"Όταν λοιπόν τα παιδιά, από τα πρώτα τους κιόλας παιγνίδια, δεχθούν μέσα τους διαμέσου της μουσικής και της ποίησης την ομορφιά της τάξης, αυτή, αντίθετα με ό,τι συμβαίνει με εκείνα τα άλλα παιδιά, τούτα εδώ τα δικά μας τα ακολουθεί σε όλα και τα δυναμώνει, διορθώνοντας κι ό,τι τυχόν πρωτύτερα πήγαινε στραβά στην πόλη.
Πράγματι έτσι είναι.
Άρα, είπα, ακόμη και κάποια πράγματα που θεωρούνται πως έχουν μικρή σημασία και που οι παλαιότεροι τα άφησαν να χαθούν, αυτοί εδώ θα τα βρίσκουν μόνοι τους."
(απόσπασμα χωρίς άδεια αναδημοσίευσης από την Πολιτεία του Πλάτωνα, σελ. 275, εκδ. ΠΟΛΙΣ, 2002)
"Όμως, για το όνομα του Θεού, τι θα γίνει με τις υποθέσεις της αγοράς, τις ιδιωτικές συμφωνίες που συναπτουν ο ένας με τον άλλο στην αγορά, τις συναλλαγές, αν θέλεις, με τον ένα και τον άλλο τεχνίτη, επίσης με τις εξυβρίσεις, τις σωματικές κακώσεις, τις μηνύσεις που υποβάλλονται, τον ορισμό των δικαστών, ακόμη με την καταβολή και την είσπραξη των τελών, όπου τυχόν είναι απαραίτητο στις αγορές ή στα λιμάνια ή και γενικώς με κάποιες ρυθμίσεις για την τάξη στην αγορά, στην πόλη, στο λιμάνι ή οτιδήποτε άλλο σχετικό. Θα αποτολμήσουμε άραγε να φτιάξουμε για τέτοια πράγματα νόμους;
Όχι, είπε. Δεν θα ήταν σωστό να δίνουμε προσταγές σε καλούς και άξιους ανθρώπους. Γιατί τις περισσότερες ρυθμίσεις, για όσα πράγματα χρειάζονται νομοθετική ρύθμιση, θα τις βρουν και μόνοι τους.
Ναι, φίλε μου, είπα, αν ο Θεός τους αξιώνει να φυλάνε ακέραιους εκείνους τους νόμους που εκθέσαμε πρωτύτερα.
Διαφορετικά, είπε, θα περάσουν μια ολόκληρη ζωή θεσπίζοντας συνεχώς νόμους και διορθώνοντας τους, πιστεύοντας ότι θα πετύχουν έτσι τον τέλειο.
Εννοείς, είπα, ότι οι άνθρωποι τέτοιας λογής θα ζήσουν σαν τους αρρώστους που υποφέρουν και που εξαιτίας της ακολασίας τους δεν έχουν τη διάθεση να ξεκόψουν από τις κακές συνήθειές τους.
Βεβαίως, είπε.
Μια χαρά περνάνε, δεν είναι έτσι; Με το γιατρολόγημα δεν κατορθώνουν τίποτε εκτός από το να κάνουν τις αρρώστιες τους πιο σοβαρές και με περισσότερες επιπλοκές, πάντοτε ελπίζοντας πως, αν τους συστήσει κανείς κάποιο φάρμακο, θα δουν μ' αυτό την υγεά τους.
Αυτό ακριβώς γίνεται, είπε, με αυτής της λογής τους αρρώστους και τις αρρώστιες τους.
Για δες, είπα εγώ. Διασκεδαστικό δεν είναι που οι άνθρωποι αυτοί έχουν για χειρότερο εχθρό τους όποιον τους λέει την αλήθεια, ότι δηλαδή αν δεν πάψουν να μεθάνε και να τρώνε το καταπέτασμα και να παραδίνονται στις ηδονές και να τεμπελιάζουν, ούτε τα φάρμακα ούτε οι καυτηριασμοί ούτε οι εγχειρήσεις ούτε πάλι τα ξόρκια ούτε τα φυλαχτά ούτε οτιδήποτε άλλο παρόμοιο πρόκειται να τους ωφελήσει σε τίποτα;
Όχι και τόσο διασκεδαστικό, είπε. Γιατί το να δυσανασχετείς με εκείνον που σου λέει το σωστό δεν είναι διασκέδαση.
Δεν σου αρέσουν, φαίνεται, είπα, οι άνθρωποι αυτού του είδους."
(απόσπασμα χωρίς άδεια αναδημοσίευσης από την Πολιτεία του Πλάτωνα, σελ. 277, εκδ. ΠΟΛΙΣ, 2002)
"Σοφή στ’ αλήθεια έχω την εντύπωση πως είναι η πόλη που περιγράψαμε. Γιατί μπορεί και κρίνει σωστά. Ή μήπως όχι;
Ναι, μπορεί.
Κι αυτό βέβαια το πράγμα, η σωστή κρίση, είναι προφανώς ένα είδος γνώσης. Γιατί οι άνθρωποι κρίνουν σωστά διαμέσου, φαντάζομαι, της γνώσης και όχι της άγνοιας.
