Μαγαζί γωνία και μαγαζί με αγωνία...

Σε μια μικρή κάθοδο προς τα πάτρια εδάφη προς νότο, που πάντα αυτό το ταξίδι σηματοδοτεί μια μεγάλη κάθοδο προς τα εσώψυχα, απλωμένα σαν τη μπουγάδα μας, σε ένα ιστορικό συνεχές, συνάντησα φίλους, παλαιούς συμμαθητές, συμφοιτητές, φίλους, και προσπάθησα να δω τη ζωή τους. Πώς τους θυμάμαι και τους είχα αφήσει, πώς τους βρίσκω, τί αλλαγές έχουν επέλθει στις ζωές τους μα και στα μυαλά τους, στη σκέψη τους, στη συμπεριφορά τους... Και μετά έρχονται οι ευχές, μιλάς με ανθρώπους που πάντα θες να μιλήσεις αλλά πολλές φορές δεν προλαβαίνεις, στέλνεις μηνύματα και σου στέλνουν άνθρωποι που αρχίζει να ξεφτίζει το ηχόχρωμα της φωνής τους, μα ποτέ η συγκίνηση των συναισθημάτων που μοιράστηκες μαζί τους... Όλα για τη νέα χρονιά. Τα παλιά και τα μακρινά, στο βωμό της νέας χρονιάς... Όλα... Συναισθήματα, εμπειρίες, ανησυχίες (αν υπάρχουν ακόμα), παραδείγματα... Κάπου νοιώθω ότι αρχίζει το απλησίαστο φαινόμενο του απολογισμού να κάνει την εμφάνισή του στις ηλικίες μας και το πράγμα φαντάζει τρομαχτικό... Όταν ζεις τον απόλυτο παραλογισμό, τί απολογισμό να καταθέσεις; Αλλά ας μην μιλάμε για καταθέσεις... Οι περισσότεροι είμαστε στη φάση "ό,τι βγάζουμε το τρώμε", εξάλλου μόνο όταν τρως κάτι φρέσκο αξίζει!

Μέσα από δύσκολες διαδικασίες της ψυχής, βλέπεις ότι το βασικό δίπολο της αντίστασης και της άλωσης παραμένει ζωντανό. Είναι το δίπολο που με βασανίζει από καιρό, αυτό που νομίζω ότι είναι προαιώνιο, αυτό που αφορά τη φύση μας και τον πολιτισμό μας, αυτό που ωθεί τις κοινωνικές δομές μα και τις διαλύει ταυτόχρονα, αυτό που μια υπέροχη χριστουγεννιάτικη ταινία που είδα πρόσφατα και έκλαψα (film noir του 1946, βλέπε εδώ περιγραφή) νομίζω ότι το περιγράφει πολύ συγκινητικά, αυτό που πραγματικά συναντώ και θαυμάζω στο βασανισμένο κορμί μιας Ουράνιας ύπαρξης που φυλάει Θερμοπύλες σε μια γωνιά της Αθήνας, πουλώντας cds, (είναι φυσικά το δισκοπωλείο του Νίκου Ξυλούρη στη στοά Πεσματζόγλου στην Πανεπιστημίου, όπου εκεί μέσα μια ύπαρξη εκτελεί παραγγελιά με όλη της τη ζωή, αντιστεκόμενη στην άλωση προβάλλοντας την πραγματική  αντίσταση... απέναντι στα μαγαζιά-γωνία που υπηρετούν τους κανόνες του μεγάλου κεφαλαίου και της αγοράς.). Αυτό το ερώτημα και αυτό το δίπολο λοιπόν, ενόψει εκλογών και ενόψει νέας χρονιάς, είναι πάλι επίκαιρο και βασανίζει αρκετό κόσμο... Αυτό που βασανίζει εμένα όμως, είναι η αλλαγή που έχει επέλθει σε ορισμένους φίλους και γνωστούς που λυγίζουν κάτω από το βάρος της καθημερινής διαβίωσης και συμπαρασύρονται από το ρεύμα, επιλέγοντας -κατά την άποψή μου πάντα- τον δεύτερο πόλο, αυτόν της άλωσης... Είναι ένας γάμος στη μέση, ίσως ένα παιδί, ένας άρρωστος πατέρας, μια μάνα στο νοσοκομείο, μια ασθένεια που βασανίζει ίσως ακόμα και τον ίδιο τον εαυτό... Είναι όλα αυτά που δεν μπορούν να τους δώσουν κάποια προοπτική αλλαγής (ο Σαμαράς μας σέρνει όπου γουστάρει, ο Τσίπρας δεν πείθει για το μεγαλόπνοο σχέδιό του), που αναγκάζουν να λυγίζει ο νέος σήμερα.

Και το ερώτημα παραμένει. Πώς θα αλλάξει η κωλοκατάσταση; Πώς θα γίνει το κακό καλό και πώς το καλό καλύτερο;

Στα χέρια μου έπεσε πρόσφατα το "Κοινωνικό Συμβόλαιο" του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ. Νομίζω έχει τις απαντήσεις (τις θεωρητικές τουλάχιστον). Παραθέτω αποσπασματικά, τα συμπυκνωμένα νοήματα που θεωρώ ότι αποκρυσταλλώνουν το στόχο μας ως κοινωνία... Εκεί που πραγματικά οφείλουμε να οδηγηθούμε ώστε να πετύχουμε το ιδεατό:

"Όμως, καθώς οι άνθρωποι δεν μπορούν να βγάλουν από μέσα τους καινούργιες δυνάμεις, αλλά μόνο να συνενώσουν και να κατευθύνουν αυτές που υπάρχουν, δεν έχουν πια άλλο μέσο για να συντηρηθούν από το να σχηματίζουν μέσα από την κοινότητά τους, ένα σύνολο δυνάμεων που να μπορεί να ξεπερνά τα εμπόδια, να κινητοποιεί τις δυνάμεις αυτές προς ένα και μόνο αντικειμενικό στόχο, και να τις κάνει να δρουν ομόφωνα. Αυτό το σύνολο δυνάμεων δεν μπορεί να γεννηθεί παρά με τη συμπαράσταση των πολλών: αλλά καθώς η δύναμη κι η ελευθερία του κάθε ανθρώπου είναι τα πρώτα όργανα της συντήρησής του, πώς θα μπορούσε να τα προσφέρει στο σύνολο χωρίς να βλάψει τον εαυτό του και χωρίς να παραμελήσει τις φροντίδες που οφείλει στο ίδιο το πρόσωπό του; Αυτή η δυσκολία μπορεί να διατυπωθεί με τα πιο κάτω λόγια: 'Να βρεθεί μια μορφή κοινότητας που να υπερασπίζεται και να προστατεύει με το σύνολο των δυνάμεων, την προσωπικότητα και την περιουσία του κάθε μέλους και που μέσα στα πλαίσιά της, παρόλο που ο καθένας είναι ενωμένος με όλους, δεν υπακούει παρά στον ίδιο τον εαυτό του και παραμένει το ίδιο ελεύθερος όπως και πριν'.

[...] Αυτοί οι όροι αν κατανοηθούν σωστά, μπορούν να περιοριστούν σε έναν και μόνο: την ολοκληρωτική υποταγή του κάθε συμβαλλόμενου, με όλα του τα δικαιώματα, στην κοινότητα. Γιατί πρώτα απ' όλα, από τη στιγμή που ο καθένας θα δοθεί ολοκληρωτικά, η κατάσταση γίνεται ίδια για όλους κι από τη στιγμή που η κατάσταση είναι ίδια για όλους κανένας δεν έχει συμφέρον να την καταστήσει βαριά για τους άλλους.

[...] Τελικά, από τη στιγμή που ο καθένας δίνεται σε όλους δεν δίνεται σε κανέναν και καθώς δεν υπάρχει ούτε ένα μέλος που τ' άλλα μέλη να μην έχουν πάνω του το ίδιο δικαίωμα σαν αυτό που του προσφέρουν, όλοι παίρνουν πίσω αυτό ακριβώς που χάνουν, και μαζί τη δύναμη να συντηρήσουν αυτό που έχουν. [...] Μόλις πραγματοποιηθεί αυτό, αμέσως στη θέση της προσωπικότητας του κάθε ιδιαίτερου ατόμου δημιουργείται ένα ηθικό συλλογικό σώμα. [...] Ο καθένας θα μπορεί να γίνει κριτής του ίδιου του εαυτού του και να κρίνει σε λίγο και τους άλλους.

[...] Μόλις λοιπόν αυτό το πλήθος συγκροτηθεί κι ενωθεί έτσι σε σώμα, δεν μπορούμε να προσβάλλουμε κανένα από τα μέλη του χωρίς να επιτεθούμε σ' ολόκληρο το σώμα. Ακόμη λιγότερο, δεν μπορούμε να προσβάλλουμε το σώμα, χωρίς τα μέλη να νιώσουν αυτή την προσβολή πάνω τους." 

(αναδημοσίευση χωρίς άδεια από μετφρ. Δ.Π. Κωστελένος - εκδόσεις δεν αναγράφονται)


Αν εύχομαι κάτι για το νέο έτος, πέρα από κυβερνήσεις και κόμματα, πέρα από χρώματα και αρώματα, είναι ακριβώς αυτή η τελευταία παράγραφος: να συνειδητοποιήσουμε την αξία αυτής της σύνδεσης ατόμου-συνόλου. Αυτός ο δεσμός είναι που μας λείπει και αυτός είναι που προοδεύει μια κοινωνία. Η συνειδητοποίηση δηλαδή ότι κάποιος που πετάει στο δρόμο το σκουπίδι του, προσβάλλει εκείνη τη στιγμή εμάς και αν εμείς δεν αντισταθούμε να του ζητήσουμε να το μαζέψει, δεν θα το κάνει ποτέ καμία δημοτική αρχή, κανένας νόμος του κράτους... Εμείς είμαστε οι θεματοφύλακες των θεσμών, των νόμων, εμείς βλαπτόμαστε από την παρανομία του άλλου, άρα εμείς πρέπει να προασπίσουμε την καθαρότητα δρόμων, ψυχών, συμπεριφορών... Αλλά και αντίστροφα, οφείλουμε να κάνουμε την αυτοκριτική μας και να συνειδητοποιήσουμε ότι μια μικρή παρανομία που κάνουμε, όσο μικρή και αν είναι, έχει αντίκτυπο στο σύνολο με τον έναν ή άλλον τρόπο.

Άρα, προστατεύουμε τον εαυτό μας με το να προστατεύουμε το σύνολο, αλλά και προστατεύουμε το σύνολο με το να κρίνουμε τον εαυτό μας... Καθαρά, ειλικρινά, με διάθεση αυτοκριτικής, μα και με διάθεση για δουλειά, με όρεξη να βάλουμε πλάτη, με δύναμη να αντισταθούμε. Και η μεγαλύτερη πράξη αντίστασης είναι η αγάπη... Η φωτογραφία που θα βρείτε εδώ σε αυτό το υπέροχο site, φίλου που γνώρισα πρόσφατα, νομίζω αποτυπώνει επακριβώς αυτό που θέλω να σας πω περί σχέσης ατόμου-συνόλου, περί αλληλοβοήθειας, περί μελών και σώματος... Και το μήνυμα "Αγάπα με, εγώ είμαι εσύ..." το πιο επαναστατικό σύνθημα όλων των εποχών!

Αντίσταση, ο πρώτος πόλος του προαιώνιου διπόλου, σημαίνει σύγκρουση, σημαίνει αγώνας, σημαίνει διαφωνία, σημαίνει αντίστιξη. Εξάλλου, αντίστιξη στη μουσική καλείται η ταυτόχρονη συνήχηση πολλών διαφορετικών μελωδιών κατά την οποία κάθε μία από τις συνηχούσες μελωδίες διατηρεί τη μελωδική ή ρυθμική αυτοτέλειά της χωρίς να κυριαρχεί αλλά ούτε και να υποβιβάζεται από τις υπόλοιπες, (όπως λέει και η βικιπαίδεια). Μάγος της αντίστιξης φυσικά ήταν ο Μπαχ. Αν θέλουμε λοιπόν να ξεφύγουμε από το αχ και να πάμε στον Μπαχ, νομίζω είναι τώρα η ευκαιρία για δουλειά. Να λοιπόν, μια ακόμα ευχή για το νέο έτος: αν θέλουμε να έχουμε όλοι δουλειά και να μην είμαστε άνεργοι, ας ξεκινήσουμε αυτή την τόσο σκληρή δουλειά που έχει να κάνει με την προάσπιση του κοινωνικού συμβολαίου και όχι του συμβολαίου που έχουμε υπογράψει με τα μνημόνια...

Εργατική χρονιά σε όλους μας!!