"Στο σημείο αυτό, υπεισέρχεται νομίζω ο ρατσισμός. Δεν θέλω να πω ότι ο ρατσισμός επινοήθηκε εκείνη την περίοδο. Υπήρχε από πολύ νωρίτερα. Νομίζω όμως ότι λειτούργησε διαφορετικά. Ο ρατσισμός εντάχθηκε στους μηχανισμούς του κράτους με την ανάδυση της βιο-εξουσίας. Τη συγκεκριμένη αυτή στιγμή, ο ρατσισμός ενεγράφη ως θεμελιώδης μηχανισμός της εξουσίας, υπό τη μορφή με την οποία ασκείται στα σύγχρονα κράτη, κατά τρόπον ώστε όλα ανεξαιρέτως τα κράτη που λειτουργούν με σύγχρονο τρόπο να μετέρχονται [...] το ρατσισμό.
Τι είναι λοιπόν ο ρατσισμός; Κατ΄ αρχάς είναι ένας τρόπος για να εισαχθεί, επιτέλους, στο πεδίο της ζωής [...] μια τομή: η τομή ανάμεσα στα στοιχεία που πρέπει να ζήσουν και σε εκείνα που πρέπει να πεθάνουν. Στο βιολογικό continuum του ανθρώπινου είδους, η εμφάνιση των φυλών, η διάκριση των φυλών, η ιεράρχηση των φυλών, ο χαρακτηρισμός ορισμένων ως καλών και ορισμένων άλλων αντιθέτως ως κατώτερων, όλα αυτά θα είναι ένας τρόπος κατακερματισμού του βιολογικού πεδίου. Ένας τρόπος διαχωρισμού, στο πλαίσιο του πληθυσμού, της μιας από την άλλη ομάδα. Εν ολίγοις, η δημιουργία μιας διαχωριστικής γραμμής βιολογικού τύπου σε ένα πεδίο που εμφανίζεται ως βιολογικό. [...] Αυτή είναι η πρώτη λειτουργία του ρατσισμού: κατακερματίζει, δημιουργεί διαχωριστικές γραμμές στο πλαίσιο του βιολογικού continuum στο οποίο απευθύνεται η βιοεξουσία
Από την άλλη, ο ρατσισμός θα έχει μια δεύτερη λειτουργία: [...] είναι η πολεμική σχέση "για να ζήσεις πρέπει να σφάξεις τους εχθρούς σου". Ο ρατσισμός όμως θέτει σε λειτουργία, ενεργοποιεί αυτή την πολεμικού τύπου σχέση -"αν θες να ζήσεις ο άλλος πρέπει να πεθάνει"- με έναν εντελώς νέο τρόπο, συμβατό προς τη βιοεξουσία. [...] Δεν είναι μια σχέση σύγκρουσης, αλλά μια σχέση βιολογικού τύπου: "όσο τα κατώτερα είδη θα τείνουν να εξαφανιστούν, όσο τα μη φυσιολογικά άτομα θα εξοντώνονται, όσο οι εκφυλισμένοι σε σχέση με το είδος θα λιγοστεύουν, τόσο περισσότερο εγώ -όχι ως άτομο αλλά ως είδος- θα ζήσω, θα είμαι δυνατός, θα είμαι ρωμαλέος, θα μπορώ να αυξάνομαι και να πληθύνομαι". Ο θάνατος του άλλου δεν είναι απλώς η ζωή μου, επειδή μου εξασφαλίζει την προσωπική μου ασφάλεια: με το θάνατο του άλλου, το θάνατο της κακής φυλής, της κατώτερης φυλής (ή του εκφυλισμένου, ή του μη φυσιολογικού), η ζωή θα γίνει πιο υγιής. Πιο υγιής και πιο καθαρή.
Η σχέση αυτή δεν είναι λοιπόν, στρατιωτική, πολεμική ή πολιτική, είναι μια σχέση βιολογική. [...] Με άλλα λόγια, η θανάτωση, η επιταγή του θανάτου, δεν είναι αποδεκτή στο σύστημα της βιοεξουσίας, παρά μόνο όταν κατατείνει όχι στη νίκη επί των πολιτικών αντιπάλων, αλλά στην εξόντωση του βιολογικού κινδύνου. [...] Με τον όρο θανάτωση, δεν εννοώ φυσικά μόνο την άμεση δολοφονία, αλλά και όλες τις μορφές έμμεσης δολοφονίας. Την έκθεση σε θανάσιμο κίνδυνο, τον πολλαπλασιασμό των θανάσιμων κινδύνων, ή πολύ απλά, τον πολιτικό θάνατο, τον εξοστρακισμό, την απόρριψη κλπ.
