Βίας συνέχεια ή όργιο ορίων ή όριο οργίων

Χτες, πορεία στη Μυτιλήνη. Και συνεχίζει να με βασανίζει ο ορισμός της λέξης βία. Επεισόδια πρώτη φορά. Απροκάλυπτα και απρόκλητα (και μη μου πείτε ότι το σπρωξίδι ήταν πρόκληση, γιατί θα σας απαντήσω και εγώ απροκάλυπτα: το γαμήσι που δέχεται η ελληνική κοινωνία καθημερινά, δεν είναι πρόκληση;). Να σημειωθεί ότι πολύ κοντά, ούτε 50 μέτρα, από το χώρο που διαδραματιζόταν το παιχνιδάκι "κλέφτες και αστυνόμοι", υπάρχει σχολείο!

Σήμερα, συζήτηση στο Πανεπιστήμιο, με όλους τους φορείς του χώρου, για το μέλλον των (αντι)δράσεων. Εγώ, έκανα συμμετοχική παρατήρηση στην προσπάθεια όλων αυτών των ανθρώπων που μαζεύτηκαν για να ορίσουν το θέμα της συνάντησής τους. Μετά από πολύ κόπο και από πολλές απόψεις, άλλες κουφές, άλλες ψιθυριστές (ε; TsilC?), άλλες πολύ ηχηρές, άλλες άσχετες και άλλες κάπως σχετικές, διαφάνηκε στα μάτια μου ένα μεγάλο πρόβλημα, που υπάρχει όχι μόνο στις ημέρες μας, αλλά ακολουθεί τον άνθρωπο σε όλη του την ιστορική πορεία (όπα! και άλλη πορεία; καμιά σχέση με την χτεσινή πορεία έχει;).

Είναι το θέμα των ορίων κράτους-εξουσίας και πολίτη-εξουσιαζόμενου. Και φυσικά πίσω από αυτό το όριο κρύβεται και ο ορισμός της έννοιας εξουσία. Αγαπητοί μου, στις μέρες μας, βιώνουμε μια έντονη και συστηματική σκλήρυνση της κρατικής εξουσίας, που στοχεύει στον περιορισμό του ζωτικού χώρου του ανθρώπου-πολίτη. Κρατάει χρόνια αυτή η κολώνια, και η μάχη ανθρώπου και κράτους, χάνεται στο βάθος των αιώνων. Μάλιστα, από το σημείο που τίθεται αυτό το όριο στο οποίο ισορροπεί η κάθε κοινωνία, αυτή βαφτίζεται ως δημοκρατική, δικτατορική κλπ. Σήμερα, οι πολιτικές και οικονομικές συγκυρίες, θέλουν τους εξουσιαστές να αναζωπυρώνουν και να εντείνουν τις προσπάθειές τους για αύξηση του δικού τους ζωτικού χώρου, για αύξηση του ελεγχόμενου πεδίου δράσης τους. Το ερώτημα λοιπόν, για μένα είναι πώς ο άνθρωπος-εξουσιαζόμενος, ο άνθρωπος-πολίτης, θα καθορίσει τη στάση του και τη δράση του απέναντι σε αυτήν την προγραμματισμένη προσπάθεια. Ποιές οι άμυνές του; Πόσο ισχυρές μπορεί να είναι; Μπορεί να ανακόψουν τη δίψα των εξουσιαστών;

Και εδώ έρχεται η ανθρωπολογία, η ψυχολογία, η φιλοσοφία, η ιστορία και άλλες εξαίρετες ειδικότητες, που προσπαθούν να ερμηνεύσουν και έτσι να προτείνουν στάσεις και αντιστάσεις.

- Μία άποψη, θέλει απέναντι στη βία, να απαντήσει κανείς πάλι με βία. Το γνωστό οφθαλμός αντί οφθαλμού. Και επειδή οι πολίτες είναι οι περισσότεροι, με βάση των απλό νόμο των μαζών, οι μεγαλύτερες μάζες τελικά θα νικήσουν. Συνταγή γνωστή και εν πολλοίς πετυχημένη στο ρου της Ιστορίας. Ρωτάω όμως εγώ ο μικρός: αν θες να μην σε αντιμετωπίζουν σαν ζώο, να μην σε δέρνουν σαν ζώο, να μην σε ταΐζουν σαν ζώο και να μην σε φυλακίζουν σαν ζώο, τι άλλο θα δείξεις με την εφαρμογή βίας, αν όχι ότι παραμένεις πάλι ένα ζώο; Το θέμα που θα έπρεπε να μας απασχολεί είναι ποιός είναι το πιο δυνατό ζώο ή το τι διαφοροποιεί είναι ζώο από ένα πολιτικό ον; Ας αναλογιστούμε λοιπόν τι εστί πολιτικό ον πρώτα, ποιές είναι οι δυνάμεις του, ποιά τα χαρακτηριστικά του και ποιές οι διαδικάσίες μέσα από τις οποίες δραστηριοποιείται και τελικά επιτυγχάνει την κοιωνική του υπόσταση. Ο Γκάντι πάντως έχει δώσει την απάντησή του σχετικά με τη βία.
- Μία άλλη άποψη θέλει απέναντι στη βία, να απαντήσει κανείς παθητικά. Πάμε, κάνουμε κατάληψη σε έναν δημόσιο φορέα, π.χ. ΔΟΥ, αράζουμε και δεν κουνιόμαστε επαέ μπας και έτσι τους μεταπείσουμε. Και εγώ ρωτώ: κατάληψη τίνος; ενός άψυχου χώρου ή ενός δικαιώματος κάποιου άλλου συμπολίτη μας που θα ήθελε να χρησιμοποιήσει αυτόν το χώρο; Καταλαμβάνω τι; κάτι που είναι δικό μου ή κάτι που είναι δικό σου, ή τέλος κάτι που είναι δικό μας; Ας αναλογιστούμε λοιπόν τι εστί δικό μου, δικό σου, δικό μας, πρώτα. Πού είμαστε και πού θα θέλαμε να είμαστε, στο εγώ ή στο εμείς, που έλεγε και ο Μακρυγιάννης;
- Μία άλλη άποψη, θέλει να συνδιαλεχτεί ο εξουσιαζόμενος με τον εξουσιαστή. Σύμφωνοι, αλλά αυτό απαιτεί μια βασική προϋπόθεση: να μπορούν οι δυο πλευρές να συνδιαλεχτούν. Αυτό με τη σειρά του προϋποθέτει να ξέρουν να συνδιαλεχτούν, αλλά επίσης και να θέλουν. Αν οι εξουσιαζόμενοι θέλουν, αλλά κάποιοι δεν μπορούν, (επειδή π.χ. είναι σοβατζήδες και κουβαλάνε τσιμεντοκουβάδες από την ηλικία των 7 χρονών), οι εξουσιαστές είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι ούτε θέλουν, αλλά -κυρίως- ούτε μπορούν. Η εξουσία κύριοι, δεν ταιριάζει με τον διάλογο. Ή αλλιώς, η εξουσία δεν συνδιαλέγεται, παρά μόνο φλυαρεί, μονολογεί, παραπλανεί και εκτελεί. Εκτελεί ορέξεις και φιλοδοξίες των ολίγων, εκτελεί αρρωστημένες φαντασίες πιο πολλών, και εκτελεί και ανθρώπους (γιατί όχι; δεν αξίζουν μία στα μάτια των εξουσιαστών). Η εξουσία ανατροφοδοτείται από την ύπαρξη εξουσιαζόμενων, οπότε είναι απολύτως φυσικό να αναζητά διεύρυνση του πεδίου ελέγχου της και να περιορίζει συνεπώς, το ζωτικό χώρο των υπολοίπων. Οι εξουσιαστές υπάρχουν επειδή υπάρχουν κάποιοι που είναι εξουσιαζόμενοι. Αν εκλείψει η δεύτερη ομάδα, θα χαθεί το νόημα ύπαρξης και η ταυτότητα και της πρώτης. Και επειδή σε μια κοινωνία το πάνω χέρι το έχει η πρώτη ομάδα, κινεί τα νήματα με τέτοιον τρόπο ώστε συνεχώς να μεγαλώνει αριθμητικά η δεύτερη ομάδα.

Το πιο σημαντικό όμως ερώτημα, δεν τέθηκε ακόμα. Είναι το εξής: γιατί υπάρχει η έννοια εξουσία εντός των ανθρώπινων κοινωνιών; Αυτή δημιουργεί τον διαχωρισμό του κοινωνικού συνόλου σε δυο υποομάδες (εξουσιαστές και εξουσιαζόμενοι) και αυτή είναι που γεννά και κατευθύνει όλη την κοινωνική συνύπαρξη. Η εξουσία, διαποτίζει κάθε τι κοινωνικό. Γιατί;

Η απάντησή μου, εμπειρικά και διασθητικά μόνο την καταθέτω, είναι γιατί η εξουσία υπάρχει εντός του κάθε ανθρώπου. Εξουσία δηλαδή υπάρχει στην κοινωνία, γιατί υπάρχει ως συστατικό του κάθε μέλους της, που με τη σειρά του αποτελεί συστατικό αυτής της κοινωνίας. Ο άνθρωπος είναι ον που λειτουργεί στον άξονα της εξουσίας. Κατευθύνεται και υπακούει στις ιδέες άλλων που του επιβάλλονται, αλλά και εξουσιάζει με τη σειρά του κάποιους άλλους, για να κατευθύνει και να επιβάλλει και αυτός τις δικές του ιδέες. Με άλλα λόγια, εδώ μιλάμε για μια μάχη δυνάμεων. Αυτών που επιβάλλονται έξωθεν και άνωθεν και αυτών που επιβάλλονται από μέσα μας.

Και τα δυο είδη δυνάμεων θέλουν να κατευθύνουν τις ιδέες μας και τη σκέψη μας.
- Γιατί θέλουν να τις κατευθύνουν; Για να επιτύχουμε στόχους.
- Γιατί να επιτύχουμε στόχους; Για να κερδίσουμε, να απολαύσουμε, να ικανοποιήσουμε ανάγκες μας. Ο άνθρωπος, εγωιστικότατο ον, γεμάτο ανάγκες, μην ξεχνάτε...
- Γιατί να ικανοποιήσουμε ανάγκες; Για να προλάβουμε να νοιώσουμε κάτι σε αυτή τη ζωή.
- Γιατί να προλάβουμε; Γιατί ο χρόνος τρέχει, είναι αμείλικτος και όταν φύγει δεν ξαναγυρνά. Γιατί έχουμε ελάχιστες ευκαιρίες να αντιληφθούμε τον κόσμο γύρω μας, τον οποίο αντιλαμβανόμαστε μόνο όταν νοιώσουμε κάτι. Βλέπετε, η φυσική και η χημεία (όλα αυτά δηλαδή που συγκροτούν το είναι μας), αποφάσισε ότι πρώτα νοιώθουμε με τις αισθήσεις μας (αυτή είναι η μοναδική σύνδεσή μας με τα ερεθίσματα του κόσμου), μετά επεξεργαζόμαστε με τον κεντρικό μας επεξεργαστή (τον εγκέφαλό μας), μετά αντιλαμβανόμασε και τέλος ανασυνδυάζουμε τα ερεθίσματα (ακόμη και το DNA μας!) που δεχτήκαμε , με σκοπό να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες μας που αναφέραμε πριν.

Συμπέρασμα 1: η φυσική και η χημεία αποτελούν τη μηχανολογία μας, οι ανάγκες μας αποτελούν την αφετηρία μας, η ικανοποίηση των αναγκών μας αποτελεί τον τερματισμό μας μας, ο εγωισμός μας προδιαγράφει τη διαδρομή που θα τρέξουμε -το κουλουάρ μας- καθώς καθρορίζει αν είναι η εσωτερική (εσωστρεφής) ή εξωτερική (εξωστρεφής) διαδρομή, και φυσικά ο χρόνος αποτελεί εκείνον τον αντιπαθητικό τύπο με το όπλο, που πυροβολεί για την εκκίνηση και κρατά στα χέρια του το χρονόμετρο. Με άλλα λόγια, ο χρόνος καθορίζει ποιός, πού, πότε, και πώς θα τρέξει σε αυτό το αγώνισμα, που λέγεται ζωή. Πώς συνυπάρχουν όμως, όλα αυτά τα διαφορετικά στοιχεία μαζί; Με άλλα λόγια ποιός είναι ο συνεκτικός κρίκος όλων αυτών των μερών; Ή ακόμα πιο απλουστευτικά, ποιές δυνάμεις συγκρατούν αυτό το πολύπλοκο σύστημα από την διάλυση και την εντροπία; Φυσικά, η εξουσία μέσα μας, που αποτελεί πεδίο δράσης λαμπρό και χώρο συνάντησης για τις απανταχού εφαρμοζόμενες δυνάμεις πάνω στο μικρό κορμάκι μας και στο ακόμα πιο μικρό μυαλουδάκι μας.

Συμπέρασμα 2: η πάλη των ανθρώπων, εξουσιαστών και εξουσιαζόμενων, θα σταματήσει ποτέ; Άποψή μου είναι πως όχι. Γιατί; Διότι, αν ποτέ νικήσουν οι εξουσιαζόμενοι, θα μετατραπούν και αυτοί με τη σειρά τους σε εξουσιαστές. Βλέπε Η Φάρμα των Ζώων και θα καταλάβεις αγαπητέ αναγνώστη.

Άρα τι μας μένει; Ο τρόπος που θα διεξάγουμε αυτόν τον αγώνα. Διότι ο τρόπος δείχνει ποιός είναι ο δρόμος που θέλουμε να βαδίσουμε, έστω και σε μια φαντασιακή διάσταση (ε TsilC?). Όταν οι εξουσιαστές χρησιμοποιούν χημικά δακρυγόνα, εμείς οι εξουσιαζόμενοι ας χρησιμοποιήσουμε φυσικά δάκρυα, δικά μας, ολόδικά μας δάκρυα για την κατάντια του ανθρώπου που πίστεψε στην ψευδαίσθηση (την πολιτισμική κατασκευή, όπως την ονοματίζουν κάτι παλαβοί κοινωνικοί ανθρωπολόγοι, ε TsilC?) ότι δεν είναι ζώο, αλλά κάτι ανώτερο.

Θα βγει κάτι με τα φυσικά δάκρυα; Ίσως μόνο μια μικρή ανακούφιση και λίγοι συνοδοιπόροι στις (α)πορείες της ζωής... Κάτι είναι και αυτό.


Υ.Γ.: Την ώρα αυτή γράφω από τους υπολογιστές της σχολής, ένεκα διακοπής της οικιακής μου σύνδεσης, ένεκα αποσύνδεσής μου από τον οικιακή μου ζω(τ)ική χωρητικότητα. Τι λέτε ότι συνέβη άραγε εντός του εργαστηρίου που είναι οι υπολογιστές, εγώ και άλλα δυο άτομα; Τα δυο άτομα, στο ά(να)ψε σβήσε, άρχισαν να παίζουν ξύλο (χρήση βίας, νομίζω λέγεται αυτό), επειδή ο ένας άναψε τσιγάρο στο εργαστήριο (εφαρμοζόμενη δύναμη από εντός του, νομίζω λέγεται αυτό) και ο άλλος του είπε να το σβήσει, διότι επικαλέστηκε σεβασμό στον κανονισμό (εφαρμοζόμενη δύναμη άνωθεν, νομίζω λέγεται αυτό). Μιλάμε, ότι μέσα σε δευτερόλεπτα, δυο παντελώς άγνωστοι, μετά από μόλις δυο τρεις κουβέντες που ανταλάξανε, άρχισαν να χρησιμοποιούν βία, ο καθείς για ικανοποίηση των δικών του ιδιαίτερων αναγκών... Ήμαρτον ρε σσσσσσεις!!!! Τέτοια σύμπτωση;!