Είναι πρόδηλο.
Κι υπάρχουν πολλές και πολλών λογιών γνώσεις στην πόλη.
Φυσικά.
Άραγε με βάση τη γνώση που έχουν οι ξυλουργοί πρέπει να χαρακτηρίζεται η πόλη μας σοφή και γνωστική;
Με κανέναν τρόπο, είπε. Βάσει αυτής μπορεί να χαρακτηρίζεται έμπειρη στην ξυλουργική.
Δεν θα ‘πρεπε συνεπώς να χαρακτηριστεί η πόλη σοφή με βάση τη γνώση της γύρω από τις κατασκευές από ξύλο, όταν συλλογίζεται πώς θα ήταν δυνατό να είναι αυτές οι κατασκευές όσο το δυνατόν καλύτερες.
Πραγματικά όχι.
Μήπως με βάση τη γνώση της γύρω από τα χάλκινα κατασκευάσματα ή με βάση κάποια άλλη παρόμοια γνώση;
Σε καμία περίπτωση, είπε.
Ούτε και με βάση τη γνώση της σχετικά με τον καρπό που βγαίνει από τη γη. Βάσει αυτής της γνώσης θα την χαρακτηρίζαμε γεωργική.
Έτσι πιστεύω.
Για δες όμως, είπα. Υπάρχει άραγε στην πόλη που τώρα δα θεμελιώσαμε κάποια γνώση που την κατέχουν ορισμένοι από τους πολίτες της, βάσει της οποίας λαμβάνονται αποφάσεις όχι για κάποιο από τα μέρη της πόλης αλλά για την πόλη ως όλο, ποια δηλαδή θα ήταν η καλύτερη δυνατή σχέση της τόσο με τον εαυτό της όσο και με τις άλλες πόλεις;
Βεβαίως, υπάρχει.
Ποια, είπα εγώ, είναι αυτή η γνώση και ποιοι οι πολίτες που την κατέχουν;
Είναι η τέχνη των φυλάκων, είπε, και την κατέχουν τούτοι οι άρχοντες τους οποίους τώρα μόλις τους αποκαλέσαμε τέλειους φύλακες της πόλης.
Γι’ αυτήν λοιπόν τη γνώση της, πώς θα την χαρακτήριζες την πόλη;
Μια πόλη με σωστή κρίση και αληθινή σοφία.
Τι από τα δυο, ρώτησα εγώ, νομίζεις; Μέσα στην πόλη θα υπάρχουν σιδεράδες περισσότεροι ή τέτοιοι πραγματικοί φύλακες;
Πολύ περισσότεροι σιδεράδες, είπε.
Και αυτοί οι φύλακες, ρώτησα, δεν θα είναι, συγκριτικά οι πιο ολιγάριθμοι και από όλους τους άλλους, από όλους εκείνους δηλαδή που κατέχοντας τη μια ή την άλλη γνώση χαρακτηρίζονται ως κάτι;
Πολύ πιο ολιγάριθμοι, βέβαια.
Συνεπώς, μια πόλη θεμελιωμένη κατά τρόπο σύμφωνο με τη φύση θα μπορούσε να χαρακτηρίζεται συνολικά ως σοφή δυνάμει της πιο ολιγάριθμης κοινωνικής ομάδας και του πιο μικρού τμήματός της, δηλαδή του τμήματος, το οποίο ηγείται και κυβερνά, και δυνάμει της γνώσης που το τμήμα αυτό κατέχει. Και καθώς φαίνεται, είναι από τη φύση δοσμένο να είναι πιο ολιγάριθμο εκείνο το τμήμα, στο οποίο ταιριάζει να έχει μερτικό σε τούτη τη γνώση που μόνη απ’ όλες τις άλλες αξίζει να ονομάζεται σοφία.
Πάρα πολύ αληθινά, είπε, όσα λες.
Να λοιπόν που βρήκαμε, δεν ξέρω με ποιόν τρόπο, το ένα από τα τέσσερα αυτά: ποιο είναι και σε πιο κομμάτι της πόλης είναι ριζωμένο."
(απόσπασμα χωρίς άδεια αναδημοσίευσης από την Πολιτεία του Πλάτωνα, σελ. 283-287, εκδ. ΠΟΛΙΣ, 2002)
Οποιαδήποτε ομοιότητα με το σήμερα, δεν είναι τυχαία. Είναι ενταγμένη στην διαχρονική αναζήτηση του τί κοινωνία θέλουμε. Σήμερα, που μηδενίζουμε το κοντέρ ξανά, ας τα έχουμε όλα αυτά υπόψιν. Ίσως χρειαστούν για έναν καλύτερο ορισμό της νέας μας κοινωνίας.
Προσοχή μόνο μην μπερδέψουμε τον τόνο. Προσοχή μην γίνουν οι "φύλακες της κοινωνίας", "φυλακές της κοινωνίας" και χάσουμε τον μπούσουλα άλλη μια φορά...
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου