Τι κάνουν; Μαθαίνουν γλώσσες!

Δεν μπορώ να μην αναδημοσιεύσω ένα τόσο ωραίο απόσπασμα από το βιβλίο Κοινωνιογλωσσολογίας που διαβάζω:


"Η σύγχρονη έρευνα επιπλέον, έχει εντοπίσει πλεονεκτήματα στα παιδιά που έρχονται σε επαφή με ένα δεύτερο γλωσσικό σύστημα. Ειδικότερα, τα παιδιά αυτά αποκτούν από νωρίς τη συνείδηση της αυθαιρεσίας του γλωσσικού σημείου, της αυθαίρετης δηλαδή σύνδεσης ήχου και έννοιας που χαρακτηρίζει τις ανθρώπινες γλώσσες. Αποκτούν με άλλα λόγια, μια αυξημένη μεταγλωσσική συνείδηση έναντι των μονόγλωσσων παιδιών, κάτι που πιθανότατα διευκολύνει την εκμάθηση της πρώτης γραφής και ανάγνωσης και οδηγεί σε υψηλότερα επίπεδα σχολικής επιτυχίας. Ένας άλλος τομέας στον οποίο ενδέχεται να υπερέχουν τα διπλόγλωσσα παιδιά είναι η επικοινωνιακή ευαισθησία, καθώς από νωρίς αναγκάζονται να συνειδητοποιούν ποια γλώσσα είναι κατάλληλη για την κάθε περίσταση επικοινωνίας. Σύμφωνα με τη Skutnabb-Kangas (1988) μονογλωσσία σημαίνει μονοπολιτισμικότητα. Κατά συνέπεια, ένα μονόγλωσσο άτομο βλέπει τα πράγματα από μία μόνο οπτική γωνία και δεν μπορεί να τα δει από την οπτική γωνία ενός άλλου.

Στα περισσότερα -αλλά υποβαθμισμένα- μέρη του κόσμου, άλλωστε, η διπλογλωσσία ή η πολυγλωσσία είναι εντελώς φυσιολογική κατάσταση, καθόλου στιγματισμένη, απαίτηση μάλιστα της καθημερινής επικοινωνίας. Υπάρχουν γλωσσικές κοινότητες όπου οι άνθρωποι μιλούν πολλές γλώσσες: μια ή περισσότερες στο σπίτι, άλλη στο χωριό, άλλη για εμπορικούς σκοπούς και για την επαφή με τον κόσμο έξω από την κοινότητα. Αυτές οι γλώσσες μαθαίνονται με φυσικό τρόπο και οι μεταβάσεις από τη μια γλώσσα στην άλλη γίνονται από τους ομιλητές χωρίς δισταγμό. Ένα μονόγλωσσο άτομο σε μια τέτοια κοινότητα θα θεωρούνταν κοινωνικά απροσάρμοστο.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα πολύγλωσσης κοινότητας μας δίνουν οι Tukano του βορειοδυτικού Αμαζονίου, στα σύνορα Κολομβίας και Βραζιλίας. Οι Tukano είναι πολύγλωσσοι διότι η γυναίκα που ένας άνδρας θα παντρευτεί πρέπει να μην είναι από την ίδια γλωσσική κοινότητα. Ο γάμος απαγορεύεται ανάμεσα σε έναν άνδρα και σε μια από τις ‘αδερφές’ του, σε μια δηλαδή από τις γυναίκες που μιλούν την ίδια γλώσσα, καθώς κάτι τέτοιο θεωρείται ως ένα είδος αιμομιξίας. Έτσι, οι άνδρες διαλέγουν τις γυναίκες που θα παντρευτούν από γειτονικές αλλόγλωσσες φυλές. Μετά το γάμο οι γυναίκες πηγαίνουν στην οικογένεια του άνδρα με αποτέλεσμα στην κοινότητα να μιλιούνται πολλές γλώσσες: αυτήν των ανδρών, οι ποικίλες γλώσσες των γυναικών από τις διάφορες φυλές, και μια διαδεδομένη στην ευρύτερη περιοχή γλώσσα εμπορίου. Τα παιδιά γεννιούνται σε πολύγλωσσο περιβάλλον, όπου άλλη είναι η γλώσσα του πατέρα, άλλη η γλώσσα της μητέρας και άλλες οι γλώσσες των γυναικών με τις οποίες έρχονται σε καθημερινή επαφή. Όλοι όμως στην κοινότητα ενδιαφέρονται να μάθουν τις γλώσσες των άλλων και στο πλαίσιο μιας συνομιλίας η μετάβαση από τη μια γλώσσα στην άλλη είναι κάτι πολύ συνηθισμένο. Η πολυγλωσσία είναι κάτι τόσο φυσικό και αυτονόητο στην κοινότητα αυτή που οι Tukano δεν γνωρίζουν πόσες γλώσσες μιλούν. Σε καμιά περίπτωση πάντως δεν γίνεται προσπάθεια ελάττωσης των ομιλούμενων γλωσσών, όπως συμβαίνει σε πολλά δυτικά κράτη κυρίως με τις γλώσσες των μεταναστών. Η πολυγλωσσία θεωρείται πηγή δύναμης καθώς δίνει τη δυνατότητα ποικίλων επαφών και κυρίως γάμου μεταξύ ανθρώπων διαφορετικών γλωσσικών κοινοτήτων."

(απόσπασμα χωρίς άδεια αναδημοσίευσης απο το "Εισαγωγή σε ζητήματα Κοινωνιογλωσσολογίας" των Αργύρη Αρχάκη και Μαριάννα Κονδύλη, εκδ. νήσος, 2004, σελ. 113-115)

Απολαύστε τους Tukano και τον κύκλο της πολύγλωσσης ζωής τους!!