Η μοίρα των λέξεων

Μπαίνει στην τάξη. Υπερκινητικός, αλλά -όπως πάντα- χαριτωμένος. Ισιώνει λίγο τα μαλλιά του και αρχίζει. Από πού να ξεκινήσει κανείς άραγε, αναρωτιέται; Δεν έχει σημασία, καθώς όποιον δρόμο και να ακολουθήσουμε, θα μας βγάλει εκεί που είναι ο στόχος. Έτσι δίνει την ευκαιρία να διαλέξει το ακροατήριο έναν δρόμο. Μετά προτείνει αυτός έναν άλλο και μετά αντιπροτείνει ξανά το ακροατήριο έναν τρίτο, και έτσι πάει η δουλειά.

Χαχαχα… Ο πρώτος δρόμος που επιλέχτηκε ήταν η λέξη δουλειά. Από πού προέρχεται; Από τη δουλεία, την κατάσταση δηλαδή των δούλων. Και πώς άλλαξε η λέξη μέχρι σήμερα; Μετά μια όμορφη ιστορική διαδρομή στα γλωσσικά μονοπάτια του ύποπτου παρελθόντος της εν λόγω λέξης, μας αποκαλύπτεται ο καρπός: η μοίρα των λέξεων είναι να αλλάζουν!

Επόμενος δρόμος, το αμάρτημα και το κρίμα (=έγκλημα, εξ ου και crime). Ξαφνικά στρίβουμε δεξιά, και αναλύουμε το πώς ο ευ-εργέτης προήλθε χάριν ευφωνίας από το ευ-εργάτης. Και μετά με μια απότομη στροφή αριστερά μιλάμε για το συγγνώμη και το σύγνεφο, και την σχέση τους με τους αριστερούς δημοτικιστές της γενιάς του ’30. Σαν να μην έφτανε όλο αυτό το πάρε δώσε, είπαμε να γυρίσουμε και πίσω. Μέχρι τον Όμηρο φτάσαμε, για να μάθουμε τη σωστή ορθογραφία και ερμηνεία της λέξης καινούργιος < καινός + ούργιος, (από το έργον, άρα το «γ» παραμένει ακλόνητο και ιστορικά αποδεδειγμένο ιδρυτικό μέλος της εν λόγω λέξης...) και δεν πρέπει να πέφτει θύμα του νόμου της αναλογίας, που θέλει το καινούριος (=πολύ νέος) να ακολουθεί το καθάριος (=πολύ καθαρός).

Φτάνουμε σε ένα ακόμα συμπέρασμα: ο νόμος της αναλογίας και ο νόμος του λάθους στη γλώσσα (και γενικά στις γλώσσες), υπάρχουν γιατί είναι και νόμοι της ίδιας της ζωής. Και πιο σωστά, νόμοι του ίδιου του ανθρώπινου εγκεφάλου, θα προσέθετα εγώ.

Αυτά ήταν κάποια από τα ερεθίσματα που πήρα σήμερα το απόγευμα, παρακολουθώντας το μάθημα Νεοελληνική Γλώσσα με διδάσκοντα τον Καθηγητή Κεντρωτή Γεώργιο, στο τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου.

Ξέρετε, οι πραγματικοί διδάσκαλοι, αυτοί που εμπνέουν, έχουν δυο βασικά χαρακτηριστικά κατά την άποψή μου:

1. Έχουν την ικανότητα να σε διδάξουν, σε οποιοδήποτε χώρο και χρόνο, και μέσα από οποιαδήποτε αφορμή ή ερέθισμα. Χωρίς προετοιμασία, χωρίς πρόγραμμα και χωρίς επιλογή της διαδρομής, μιας και η διαδρομή φτιάχνεται επί τόπου και από κοινού (και από του κοινού που συμμετέχει). Οι πραγματικοί δάσκαλοι είναι αυτοί που βγαίνουν επί σκηνής χωρίς πρόβα και παίζουν μπάλα.

2. Δεν κομπάζουν ούτε στο ελάχιστο για όλα τα παραπάνω.


Πόσο βαθειά αποτυπώνει την ανθρώπινη ταυτότητα αυτό που λέμε γλώσσα;