Η λειτουργία της... Λειτουργίας! Μάθημα 3ο και τελευταίο

Η Ηθική, είναι ένα μέτρο, ένας κανόνας, βάση του οποίου οι άνθρωποι πράττουν. 

Κάποιοι πρώτα σκέφτονται και μετά πράττουν, κάποιοι άλλοι πράττουν πρώτα όπως νομίζουν ότι θα έπρεπε να πράξουν και μετά αναλογίζονται αν έπραξαν καλώς. Είναι δυο διαφορετικές προσεγγίσεις που υποδηλώνουν δυο διαφορετικές ερμηνείες της δυναμικής της Ηθικής. 

Η μια περίπτωση αφορά ανθρώπους που πράττουν με έναν τρόπο -που ονομάζουν ηθικό-επειδή φοβούνται το αντίστροφό του, δηλαδή το "ανήθικο". Σε αυτήν την περίπτωση η ηθική λειτουργεί ως μια επιβεβλημένη σειρά συμπεριφορών, που υπάρχει και αποκτά νόημα, μέσα από τον αναθεματισμό του αντίθετού της, μέσα από την κατακεραύνωση δηλαδή του ανήθικου. Το βάρος πέφτει λοιπόν, σε αυτό που ορίζεται ως "κακό", ως "έξω από το πλαίσιο", ως το "διαφορετικό". Έτσι, δημιουργείται φόβος να μην εισβάλλει το "κακό" και διώξει το "καλό". Η ηθική λειτουργεί ως το καμπανάκι του φόβου, ως η υπενθύμιση ότι καραδοκούν "εχθροί"!

Η άλλη περίπτωση, αφορά ανθρώπους που πράττουν με έναν τρόπο -που ονομάζουν ηθικό- επειδή έχουν πειστεί για την αυτούσια και αυθύπαρκτη αξία του. Σε αυτήν την περίπτωση η ηθική λειτουργεί ως μια αναβλυζομένη εκ των έσω σειρά συμπεριφορών, που ενέχει το δικό της νόημα και διαποτίζει κάθε πράξη, σκέψη και κίνηση. Το βάρος πέφτει λοιπόν, σε αυτό που ορίζεται ως "καλό", ανεξάρτητα από το "κακό" και το "έξω από το πλαίσιο". Αυτή η ηθική, αδιαφορεί για αυτά που γίνονται έξω από αυτήν, δεν φοβάται τους πειρασμούς που την περιτριγυρίζουν, δεν μολύνεται από τις ποικίλες προσπάθειες εισβολής του "κακού" εντός της. Η ηθική σε αυτήν τη περίπτωση λειτουργεί ως το καμπανάκι υπενθύμισης της άξιας προσπάθειας που ωφελεί πρώτα από όλους αυτόν που την πρεσβεύει και ως καμπανάκι υπενθύμισης του αγώνα να διαδοθεί το "καλό" έναντι του "κακού", μέσα από μια ενσυναίσθητη διαδικασία τυρανισμού της ψυχής... Η ηθική αυτή εκκινεί από την παραδοχή ότι υπάρχουν παντού "φίλοι"!

Διακρίνουμε συνεπώς, δυο αντιθετικές στάσεις-ερμηνείες της έννοιας της Ηθικής. Η πρώτη είναι ηθική από φόβο, που βασίζεται στα παραδείγματα προς αποφυγή. Η δεύτερη είναι ηθική από πεποίθηση, που βασίζεται στα παραδείγματα προς μίμηση. Η πρώτη σου λέει τί να μην κάνεις, η δεύτερη σου λέει τί να κάνεις. Η πρώτη σου απαγορεύει, η δεύτερη σου επιτρέπει. Η πρώτη σε περιορίζει, η δεύτερη σε ξαμολά ελεύθερο. Η πρώτη σε κάνει δούλο της, η δεύτερη ελευθερωτή της...

Σήμερα, μέσα στη γενικότερη σύγχυση που επικρατεί, η έννοια της Ηθικής είναι πολλαπλώς ερμηνευόμενη. Μέσα σε πακτωλό χρημάτων από τη μια και σε ψωμολυσσιασμένους από την άλλη, μέσα σε ατιμώρητους και σε αδικημένους, μέσα σε φώτα της δημοσιότητας και σε σκοτεινές γωνιές, η Ηθική αποκτά τα δικά της ν(ο)ήματα. Όπως, όμως και να ερμηνευτεί, νομίζω δυο είναι οι τάσεις που θα στηρίζουν πάντα τη λειτουργία της: αυτή του φόβου και αυτή του θάρρους! Διαλέγετε και παίρνετε...