Ν' ανοίξεις τις πόρτες τις μεγάλες

"Βλέπεις λοιπόν, είπα εγώ, ότι σωστά το μαντέψαμε πρωτύτερα ότι η σωφροσύνη μοιάζει να είναι κάτι σαν συνταίριασμα;

Πώς έτσι;

Γιατί με τη σωφροσύνη δεν συμβαίνει ό,τι με την ανδρεία και τη σοφία, οι οποίες με το να υπάρχουν, χωριστά η καθεμιά, κάπου στην πόλη, έκαναν την πόλη σοφή η μία και ανδρεία η άλλη. Με τη σωφροσύνη δεν γίνεται έτσι, αλλά είναι απλωμένη σε όλη την πόλη, πέρα ως πέρα, φθάνοντας στην τέλεια αρμονία όλων των στοιχείων, παράγοντας τον ίδιο τόνο από τους πιο αδύναμους και τους μεσαίους πολίτες ίσαμε τους πιο δυνατούς – είτε με βάση τη νοημοσύνη τους θέλεις να τους αποτιμήσεις είτε με τη σωματική δύναμή τους, τα αριθμητικά δεδομένα, τον πλούτο ή οτιδήποτε άλλο παρόμοιο με αυτά. Θα μπορούσαμε έτσι πάρα πολύ εύστοχα να πούμε ότι σωφροσύνη είναι αυτή η ομοφωνία, η αρμονική συμφωνία του φύσει κατώτερου με το φύσει ανώτερο πάνω στο ερώτημα ποιο από τα δυο πρέπει να κυβερνάει και στην πόλη και στον καθένα μέσα."

(απόσπασμα από την Πολιτεία του Πλάτωνα, σελ. 296, εκδ.ΠΟΛΙΣ, χωρίς άδεια αναδημοσίευσης)




"Έχω τη γνώμη, είπα, πως στην πόλη μας, αν αφαιρέσουμε όσα εξετάσαμε, δηλαδή τη σωφροσύνη, την ανδρεία και τη σοφία, ό,τι απομένει ως υπόλοιπο είναι αυτό το οποίο έδωσε σε τούτες τις τρεις αρετές τη δύναμη να συγκροτηθούν και, σαν συγκροτηθούν, να κρατηθούν ως κάτι υπαρκτό για όσο χρόνο αυτό το υπόλοιπο θα είναι παρόν στην πόλη. Κι είπαμε ακόμη πως αν βρίσκαμε εκείνα τα τρία, ό,τι θα απέμεινε ως υπόλοιπο θα είναι η δικαιοσύνη."

(απόσπασμα από την Πολιτεία του Πλάτωνα, σελ. 299, εκδ.ΠΟΛΙΣ, χωρίς άδεια αναδημοσίευσης)



Ανδρεία και Σοφία. Όπως λέμε Αρετή και Τόλμη, κατά τους στίχους του Κάλβου.


Τόλμη και Ανδρεία για να αντικρίσουμε επιτέλους κατάματα τον Εαυτό μας.

Αρετή και Σοφία για να βρούμε τους τρόπους να τον νικήσουμε.

Και Σωφροσύνη, για να συνυπάρξουν όλοι οι Διαφορετικοί Εαυτοί μας, μαζί, σε χορό Κοινωνίας. Για να αποδεχόμαστε την μία απόφαση, εκεί που υπάρχουν δέκα εκατομμύρια απόψεις για το ίδιο θέμα.


Ακούγεται έντονα αυτές τις μέρες στις πλατείες της χώρας, το αίτημα της άμεσης Δημοκρατίας. Είναι κάτι όμως που δεν νομίζω ότι μπορεί να εφαρμοστεί. Είναι πρακτικά και λειτουργικά αδύνατον. Αυτό που μπορούμε να εφαρμόσουμε όμως είναι κάτι άλλο: είναι η εξυγίανση των εαυτών μας που μετέχουμε στην Κοινωνία.

Δεν γίνεται κάποιοι να μην καθοδηγούν και οι υπόλοιποι να μην καθοδηγούνται (TsilC, δεν περίμενα ποτέ να εκστομίσω ότι μας χρειάζονται Καθοδηγητές...). Αυτό που πρέπει να γίνει όμως, είναι οι καθοδηγητές από τη μια να εφαρμόζουν προσωπικά, δικλίδες ασφαλείας για να μην παρεκτραπούν, κάτι που θέλει πολύ από την Αρετή και την Τόλμη, και οι καθοδηγούμενοι από την άλλη, να Τολμούν να μιλήσουν, να κρίνουν και να βγουν μπορστά, όπως επίσης και να έχουν το δικαίωμα αλλά και την προτροπή να γνωρίσουν την Αρετή και να την χρησιμοποιήσουν ως όπλο στην καθημερινή τους κρίση. Αν καλοπροσέξετε όμως, Καθοδηγητές είναι και οι δυο πλευρές: καθοδηγούν τους Εαυτούς τους προς έναν κοινό προορισμό, αυτόν της ανάδειξης των καλύτερων στοιχείων που διαθέτει ο καθένας τους.


"Ένα είδος τάξης, είπα εγώ, είναι η σωφροσύνη, και χαλιναγώγησης κάποιων απολαύσεων και επιθυμιών, όπως λένε, χαρακτηρίζοντάς την, δεν ξέρω κι εγώ πώς, ως μια κατάσταση όπου είναι κανείς ‘ανώτερος από τον εαυτό του’. Αναφέρουν επίσης και κάποιες άλλες παρόμοιες εκφράσεις σαν χνάρια αυτής της κατάστασης. Έτσι δεν είναι;

Βεβαιότατα, είπε.

Τούτο λοιπόν το ‘ανώτερος από τον εαυτό του’ δεν είναι αστείο; Γιατί όποιος είναι ανώτερος από τον εαυτό του είναι συνάμα, υποθέτω, και κατώτερος από τον εαυτό του. Γιατί αυτοί οι χαρακτηρισμοί αποδίδονται στον ίδιο άνθρωπο.

Ασφαλώς.

Ωστόσο, είπα εγώ, έχω τη γνώμη πως η έκφραση αυτή θέλει να πει ότι μέσα στον ίδιο άνθρωπο, στην ψυχή του, υπάρχει από τη μια κάτι καλύτερο κι από την άλλη κάτι χειρότερο, κι όταν το εκ φύσεως καλύτερο επικρατεί επάνω στο χειρότερο, ακριβώς αυτή την κατάσταση την υποτυπώνει η έκφραση ‘ανώτερος από τον εαυτό του’ -αποτελεί δηλαδή έναν έπαινο-, κι όταν πάλι εξαιτίας της κακής αγωγής ή κάποιας συναναστροφής το καλύτερο κομμάτι του εαυτού του, που είναι και το μικρότερο, κυριαρχηθεί από τον όγκο του χειρότερου κομματιού, την κατάσταση αυτή την ψέγει, ως επαίσχυντη, η έκφραση ‘χειρότερος από τον εαυτό του’ και χαρακτηρίζει ακόλαστον όποιον διατελεί σε αυτή."

(απόσπασμα χωρίς άδεια αναδημοσίευσης από την Πολιτεία του Πλάτωνα, σελ.291-293, εκδ.ΠΟΛΙΣ, 2002)



Πώς θα γίνει αγαπητοί μου η αλλαγή υπέρ των καλύτερων στοιχείων που διαθέτουμε, στη συγκεκριμένη φάση που είμαστε; Με την άμεση διάλυση της Βουλής, με την ανατροπή όλων των πολιτικάντηδων, με την ανάδειξη νέων ατόμων από τα σπλάγχνα των Αγανακτισμένων, που επιθυμούν να ασχοληθούν με την καθοδήγηση και την εξυγίανση του τόπου και με τον μηδενισμό του κοντέρ... Όλα από την αρχή. Ακόμα και οι ίδιες οι Αρχές ας επαναδιαπραγματευτούν από την Αρχή.

Ας δοθεί ο λόγος και η ευκαιρία, σε αυτούς που Τολμούν να γίνουν μπροστάρηδες και ας δοθεί το κριτήριο της κρίσης και της αξιολόγησης σε αυτούς που έχουν την Αρετή να είναι καθοδηγούμενοι αλλά όχι υποταγμένοι στη μοίρα τους.


Ας δοθεί ο λόγος και ας κριθεί ο λόγος. Και τα δυο υλικά αυτά χρειάζονται για να γεννηθεί μια νέα κοινωνία.

"Ο μπροστάρης"
Στίχοι: Ιάκωβος Καμπανέλλης
Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος
Ερμηνεία: Νίκος Ξυλούρης





Σήμερα σε είδα κι αναγάλιασα
εσένα που σε βύζαξαν οι Μοίρες.
Όνειρο κι ελπίδες το στεφάνι μου
που σε στόλισα μπροστάρη μου.
Σήμερα σε είδα.

Γύρισε ν' ανοίξεις τις πόρτες
τις μεγάλες που κλείσανε μια νύχτα.
Μάζεψε το σπόρο από τ' αλώνια
τα μαρμαρένια και σπείρε τα καρπερά χωράφια
ακρίτες ν' αναστηθούν καβαλάρηδες.

Όνειρο κι ελπίδες το στεφάνι μου
που σε στόλισα μπροστάρη μου.
Γύρισε ν' ανοίξεις τις πόρτες
τις μεγάλες που κλείσανε μια νύχτα.