άνδρα με το ίδιο νόμισμα. Σου λέει, δεν κατάλαβα κύριε, εσύ με θες θεάρα, αλλά για να με έχεις πρέπει να ακολουθήσεις τους ίδιους κανόνες που προσπαθείς να μου επιβάλεις... Πρόκεται για παιχνίδι εξουσίας, και εκδίκησης και ως γνωστόν, η εκδίκηση είναι ένα πιάτο που τρώγεται κρύο! Απλά, σε τέτοιος κρύο δεν έχεις τίποτα να ρίξεις πάνω σου, ούτε μια τρίχα βρε αδερφέ, είσαι εντελώς τσίτσιδος για αυτό τελικά πουντιάζεις! Με άλλα λόγια, για να μπεις και εσύ στον Όλυμπο μεγάλε (σου πετάει το γυναικάκι) όπου υπάρχουν οι θεές (και σου κλείνει το μάτι πονηρά), πρέπει να γίνεις και εσύ ένας θεός, με μούσκουλα και άτριχος! Άντε, μόνο κανένα μούσι κράτα και αυτό κάντο σπαρτιάτικο, σαν του Λεωνίδα, που έπαιζε κλαρίνο, ο κλαρινογαμπρός. 

Δεν είναι τυχαίο φίλοι μου, που σε όλες τις φωτογραφίες με τους 12 θεούς του Ολύμπου που έχω δει σε βιβλία ή αγγεία ή τοιχογραφίες, ήταν ΟΛΟΙ τους... αποτριχωμένοι! Παρατηρήστε το παρακαλώ την επόμενη φορά και θα με θυμηθείτε!

Η δεύτερη φάση, όμως, του (εν κενώ) εκκρεμούς της παλινδρόμησης της κοινωνικής συμπεριφοράς (το οποίο αδυνατώ να αντιληφθώ προς τα πού κατευθύνεται), είναι ότι τώρα πια που το γυναικείο αποτριχωμένο στιλ ομορφιάς έγινε κανόνας στις δυτικές κοινωνίες και για τους άνδρες, την ίδια ώρα ξεπηδούν πάλι φωνές υπερτρίχωσης των γυναικών! Δεν γίνεται δηλαδή τη σήμερον ημέρα, να αποτριχώνονται οι άνδρες και να μένουν αξύριστες οι γυναίκες, βρε παιδί μου! Κάτι δεν κολλάει... Κάτι ενέχει μπόλικη σύγχυση και παραλογισμό. Ή κάτι, έχει μπόλικο κενό... (απλά δεν ξέρω αν είναι εκεί έξω στον κόσμο ή μέσα στο μυαλό μου το κενό, αδυνατώ να προσδιορίσω με ακρίβεια). Ο ποιητής Καβάφης όμως, το έχει πει καλύτερα:

Είν' η ψηχή μου εν τω μέσω της νυκτός,

συγκεχυμένη και παράλυτος...

Θα το κλείσω κάπου εδώ λοιπόν, το όλο θέμα, πιάνοντας μόνο μια ακόμα τελευταία οπτική του θέ(α)ματος περί φρυδιών και τριχών εν γένει (αλλά και τριχών εν γένι, εν μούσι, εν τριχωτού κεφαλής κλπ): σκεφτείτε ότι υπήρχαν εποχές και κοινωνίες, γνώριμες και όχι πολύ μακρινές προς εμάς τους Ελληνάρες, που δεν περνούσε καν από το μυαλό ανθρώπων με τεράστια φρύδια (είτε σε ορθοτοπική είτε σε ετεροτοπική θέση), να τα καλλωπίσουν, δηλαδή να τα κουρέψουν λίγο βρε παιδί μου πριν βγουν να μιλήσουν στον κόσμο! Το αξιακό τους σύστημα περί φυσικότητος και αρρενωπότητος δεν τους επέτρεπε να αγγίξουν -κυριολεκτικά όμως!- ούτε μια κεραία από τα φρύδια τους!

Φυσικά, αυτό εκτεινόταν από τον αρχηγό που κυβερνούσε ένα ολόκληρο έθνος,

μέχρι τις απλές λαϊκές γειτονιές όπου κυβερνούσαν οι ομορφονιές...

Αγαπητοί μου, υγιαίνετε και καλό μας ξημέρωμα!

Υ.Γ.: Να σημειωθεί ότι οι όροι "άνδρας" και "γυναίκα" που χρησιμοποιήθηκαν ανωτέρω, είναι απλά ενδεικτικοί για να θέσω τους προβληματισμούς μου, καθώς στηρίχτηκα στο παραδοσιακό μοντέλο διαχωρισμού των φύλων, μόνο και μόνο για να δώσω μεγαλύτερη έμφαση στην απόσταση των ατόμων που παλινδρομούν και στις παλινδρομικές τους κινήσεις. Είναι όπως είπα απλά ενδεικτικοί και στη θέση αυτών ο καθένας μας μπορεί να βάλει τον αληθινότερο προσδιορισμό φύλου που θεωρεί ότι τον εκπροσωπεί.

Ευγονική ή Ευγονεϊκή ;

 

Τη σήμερον ημέρα έχει γιγαντωθεί εκείνο το κίνημα των ανήσυχων γονέων που με το παραμικρό τρέχουν στους ειδικούς για την υγεία των παιδιών τους. Σε μια υπεραγχώδη εποχή, που καταμετρά και υπεραναλύει τα πάντα, που δεν αφήνει τίποτα στην τύχη του (ή τουλάχιστον έτσι νομίζουμε), πολλοί από εμάς τους γονείς θεωρούμε (ή μας κάνουν να θεωρούμε) ότι όταν ξεφεύγει το παιδί μας από τον ορθό δρόμο, ορθό λόγο, ορθό συναίσθημα κλπ, πρέπει να πάμε στον ειδικό για να μας το... ισιώσει!

Θέλω να σταθώ ειδικά σε καταστάσεις που αφορούν την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών μας, όπως διάσπαση προσοχής, υπερκινητικότητα, Asperger's σύνδρομα κλπ. Τις περισσότερες δυτικές κοινωνίες απασχολούν σήμερα αυτές οι πιθανές "παρεκκλίσεις" της ψυχοσύνθεσης των μικρών παιδιών από τη νόρμα. Οι οδηγίες αντιμετώπισης τέτοιων καταστάσεων ποικίλλουν σε χώρο και χρόνο.

Αυτή η διαπίστωση μου δημιούργησε πρόσφατα εντελώς αβίαστα και τυχαία το εξής ερώτημα:

Σε τι διαφέρει η προσπάθεια να διορθώσουμε μια κατάσταση διάσπασης προσοχής των παιδιών μας ή παρέκκλισης της συμπεριφοράς τους από ένα υποτιθέμενο "μέσο όρο" ανεκτής συμπεριφοράς, από την προσπάθεια των παλαιότερων ανθρώπων να διορθώσουν μια ολόκληρη φυλή; Σε τι διαφέρει η προσπάθειά μας σήμερα να λειάνουμε τις ψυχικές διαφοροποιήσεις των νέων παιδιών από την προσπάθεια παλαιότερων επικίνδυνων και κατακριτέων ρευμάτων καθορισμού των εξωτερικών σωματικών χαρακτηριστικών της ανθρωπότητος; Πιο απλά: σε τι διαφέρει η σημερινή αναγκαιότητα εξομάλυνσης των κοινωνικών συμπεριφορών και ομαλής προσαρμογής των ατίθασων νέων σε μια ισορροπημένη πραγματικότητα, από τις παλαιότερες τάσεις ωραιοποίησης του σώματος και εξιδανίκευσης κάποιων φυσικών χαρακτηριστικών; 

Αν το πρώτο έχει θετικό πρόσημο και πηγάζει από την αγωνία των σημερινών γονέων να αντιληφθούν νωρίς και εγκαίρως πιθανές "παθολογίες" του συναισθήματος και της ψυχής, τότε το βαφτίζω ευγονεϊκή, δηλαδή μια καλή και επικροτούμενη γονεϊκή παρέμβαση ή αλλιώς και απλούστερα: καλοί γονείς! Αν το δεύτερο έχει αρνητικό πρόσημο ιστορικά και πηγάζει από την αγωνία για επιβίωση των παλαιότερων καταδιωκόμενων και παρεκκλινόντων από έναν δοσμένο κανόνα φυσικής ομορφιάς, τότε αυτό έχει χαρακτηριστεί ως ευγονική. 

Και οι δυο καταστάσεις όμως έχουν νομίζω κάτι κοινό: κάτι σκοτώνουν από την ανθρώπινη ύπαρξη. Κάτι εκκαθαρίζουν με σκοπό την προαγωγή ενός προτύπου. Κόβουν κάτι από τη μια, διορθώνουν κάτι από την άλλη, με σκοπό να συνταχθούν με ένα δεδομένο πρότυπο. Έχουν όμως και κάτι άλλο κοινό: και η σημερινή ευγονεϊκή αλλά και η παλαιότερη ευγονική, θεωρούν ότι έχουν δίκαιο και ότι αυτό που κάνουν είναι το "σωστό". 

Ειλικρινά δεν ξέρω πλέον ποιο είναι το σωστό και ποιο το λάθος στην ανατροφή των παιδιών: τα αναγκάζουμε να υπακούσουν σε όρια και νόρμες και κανόνες, για να τα ωθήσουμε αργότερα μεγαλώνοντας να τα σπάσουν και να τα ξεπεράσουν αυτά τα όρια. Από την άλλη, αν αφήσεις ανεξέλεγκτα τα παιδιά και δεν τους βάλεις όρια υπάρχει τεράστιος κίνδυνος να μην αντιληφθούν (λόγω μωρίας και ανωριμότητας) ότι αυτή η κοινωνία λειτουργεί, ζει, αναπνέει και εξελίσσεται μόνο βασισμένη πάνω σε όρια και προϋποθέσεις. Για να το πω αλλιώς: είναι γνωστό ότι η πολύ ελευθερία βλάπτει (καθώς γίνεται πανεύκολα ασυδοσία), μα και η λίγη ελευθερία πνίγει (καθώς δεν αφήνει να ελευθερωθεί το πνεύμα και να μεγαλουργήσει). Είναι κάπως με την ακριβή απόσταση της Γης από τον Ήλιο, ώστε να αναπτυχθεί ζωή πάνω στον πλανήτη. Ούτε πιο κοντά (γιατί όλα πάνω στη Γη θα καούν από τη ζέστη), ούτε πιο μακριά (γιατί όλα πάνω στη Γη θα παγώσουν από το ψύχος).

Τη θέση της Γης όμως ως προς τον Ήλιο την καθόρισαν άλλες δυνάμεις. Τη θέση του νέου παιδιού (δηλαδή του νέου ανθρώπου) μέσα σε μια κοινωνία την καθορίζει ο ίδιος ο Άνθρωπος. Στην μέχρι τώρα ιστορία του έχει βασιστεί κατά κόρον σε μεθόδους ευγονικής και προτυποποίησης οδηγώντας σε τραγικότητες. Προσφάτως είπε να αλλάξει μεθοδολογία και να γίνει σούπερ ανεκτική και ανοιχτή σε κάθε τι διαφορετικό, οδηγώντας συχνά σε χυδαιότητες. Η ευγονεϊκή δεν ξέρω που στέκεται ακριβώς ανάμεσα σε αυτά τα φαινόμενα... Ίσως μέχρι να μεγαλώσουν τα παιδιά μου να μην έχει δοθεί ακόμα απάντηση σε αυτό το ερώτημα...

Οι νεκροί μας κυβερνούν!

 

Είναι δικαίωση του λόγου. Του ήρεμου λόγου. Του ήρεμου διαλεκτικού λόγου. Που απλώνεται σαν δροσερό αεράκι. Που σε χαϊδεύει. Σε θωπεύει. Και τελικά σε μαγεύει.

Το συγκεκριμένο απόσπασμα που ακολουθεί ήταν ένα θέμα στις πανελλήνιες εξετάσεις πριν 2 ημέρες. Και είναι ενός καλού φίλου, του Ραϋμόνδου Αλβανού, ο οποίος μπορεί και αποκρυσταλλώνει μεγάλες έννοιες σε μεστό καθημερινό λόγο. Για αυτό είναι θαυμαστός, γιατί λέει μεγάλες αλήθειες με τον πιο απλό τρόπο, τον πιο πειστικό τρόπο. 

Απολαύστε:

"Γιατί δεν αγαπάνε οι μαθητές την ιστορία; Οι απαντήσεις είναι γνωστές. Γιατί συνήθως πρέπει να τη μάθουν παπαγαλία, γιατί συνήθως μαθαίνουν για προσωπικότητες και όχι για την κοινωνία, γιατί μαθαίνουν κυρίως για την παλαιότερη ιστορία και όχι τη νεότερη. Ο σημαντικότερος όμως λόγος που η ιστορία είναι απωθητική για τους μαθητές, είναι ότι το σχολείο δεν καταφέρνει να συνδέσει τη ζωή των μαθητών με το παρελθόν. Δεν καταλαβαίνουν γιατί να πρέπει να τα μάθουν όλα αυτά. Όπως μου έλεγαν κάποιοι φοιτητές μου: «Γιατί, κύριε, να πρέπει να μαθαίνουμε ιστορία; Εμείς κοιτάμε μπροστά. Κοιτάμε στο μέλλον». Αυτό που δεν καταλάβαιναν οι φοιτητές μου και δεν καταλαβαίνουν όσοι δεν εκτιμούν την αξία της γνώσης του παρελθόντος, είναι ότι τελικά όλοι μας είμαστε προϊόντα της ιστορίας. Ό,τι έχουμε στο μυαλό μας έρχεται από τους προηγούμενους από εμάς. Ακόμη και οι λέξεις που χρησιμοποιώ για να γράψω αυτές τις γραμμές, δεν είναι δικές μου. Έρχονται από τους προηγούμενους από μένα. Και βέβαια το πιο σημαντικό δεν είναι οι λέξεις. Είναι οι πεποιθήσεις, οι αξίες, οι γνώσεις ακόμη και οι κανόνες. Εμείς αποφασίζουμε για τους κανόνες που ρυθμίζουν τη ζωή μας; Όχι βέβαια. Οι προηγούμενοι από εμάς αποφασίζουν. Εμείς γεννιόμαστε μέσα σε ένα πολιτισμό, σε ένα κοινωνικό περιβάλλον που όλα αυτά έχουν ήδη διαμορφωθεί. Είναι τόσο μεγάλο το βάρος του παρελθόντος πάνω στο παρόν, που ένας ιστορικός έχει ισχυριστεί κάτι που όταν το είχα πρωτοακούσει είχα εντυπωσιαστεί: «Οι νεκροί μάς κυβερνούν». Βαριά κουβέντα. Δεν συμφωνώ εντελώς όμως, καθώς και εμείς επιδρούμε στον τρόπο που εξελίσσεται η ιστορία και έχουμε ευθύνη απέναντι στις μελλοντικές γενιές ως μελλοντικοί νεκροί που αναπόφευκτα είμαστε όλοι μας. Αξίζει να μαθαίνουμε για αυτούς τους νεκρούς. Αξίζει να γνωρίζουμε τι έκαναν, πώς σκέφτονταν, πώς ζούσαν. Αξίζει γιατί αυτοί είναι που διαμόρφωσαν τον κόσμο που μας περιβάλλει. Η γνώση του παρελθόντος είναι απαραίτητη για την κατανόηση του παρόντος. Ή, για να το πούμε με άλλα λόγια, δεν μπορούμε να καταλάβουμε το σήμερα αν δεν ξέρουμε σε βάθος το χθες. Η ιστορία είναι μια πράξη αυτογνωσίας, μια πράξη γνώσης για τον συλλογικό μας εαυτό, απαραίτητη για να καταλάβουμε τον πολιτισμό μας. Δεν μαθαίνουμε ιστορία για χάρη των προηγουμένων. Όντως αυτοί έφυγαν και δεν έχει πια καμία σημασία για αυτούς. Μαθαίνουμε ιστορία για εμάς, για να μάθουμε από τα λάθη των προηγουμένων, να δούμε τι λειτούργησε καλύτερα για εκείνους και τι όχι. Μαθαίνουμε ιστορία για να καταλάβουμε ποιοι είμαστε και να σκεφτούμε πού θέλουμε να πάμε."

(απόσπασμα από τον πρόλογο του τελευταίου βιβλίου του Ραϋμονδου Αλβανού "Ο ελληνικός εμφύλιος. Μνήμες σε πόλεμο και σύγχρονες πολιτικές ταυτότητες", εκδ. Επίκεντρο, 2022)

Ο Ογκίστ Κόμτ (Auguste Comte) είναι αυτός που είπε "Οι νεκροί κυβερνούν τους ζωντανούς" 

και ο Κωστής Παλαμάς είναι αυτός που στο ποίημά του "Το τραγούδι των προσφύγων" είπε "Πάντα οι νεκροί ας μας κυβερνούν".

Βλέπετε, πρόκειται για την ίδια θεματική και η ίδια κοσμοαντίληψη από μεγάλα μυαλά διαχρονικά. Η ίδια σύνδεση παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος. 

Υ.Γ.: Αξίζει όμως ένα μπράβο και σε εκείνους που διάλεξαν αυτό το ανάγνωσμα ως θέμα για πανελλήνιες εξετάσεις. Κάτι τέτοια είναι που με κάνουν να πιστεύω ότι δεν έχει χαθεί ακόμα εντελώς αυτή η ψωροκώσταινα...

Crossover study

Κάθομαι σε μια μαγευτική δημόσια βιβλιοθήκη μέσα σε ένα πανέμορφο πάρκο, κάπου στο κέντρο της Μαδρίτης. Σίγουρα είναι η καλύτερη βιβλιοθήκη στην οποία έχω παρευρεθεί.

Κοιτάω έξω από το τζάμι και βλέπω ένα ζευγάρι νέων ανθρώπων να περνούν από μπροστά. Μια νεαρά με μάγκικο ύφος και φίλτρο από τσιγάρο στριφτό στην άκρη του στόματός της, μακρύ μαύρο τζιν παντελόνι, να περπατά με βαρύ βηματισμό. Δίπλα της, αγκαζέ, ένας νεαρός, με χαλαρό ύφος, κοντό λευκό σορτσάκι, αποτριχωμένα πόδια, να περπατά με ανάλαφρο βηματισμό.

Σκέφτομαι πώς έχουν αλλάξει οι εποχές μας συγκριτικά με παλαιότερα. Σίγουρα το θέμα του φύλου και της σεξουαλικότητας έχει ξεφύγει από ταμπού και κοινωνικούς περιορισμούς, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που πλέον ο καθένας μας είναι ό,τι δηλώσει σε αυτήν την κοινωνία. Υπάρχουν αυτοί που ξεκάθαρα νιώθουν τι θέλουν από τη σεξουαλικότητά τους και υπάρχουν και αυτοί που πειραματίζονται και δοκιμάζουν, με σκοπό να αυτοπροσδιοριστούν. Κατά τη φάση αυτής της δοκιμασίας μπορεί να περάσουν στην απέναντι όχθη της σεξουαλικότητας και να υιοθετήσουν πρότυπα και συμπεριφορές που παραδοσιακά θα λέγαμε ότι ανήκαν στο «αντίθετο» φύλο.

Υπάρχει μια έννοια στη σύγχρονη μεθοδολογία των μεγάλων κλινικών μελετών που λέγεται "crossover strategy". Τι είναι αυτό; Αφού αρχικά οι εξεταζόμενοι χωριστούν σε δυο ομάδες Α και Β, αρχικά η Α λαμβάνει τη νέα θεραπεία, ενώ η Β λαμβάνει την παλαιότερη θεραπεία ή καθόλου θεραπεία. Ακολούθως, μετά από κάποιο διάστημα, η Α ομάδα λαμβάνει τη θεραπεία της Β ομάδος και αντιστοίχως η Β ομάδα λαμβάνει τη θεραπεία που ελάμβανε προηγουμένως η Α ομάδα, δηλαδή τη νέα θεραπεία. Αλλάζουν δηλαδή σκέλος οι εξεταζόμενοι.

Σχηματικά, μια crossover μελέτη είναι κάπως έτσι: 

Τα πλεονεκτήματα πολλά. Ένα από αυτά είναι ότι τελικά όλοι οι εξεταζόμενοι θα δοκιμάσουν όλες τις δυνατές θεραπείες και αναλόγως θα ανταποκριθούν ή όχι σε αυτές, αφού ο καθένας με αυτή τη στρατηγική θα αποτελεί  συγκριτικό control του εαυτού του, μειώνοντας έτσι τους συγχυτικούς παράγοντες που υπεισέρχονται όταν συγκρίνουμε δυο διαφορετικούς εξεταζόμενους. Αν έναν εξεταζόμενο από την ομάδα Α τον οφελεί τελικά η νέα θεραπεία, όταν είναι ακόμα στην ομάδα Α θα έχει όφελος, ενώ όταν αλλάξει και πάει στην ομάδα Β, το όφελος θα μειωθεί, καθώς πλέον θα παίρνει τη θεραπεία που φαίνεται να είναι κατώτερη της νέας φιλόδοξης θεραπείας. Έτσι, γίνεται ένα double check ότι η νέα θεραπεία είναι ανώτερη από την παραδοσιακή θεραπεία.

Για να ξαναγυρίσουμε στη σεξουαλικότητα των δυο νέων ανθρώπων που αντικρύζω έξω από την υπέροχη βιβλιοθήκη του κέντρου της Μαδρίτης και προσπαθώ να αντιληφθώ ποιο είναι το αγόρι και ποιο το κορίτσι: ο προσδιορισμός "αγόρι" ή "κορίτσι" δέχομαι ότι είναι πλέον μια κοινωνική πεπαλαιωμένη σύμβαση ή αλλιώς, μια κοινωνική κατασκευή ή μια κοινωνική παραδοχή. Υπάρχει το unisex στα ρούχα, το bisexual στις σχέσεις και πολλά άλλα προσδιοριστικά των νέων ισορροπιών που αναπτύσσονται καθημερινά μας και σπάνε τούς μέχρι τώρα διαχωρισμούς, σε μια προσπάθεια μάλλον, αποδοχής της διαφορετικότητας και φιλελευθερισμού των συνειδήσεων και των προτιμήσεων. Οκ, να το καταλάβω ότι πλέον ο καθένας μπορεί να κάνει, να λέει ή να φοράει ό,τι γουστάρει. Μπράβο μας για αυτού του βαθμού την ελευθερία και το εννοώ. Δεν καταλαβαίνω όμως, γιατί το "ιδιωτικό" να είναι πλέον τόσο απροκάλυπτα εμφανές και να επισκιάζει το "δημόσιο". Γιατί να πρέπει να μεταφέρουν όλοι την ιδιωτικότητά τους στο δημόσιο λόγο ή σε δημόσια θέα; Και για να καταλάβαιτε τι εννοώ, δεν αναφέρομαι μόνο στην εμφάνιση. Η σεξουαλικότητα που είναι τόσο διαχυτική σήμερα, περνά και μέσα από το facebook, το instagram με τα insta-stories, κλπ κλπ, όπου ο καθένας είτε έκλασε, είτε μύρισε, είτε ξύπνησε στραβά είτε κοιμήθηκε ομαλά ή ανώμαλα, πρέπει να το δηλώσει για να πάει καλά η μέρα του. Ακολούθως, έχει αναπτυχθεί ένας τεράστιος μηχανισμός που υποδέχεται αυτήν την πληροφορία (που ο οποιοσδήποτε έκανε tag ή Like ή comment), την αναμασά τσαπα-"τσούλικα" και πολλές φορές με δόλο και με fake-news ένδυμα, ώστε τελικά να τη διαδίδει εκκωφαντικά από άκρη σε άκρη του πλανήτη μας. 

Το "ιδιωτικό" σήμερα έχει γίνει ο κανόνας και αυτό με το οποίο πλημ-"μυρίζει" ο δημόσιος βίος και ο δημόσιος λόγος. Το θεωρώ άλλη μια crossover study της κοινωνίας μας, καθώς το ιδιωτικό έχει γίνει πλέον το δημόσιο. Απλά δεν έχω ακόμα καταλάβει ποιος είναι ο πραγματικός σκοπός μιας τέτοιας συμπεριφοράς...; Ποιος ο σκοπός της υιοθέτησης μιας τέτοιας συμπεριφοράς; (για να μην μιλήσω για τις αντίστοιχες συμπεριφορές μιας τέτοιας υιοθέτησης, οι οποίες μας περικυκλώνουν συνεχώς καθημερινά... και επαναπροσδιορίζουν τις έννοιες "μητέρα" και "πατέρας", οπότε μπαίνουμε σε μια ακόμα crossover study της σημερινής κοινωνίας κατά την οποία θα έχει χαθεί η δυνατότητα να προσδιοριστεί ποιος είναι το παιδί και ποιος η μάνα...).

Υ.Γ.: Διαπιστώνω ότι στη σημερινή κοινωνία ήταν να μην σπάσουν τα καλούπια (δηλαδή τα στεγανά, τα όρια). Η εποχή μας πλέον σήμερα είναι όπως ένα αυγό που έχει πέσει και έχει σπάσει, οπότε βλέπεις στα πατώματα χυμένα ζουμιά, κρόκους και τσόφλια.. Δεν ξέρω αν αυτό το θέαμα λέγεται αυγό ή κάτι άλλο. Έτσι, συγκε-χυμένα είναι και τα πράγματα τριγύρω μας. Τελικά, το αυγό, χρειάζεται για να προσδιοριστεί, το τσόφλι του, το όριό του, καθώς είναι αυτό που το οριοθετεί από τον έξω κόσμο, το προσδιορίζει -και ναι, σωστά θα πουν κάποιοι, το περιορίζει. Αλλά, ταυτόχρονα το νοηματοδοτεί κιόλας. Απλά, όταν σπάμε τα καλούπια σε μια προσπάθεια εξωστρεφούς απελευθέρωσης, βλέπω γύρω μου συγκε-χυμένες καταστάσεις που αδυνατώ να νοηματοδοτήσω πλήρως... Any help??