Με βάση αυτά τα στοιχεία [...] μπορούμε να κατανοήσουμε το δεσμό που πολύ γρήγορα -αμέσως θα έλεγα- δημιουργήθηκε ανάμεσα στη βιολογική θεωρία του 19ου αιώνα και στο λόγο της εξουσίας. Κατ' ουσίαν η εξελικτική θεωρία, υπό την ευρεία έννοιά της -όχι τόσο η ίδια η θεωρία του Δαρβίνου- αλλά το σύνολο, η δέσμη των εννοιών της (όπως ιεραρχία των ειδών στο κοινό δέντρο της εξέλιξης, πάλη μεταξύ των ειδών για την επιβίωση, επιλογή που εξολοθρεύει τους λιγότερο προσαρμοσμένους)- έγινε μέσα σε μερικά χρόνια στον 19ο αιώνα, απολύτως φυσικά, ένας τρόπος μεταγραφής του πολιτικού λόγου με όρους βιολογικούς, ένας τρόπος κάλυψης του πολιτικού λόγου υπό μια επιστημονική επίφαση [...].
Πόλεμος. Πώς μπορεί κανείς όχι μόνο να διεξάγει πόλεμο κατά των εχθρών του, αλλά και να εκθέτει τους ίδιους τους πολίτες του σε πόλεμο, να τους σκοτώνει κατά εκατομμύρια [...] αν δεν ενεργοποιήσει το θέμα του ρατσισμού;
[...] Το ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε και για την εγκληματικότητα. Η εγκληματικότητα αντιμετωπίστηκε με όρους ρατσισμού, επειδή επίσης ένα σύστημα βιοεξουσίας έπρεπε να διαθέτει τη δυνατότητα θανάτωσης ή περιθωριοποίησης ενός εγκληματία. Το ίδιο ισχύει και για την τρέλα, το ίδιο και για τις διάφορες ανωμαλίες."
(αποσπάσματα χωρίς άδεια αναδημοσίευσης από το "Για την Υπεράσπιση της Κοινωνίας" του Μισέλ Φουκώ, εκδ. Ψυχογιός, 2002, μτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια)
Νομίζω αυτή η σκέψη του μεγάλου Φουκώ είναι το επίκεντρο του φιλοσοφικού μου προβληματισμού, αυτού που προσπαθεί να συνδυάσει τις βιολογικές επιστήμες με τις ανθρωπιστικές-κοινωνικές επιστήμες: ο άνθρωπος, ζώο ή κάτι πέρα από ζώο;
Η απάντηση που έχω από καιρό σχηματίσει αναδεικνύεται εδώ περίτρανα: ζώο και πάλι ζώο! Και μάλιστα, αυτή η ζωώδης συμπεριφορά, αυτό το ζωώδες κατάλοιπο μεταμορφώνεται σε αυτό που λέμε ρατσισμό, εγωισμό, ατομικότητα... Ξέρετε, η ένταση του φαινομένου είναι που αλλάζει, και όχι το ίδιο το φαινόμενο... Κάπου, στα μικρά και καθημερινά μας, όλοι έχουμε βγάλει κάποιο στοιχείο εγωισμού. Στοιχείο, που από δαρβινικής σκοπιάς, εξηγείται... Σε κάθε ανθρώπινη συνδιαλλαγή χωρά η έννοια του εγωισμού, υπό την απαίτηση για ανταπόδοση. Το έχει πει ξεκάθαρα στο Δώρο του, ο Μάρσελ Μως, αλλά και στο Εγωιστικό Γονίδιο ο Ρίτσαρντ Ντόκινς. Αυτό, που από καιρού εις καιρόν οι ανθρώπινοι πολιτισμοί έχουν προσπαθήσει να τιθασεύσουν με κάθε λογής νομικές, ηθικές ή θρησκευτικές επιταγές, είναι ακριβώς αυτό το βιολογικό -φυσικό- στοιχείο που θέλει να μαχόμαστε για το τομάρι μας έναντι των γύρω μας. Αυτό το βιολογικό στοιχείο, άλλοτε έχει λάβει την έννοια της πάλης των τάξεων του Μαρξ, άλλοτε του Πολέμου πατήρ πάντων του Ηρακλείτου, άλλοτε του Φιδιού της χριστιανικής θρησκείας... Όπως και να το ονομάσουμε, όση ένταση και αν του βάλουμε ή αν του βγάλουμε, το φαινόμενο θα μένει το ίδιο: ο ρατσισμός είναι μέσα μας. Ο ρατσισμός είναι στοιχείο της Φύσης. Η Φύση δεν έχει συναίσθημα. Το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό, ο δυνατότερος κερδίζει πάντα. Η Φύση είναι ρατσιστική. Τι ψάχνουμε τώρα δηλαδή;
Θα μου πείτε, τότε τι νόημα έχει η κοινωνία μας; Και η απάντηση είναι απλή: το νόημά της είναι να προσπαθεί ακριβώς να δαμάσει αυτό το ρατσισμό, άλλοτε πετυχαίνοντάς το και άλλοτε ωθώντας τον να εκραγεί όπως επί παραδείγματι όταν λαμβάνει τη μορφή ναζισμού. Το πρόβλημα όμως ξέρετε πού κρύβεται; Στο ότι η προσπάθεια αυτή, να δαμάσεις το ρατσισμό, γίνεται μόνο με έναν τρόπο: τον ίδιο το ρατσισμό! Γιατί μην μου πείτε ότι κάποιος που θα προβάλει την Αγάπη ως το καλύτερο μέτρο έναντι του ρατσισμού, δεν θα δράσει ρατσιστικά, μιας και με την έννοια που αναπτύξαμε νωρίτερα, θα επιδιώξει να επιβάλει τη δική του άποψη για ένα θέμα, άρα θα επιδιώξει να λειτουργήσει εγωιστικά. Ποιος θα κρίνει με το απόλυτο κριτήριο, το αλάνθαστο κριτήριο, τον άλλον; "Ο πρώτος το λίθο βαλέτω..." και τρέχα γύρευε κοινώς...
Συμπέρασμα: πριν κρίνουμε ελαφρά τη καρδία για τα φαινόμενα που κάνουν μπαμ και μας βγάζουν το μάτι με τη ρατσιστική τους συμπεριφορά, ας αναλογιστούμε ότι και εμείς λίγο ή πολύ δεν πάμε πίσω. Και αν τελικά, αυτό που διαφέρει την κοινωνία μας είναι η ποσότητα του φαινομένου, τότε πάω πάσο. Αν όμως κάποιοι ενδιαφέρονται για κάτι βαθύτερο, αν ενδιαφέρονται για την πραγματική ρίζα του προβλήματος, ώστε να το αντιμετωπίσουν κατάματα, τότε ας κοιτάξουν μέσα τους και ας αλλάξουν κάθε στοιχείο που μπορεί να αναδύει ρατσιστική βρώμα, κάθε στιγμή που αυτή πάει να εκδηλωθεί, σε κάθε λέξη ή πράξη, σε κάθε σκέψη ή στοχασμό.
Και για το τέλος, η ακόμα βαρύτερη ερώτηση: κάνοντας κάτι τέτοιο (δηλαδή ερχόμενοι αντιμέτωποι με το ρατσισμό) δεν εναντιωνόμαστε πραγματικά στη Φύση μας; Αυτή, η ερώτηση ας λειτουργήσει σαν απάντηση σε όλους εκείνους που φοβούνται το μέλλον του ανθρώπου, ο οποίος φτιάχνει ρομπότ, κλωνοποιεί τον ίδιο του τον εαυτό, καταστρέφει τη Φύση...
Ξέρω ότι μπορεί να παρεξηγηθώ με όλα όσα σας ανέφερα, αλλά έτσι και αλλιώς ΟΛΑ είναι μια παρεξήγηση σε αυτόν τον κόσμο. Μια παρερμηνεία του πραγματικού, μια θόλωση της διανοίας, μια διαστρέβλωση του αοράτου. Ο λόγος που γράφω όλα αυτά, είναι για να πω τελικά, ότι αυτό που θεωρούμε φυσιολογικό ή παθολογικό, είναι τόσο ασαφές και ευμετάβλητο στον άξονα του χρόνου, όσο το βαθύτερο σημείο του μεγαλύτερου ωκεανού του πλανήτη μας, που λόγω της απόστασης που μας χωρίζει από αυτό, δεν το αναλογιζόμαστε εύκολα και -κυρίως- δεν το αναμοχλεύουμε καθόλου...
Εν όψει της 9ης Μαΐου που είναι η επίσημη ημέρα λήξης του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οι νέες γενιές, έχουμε ειλικρινά πει οριστικά και αμετάκλητα το Goodbye Hitler ?
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου