Αν κάτι ξεχωρίζει την Ιατρική από τις άλλες επιστήμες, είναι διότι αποτελεί (παραφράζοντας τον Αριστοτέλη) πράξη «σπουδαία και τελεία».
«Σπουδαία», γιατί ασχολείται με κάτι σπουδαίο, τον άνθρωπο. «Σπουδαία», όμως, και για έναν ακόμη λόγο: γιατί ασχολείται με τα ανθρώπινα, με «σπουδή», δηλαδή με τρόπο που απαιτεί συνεχή αναζήτηση της αλήθειας και των βαθύτερων αιτίων και συνθηκών που δημιουργούν ή ανατρέπουν την ομοιοστασία ενός οργανισμού. Δεν είναι πολύ μακριά λοιπόν, από μια τέτοια διαδικασία, η ανάγκη για διαρκείς «σπουδές», κάτι που στη σημερινή μας εποχή έχει συνδυαστεί και έχει εκφραστεί ως την ανάγκη για «σπουδαίες σπουδές». Να, γιατί φεύγουν όλοι στο εξωτερικό για να συνεχίσουν τις σπουδαίες σπουδές τους και να γυρίσουν μετά στο εσωτερικό της χώρας και να θεωρούνται αναπόφευκτα… «σπουδαίοι». Στο εσωτερικό το δικό τους όμως, δεν είμαι σίγουρος πόσο σπουδαίοι θεωρούνται, καθώς η πλειοψηφία των συναδέλφων που -τουλάχιστον εγώ- έχω συναναστραφεί έχουν μέσα τους ένα μεγάλο κενό. Και αυτό το κενό, είναι επίσης, «καινό», δηλαδή καινούργιο, καθώς δεν υπήρχε στο εσωτερικό μεγάλων ονομάτων και οραματιστών στη διάρκεια της Ιστορίας της Ιατρικής, που διέπονταν από την ανάγκη αποκάλυψης της αλήθειας, από πάθος, οίστρο, αλτρουισμό και υποταγή στο καθήκον απέναντι στον ασθενή. Πώς γίνεται όμως, σήμερα, που η εποχή μας, παρέχει τόση γνώση και πληροφορία εύκολα προσβάσιμη, που τόσα ερωτήματα στην Ιατρική έχουν απαντηθεί και άλλα τόσα έχουν προκύψει, να μην γεμίζει το εσωτερικό των λειτουργών της, με την αδίψαστη αυτή ανάγκη για αποκάλυψη της αλήθειας. Και εννοώ, της πραγματικής αλήθειας. Και εδώ, μεταφερόμαστε στην επόμενη ιδιότητα της Ιατρικής.
«Τελεία», όχι με την έννοια της τελειότητας, αλλά με την έννοια της στασιμότητας, τέτοιας στασιμότητας μάλιστα, όση υποκρύπτεται κάτω από την διακριτική μα βαρυσήμαντη έννοια μιας τελείας (ως σημείο στίξης). Μα, για ποια στασιμότητα μας μιλάς; Αφού, είπαμε ότι η Ιατρική σήμερα καλπάζει… Η στασιμότητα υπάρχει στον τρόπο που ο νους των ιατρών (και εδώ κρύβεται το μεγαλείο αυτής της επιστήμης, που διαχωρίζει τους κορυφαίους ιατρούς, από εκείνους της δεύτερης διαλογής…) λειτουργεί και συμπεριφέρεται. Η ιατρική πράξη λειτουργεί έξω από κανόνες, πλαίσια και αλγορίθμους. Ή για να το πω αλλιώς, η ιατρική πράξη λειτουργεί μόνο μέσα σε κανόνες, πλαίσια και αλγορίθμους, που αυτά συνεχώς όμως αλλάζουν και για κάθε μια και μεμονωμένη ιατρική πράξη είναι ξεχωριστά και ανεπανάληπτα! Ο ξεχωριστός συνδυασμός πολλαπλών πλαισίων και φίλτρων μέσα από τα οποία ο ιατρικός νους πρέπει να διαθλαστεί για να καταλήξει στο ορθότερο κατά την συγκεκριμένη περίπτωση, συμπέρασμα το οποίο θα κινητοποιήσει τη λήψη της ορθότερης ιατρικής θεραπείας, είναι μοναδικός. Δεν επαναλαμβάνεται, όσο και αν ο συγκεκριμένος ιατρός είναι ειδικός (expert) στη διαχείριση αυτής της πάθησης. Και για αυτό, παρότι βρισκόμαστε στην εποχή των υπερ-εξειδικεύσεων, δεν βοηθούν πάντα οι υπερ-εξειδικευμένοι ιατροί και για αυτό το μοντέλο της υπερ-εξειδίκευσης έχει επικριθεί έντονα. Να ξαναγυρίσουμε όμως, στο γιατί χρησιμοποίησα τον όρο στασιμότητα, που κατέχει θέση τελείας στην ανθρώπινη διανόηση. Πριν, όμως, να κάνουμε μια στάση, στον τρόπο που ο ανθρώπινος νους και η διανόησή του, λειτουργούν. Έχει αποδειχτεί ότι ο νους, αντιλαμβάνεται ένα ελάχιστο ποσό δεδομένων και πληροφοριών που συμβαίνουν γύρω του, τα επεξεργάζεται με τρόπο που επίσης μειώνει την μεταφερόμενη -και ήδη προηγουμένως κουτσουρεμένη- πληροφορία, κουτσουρεύοντάς την περαιτέρω, για να φτάσει αφού την επεξεργαστεί, να την προωθήσει σε κίνηση-πράξη. Με μια -λίγο δύσπεπτη- υποσημείωση όμως: αυτή η διαδικασία, δημιουργεί ένα «δεδικασμένο», μια αλληλούχιση δηλαδή διεργασιών (που επιτελείται κυρίως από τους νευρώνες), η οποία προς χάριν οικονομίας της φύσεως και σε περίπτωση ανάγκης επανάληψης της διάβασης μιας παρόμοιας πληροφορίας από το εξωτερικό περιβάλλον προς τον επεξεργαστή του ανθρώπου, θα ακολουθηθεί ξανά και ξανά, ώστε να δώσει ώθηση στη δημιουργία νέων «δεδικασμένων» και έτσι ο άνθρωπος να μπορεί να «χτίσει» ένα πλαίσιο αντίληψης και να μπορεί να είναι ικανός να διαχειριστεί τις νέες προκλήσεις που έρχονται μπροστά του. Με αυτόν τον τρόπο, ο ανθρώπινος νους και ο άνθρωπος γενικότερα, προχωράει μπροστά, εξ-ελίσσεται, δημιουργεί και έτσι αποφεύγει τη στασιμότητα!
Για να ξαναγυρίσουμε στους ιατρούς τώρα. Αν αντιπαραβάλουμε αυτό που περιγράψαμε ως συνήθη τρόπο που ένας νους καλείται να λειτουργήσει, με αυτό που οι ανάγκες και οι συνθήκες καλούν έναν ιατρικό νου να βρει λύσει σε ένα πρόβλημα, τότε βλέπουμε ότι ακολουθούνται δυο αντίθετες πορείες: ο συνήθης-καθημερινός νους μέσα από την επαναληψιμότητα του τρόπου λειτουργίας, προσπαθεί να αντιμετωπίσει τη νέα διαφορετικότητα και να πάει παραπέρα, ενώ ο ιατρικός νους μέσα από τη διαφορετικότητα του τρόπου λειτουργίας του που τα πολλαπλώς και μοναδικώς αλληλοεξαρτώμενα πλαίσια κάθε ξεχωριστού ασθενή απαιτούν, προσπαθεί να αντιμετωπίσει την ίδια επαναληψιμότητα και έτσι μένει στάσιμος. Για να το πούμε πιο απλά με ένα παράδειγμα για κάθε πλευρά: ένας συνήθης νους ενός υδραυλικού μαθητευόμενου, αφού κάνει μια δυο βλακείες, λάθη και στραβά, μεγαλώνοντας και εκπαιδευόμενος στο επάγγελμα αυτό, θα αντιληφθεί ότι είναι μονόδρομος να βαδίζει με έναν συγκεκριμένο τρόπο επίλυσης των προβλημάτων της δουλειάς του. Δείτε το και εσείς στον εαυτό σας: αν μάθετε κάτι νέο, το κρατάτε κάπου μέσα στο μυαλό σας και το χρησιμοποιείτε την επόμενη φορά αυτούσιο, για να πάτε παραπέρα. Είναι το δεδικασμένο που είπαμε. Ή αν θέλετε ένα ακόμα πιο απτό παράδειγμα: ένα μωρό παιδί όταν αρχίζει να περπατάει πρέπει να πέσει κάμποσες φορές για να βρει τα ίσια του και ο εγκέφαλος να δημιουργήσει τέτοια «δεδικασμένα», ώστε τελικά ως ενήλικας να περπατάει και οι κινήσεις του να γίνονται αυτόματα. Αυτό ακριβώς είναι πάνω στο οποίο πατάει και πάει παραπέρα, όχι μόνο το σώμα μας, αλλά ολόκληρος ο νους μας και η αντίληψή μας. Και ένα ακόμα παράδειγμα από αυτήν την πλευρά: πρώτα μαθαίνει ένα παιδί τους αριθμούς, μετά την πρόσθεσή τους, μετά τον πολλαπλασιασμό τους (ως επαναλαμβανόμενη πρόσθεση μεταξύ τους), κατόπιν τις εκθετικές δυνάμεις (ως επαναλαμβανόμενο πολλαπλασιασμό μεταξύ τους) κοκ μέχρι το άπειρο, αλλά με συγκεκριμένο πάντα βηματισμό χωρίς τρεκλίσματα. Αντίστροφο παράδειγμα τώρα, από την άλλη πλευρά: ένας νεαρός ιατρός, ας πούμε καρδιολόγος (συναφές επάγγελμα με τον υδραυλικό, καθώς και οι δυο τους ασχολούνται με υδραυλικά συστήματα), όσες φορές και αν δει ένα έμφραγμα, ΠΟΤΕ δεν θα είναι το ίδιο. Γιατί; Διότι, το έμφραγμα δεν είναι ποτέ μόνο του και είναι ΠΑΝΤΑ ενταγμένο μέσα σε μια συγκεκριμένη καρδιά, ενός συγκεκριμένου σώματος, που ανήκει σε μια συγκεκριμένη προσωπικότητα, μέσα σε ένα συγκεκριμένο πολιτισμικό πλαίσιο, σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή και μέσα σε ένα συγκεκριμένο χωρικό σημείο του σύμπαντος. Και αυτά (και όχι μόνο), από την πλευρά του ασθενούς. Πάρτε με την ίδια συλλογιστική και την πλευρά του συγκερκιμένου ιατρού, νοσηλευτή και επαγγελματία υγείας (με συγκεκριμένη πολιτισιμική κατάγωγή, συγκεκριμένες σπουδές, συγκεκριμένη εμπειρία, συγκεκριμένη κούραση, συγκεκριμένες χρονικές και χωρικές συγκυρίες) ο οποίος καλείται να αντιμετωπίσει το συγκεκριμένο έμφραγμα, για να καταλάβετε ότι η πολυπλοκότητα των πλαισίων που δημιουργούν το framework ενός τυχαίου εμφράγματος και -κυρίως- της θεραπείας του, αγγίζει τα πλαίσια του απειροστικού λογισμού αλλά και της χαώδους τυχαιότητας, για να μην πω της χαώδους χυδαιότητας μερικές φορές… Και αυτό, καλείται ένας καρδιολόγος να το κάνει ουκ ολίγες φορές σε μια βάρδια, όταν του επιβάλλεται να θέσει την ίδια ετικέτα διάγνωσης, πχ «έμφραγμα», πάνω σε τόση διαφορετικότητα που περνά από μπροστά του. Βλέπετε, ένας ιατρός δεν έχει πλαίσιο σταθερό, ενιαίο και επαναλήψιμο να πατήσει, δεν έχει «δεδικασμένα» να στηρίξουν τις αποφάσεις του. Οι κινήσεις του δημιουργούν αυτοσχεδιασμούς, ή με άλλα λόγια, την τέχνη της Ιατρικής, όπως έχουν ορθώς θέσει κάποιοι. Όμως, αυτή η τέχνη δεν είναι σαν τις άλλες. Διότι, δεν μαθαίνεται σαν τις άλλες και δεν ακολουθεί εκπαιδευτικό πρόγραμμα σαν τις άλλες. Είναι τέχνη που αφήνει στάσιμο το νου να τυραννιέται σε μια ατέρμονη επαναληψιμότητα του ίδιου ερωτήματος, που όμως κάθε φορά επιβάλλει διαφορετική απάντηση. Να, γιατί μίλησα για στασιμότητα και να, γιατί μίλησα για τελεία (ως παύση), διότι δεν σε πάει παραπέρα. Σε κρατάει αυτή η διαδικασία σε ένα σημείο να τυραννιέσαι, όπως τυραννιέται ένα χάμστερ μέσα στον κύλινδρό του, καθώς τρέχει ασταμάτητα να φτάσει το τυρί που είναι μόλις δυο βήματα μπροστά του... Όπου, «τυρί», βάλτε τη λέξη «αλήθεια», για να καταλάβετε την τυραννία του ιατρικού νου, ο οποίος είναι καταδικασμένος να μένει στάσιμος στην αναζήτηση «δεδικασμένων». Αυτή η στασιμότητα όμως, δεν αντέχεται από πολλούς ιατρούς, διότι αντιστρατεύεται μια άλλη ανθρώπινη μεγάλη ανάγκη, αυτήν της δημιουργικότητας, που απαιτεί διαρκή κίνηση και μη-στασιμότητα (καθώς Ζωή=Κίνηση) για να αναπτυχθεί. Πώς γίνεται συνεπώς η Ιατρική που φτιάχτηκε από τους ανθρώπους για να προασπίσει την ίδια τη Ζωή και τη διαρκή κίνηση των ανθρώπων, να στηρίζεται σε διανοητικές μεθόδους -σχεδόν αγκυλοποιητικής- στάσης; Να, γιατί επέρχεται τελικά εσωτερικό κενό σε πολλούς ιατρούς, και να, γιατί η σημερινή καταιγιστική εποχή της α-τελείω-της πληροφόρησης (που θέτει ένα «α»- πριν την «τελεία», δηλαδή βάζει ένα α- στερητικό στη στάση-στασιμότητα, δηλώνοντας την ανάγκη διαρκούς κίνησης) τους βρίσκει απογοητευμένους και τελικά κατακερματισμένους και ίσως και διαζευγμένους (τόσο κοινωνικά, όσο και διανοητικά από τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας). Για αυτό, τέθηκε νωρίτερα το ερώτημα πόσο «σπουδαίοι» θεωρούν ότι έγιναν, τελικά, όσοι βάδισαν βασανιστικά στον ατέρμονο δρόμο του τυριού, δηλαδή της ιατρικής αλήθειας. Όλο αυτό όμως, περί της έννοιας της Στάσης και της έννοιας της Ζωής, δεν είναι αμοιβαίως αποκλειόμενα, αφού αρκεί να συναντήσει κανείς εκείνους τους μάγους της Ιατρικής που έχουν επιλέξει ως Στάση Ζωής, έναν τέτοιον συνδυασμό δράσης και λειτουργίας, γνώσης και ενστίκτου, στάσης-επιμονής και κίνησης-ζωής, που φανερώνεται το θαύμα του πραγματικά ξεχωριστού ιατρού. Ένας τέτοιος ιατρός, μπορεί και αντιλαμβάνεται το ατέρμονο, απύθμενο και ασυμβίβαστο της αναζήτησης. Ταυτόχρονα όμως, ένας τέτοιος ιατρός, ενστερνίζεται μια τέτοια στάση, με μεγαλειώδη κίνηση από μέρος του, μα κυρίως με ακόμα πιο τρανή παρα-κίνηση των γύρω του για τα νοήματα που εκείνος έχει αντικρύσει. Ο ιατρός που ξεχωρίζει από τους ομοίους του, είναι εκείνος που έχει δει πρώτος το ψέμα στην αναζήτηση της αλήθειας και αντί να τα παρατήσει, προσπαθεί ακόμα περισσότερο να κάνει το ψέμα να λάμψει σαν αλήθεια, ξέροντας ότι αυτό που μετρά δεν είναι το ψέμα ή η αλήθεια αυτά καθ’ αυτά, μα η ίδια η λάμψη. Και η λάμψη (φωτόνια κατά το κοινώς λεγόμενον), παράγεται από μια διαδικασία σύγκρουσης σωματιδίων τα οποία, ενώ είναι σε διαρκή κίνηση όπως μας λέει η Φυσική, εκείνη ακριβώς τη στιγμή της σύγκρουσής τους, φαίνονται σαν να είναι σε στασιμότητα, ακινητοποιημένα. Τι είναι λοιπόν, κίνηση και τι στάση; Τι είναι Ζωή και τι Στασιμότητα; Τι αποτελεί πράξη Τελεία (ύψιστη) και τι Τελεία (ολοκληρωμένη); Απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα, μόνο ένας ιατρός είναι πιο κοντά να απαντήσει. Μα θα μου πείτε ξανά, πώς γίνεται σήμερα που ζουμε στην εποχή των κατευθυντήριων γραμμών, των μεγάλων και καλά σχεδιασμένων κλινικών μελετών, των συστάσεων από τους ειδικούς, των εις βάθος ερευνών από πανεπιστήμια ή άλλους αξιόπιστους φορείς, να μας ξεφεύγει τελικά η αλήθεια; Η απάντηση δεν είναι εύκολη, καθώς απαιτεί περιήγηση σε κάποια φωτισμένα μονοπάτια που ρίχνουν φως στο σκοτάδι του νου. Ενδεικτικά και μόνο, παραθέτω στον απαιτητικό και επιβιώσαντα (μετά από όλα τα προηγούμενα) αναγνώστη αυτού του blog να διαβάσει με την πρώτη ευκαιρία οπωσδήποτε τα ακόλουθα 1, 2, 3, 4, 5, 6, άρθρα. Και αν σας φαίνονται πολλά, τουλάχιστον διαβάστε το 1ο άρθρο που είναι γραμμένο πρόσφατα από τον άνθρωπο που εισήγαγε τον όρο evidence-base medicine, για μια αναφορά του πού βρίσκεται η Ιατρική και ο τρόπος που αυτή ασκείται σήμερα και το 2ο και 3ο άρθρο του 2019, για τον τρόπο που οι ιατροί λαμβάνουν τις αποφάσεις τους. Και αν πάθατε κατάθλιψη, προσέχετε γιατί η κατάθλιψη συνδέεται πλέον με στεφανιαία νόσο!
Συμπερασματικά: αν η Ιατρική κάνει κάτι που οι άλλες επιστήμες δεν κάνουν τόσο έντονα, είναι να φέρνει ξανά και ξανά, σε κάθε έκφρασή της, σε κάθε κίνησή της, το πιο βασανιστικό ερώτημα που έχει αντιμετωπίσει ο ανθρώπινος νους και δεν είναι άλλο από το «ποια είναι η Αλήθεια». Και αν κάτι ξεχωρίζει τον καλό ιατρό από τον άλλον, δεν είναι τίποτε άλλο από την Ακεραιότητα με την οποία αναζητά αυτήν την Αλήθεια...
Υ.Γ.: Για τους προβληματισμένους αναγνώστες παραθέτω επίσης και τα κάτωθι links για περισσότερο προβληματισμό... 1ο, 2ο, 3ο, 4ο, 5ο, 6ο, 7ο, 8ο
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου